گروه گردشگری: معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور درباره درآمد سالانه این مناطق گفت: اگر کل درآمد سالانه هفت منطقه آزاد را هزار میلیارد تومان بدانیم متوسط سهم حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری ۷ منطقه، 100 میلیارد تومان خواهد بود و سهم هر منطقه به‌طور متوسط 13 میلیارد تومان که 20 درصد آن یعنی حدود 5/ 2 میلیارد تومان آن سهم گردشگری و زیرساخت‌های یک منطقه می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی زم در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر افزود: تا پیش از دولت تدبیر و امید هیچ بودجه‌ای به حوزه فرهنگی، اجتماعی و گردشگری به‌طور قانونی اختصاص نمی‌یافت؛ بلکه بودجه‌ای در اختیار مدیرعامل منطقه برای مصارف فرهنگی قرار می‌گرفت و تعریف مصارف فرهنگی نیز در آن دوره، از آش نذری و نصب پلاکاردهای خیابانی تا احیانا کمک به یک مسجد و هیات مذهبی را شامل می‌شد. حتی پیش از این، جز کیش هیچ منطقه‌ای تعریف گردشگری نداشت. وی توسعه گردشگری را یکی از راهکارهای خروج مناطق از وضعیت کنونی دانست و بیان کرد: فاز یک بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در دنیای رو به توسعه از گردشگری آغاز شده است؛ یعنی پیش از هر سرمایه‌گذاری، سفر و ارزیابی‌های به دست آمده از آن سفر ملاک تصمیم و اقدام سرمایه‌گذار شده است، مثلا در دبی یا سنگاپور و...
زم لازمه تحقق اقتصاد مقاومتی را ارتقای جامعه محلی برشمرد و بیان کرد: تا جوامع محلی همسو نشوند و زیرساخت‌های یک جامعه شهری به وجود نیاید، سرمایه‌گذار سرمایه‌اش را به خطر نمی‌اندازد. از این رو گردشگری می‌تواند رکن، محور و زیربنای رونق اقتصادی تمام مناطق آزاد قلمداد شود. من فکر می‌کنم گردشگری در این نگاه جدید در نقش بند تسبیحی است که بتواند همه مهره‌های فعالیتی مناطق نظیر آموزش و پرورش، اصلاح وضعیت کالبدی و کاربری روستاها، محیط زیست، هنر، دانشگاه‌ها، ورزش و... را در خود جای دهد و رویکرد همه کارها را همسو کند.

توسعه اقتصادی؛ ادعا یا واقعیت؟
معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور با بیان اینکه در گذشته جوامع محلی در تعریف اقتصادی هیچ جایگاهی نداشتند، اظهار کرد: صحبت ما صرفا ادعای ماموریت اقتصادی است نه توسعه اقتصادی، چرا که در هیچ‌یک از این مناطق توسعه اقتصادی رخ نداده است. بنا بود یک فعل اقتصادی انجام شود که منجر به کاهش قیمت تمام شده تولید و گسترش صادرات شود اما متاسفانه نتیجه آن معکوس شده است. تا فعل ناقص به افعال کامل اقتصادی تبدیل نشود، شرایط پایه‌ای برای توسعه اقتصادی به وجود نخواهند آمد. زم ادامه داد: مناطق آزاد در سال‌های گذشته به هیچ وجه نتوانستند الگو یا مکانی برای توسعه اقتصادی شوند، چون عمل اقتصادی آنها فاقد پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی بوده به همین دلیل این مناطق نتوانستند به خط تولید مطلوب و توسعه صادرات و تکنولوژی پیشرفته و اصلاحات نظام بانکی، پولی و بیمه‌ای دست بیابند. وی سپس به تغییر رویه‌ دولت یازدهم در مناطق آزاد اشاره و خاطرنشان کرد: در این دولت با مطالعات کارشناسی و همچنین پذیرش این استدلال که «برای نجات مناطق آزاد از حالت یک کارگاه اقتصادی و کارخانه صنعتی کم‌بازده یا نیمه‌ورشکسته، گریزی جز رویکرد فرهنگی وجود ندارد» موجب شد رشد و زمینه اقتصادی با نگاه فرهنگی جست‌وجو و به رشد مادی و معنوی جامعه محلی توجه بیشتری نشان داده شود.
زم در پاسخ به این سوال که آیا اکنون با تغییر این رویکرد گردشگری جزو اولویت‌ها و سیاست‌های مناطق آزاد قرار گرفته است؛ توضیح داد: در زمان تصویب قانون آزاد در ۲۲ سال پیش، جز چند منطقه‌ آزاد بزرگ مثل هامبورگ که سابقه پنجاه، شصت ساله داشت، ایده‌ شکل‌گیری مناطق آزاد بسیار جدید بود. در دولت سازندگی تصمیم گرفته شد بعضی از مناطق کشور برای رشد و سازندگی، به مناطق آزاد تبدیل شود؛ اما این نقد صورت نگرفت که این ایده می‌تواند شامل همه مناطق محروم کشور شود. معاون فرهنگی و اجتماعی مناطق آزاد خاطرنشان کرد: این درحالی است که در دنیای پیشرفته، سرزمین‌های دارای زیرساخت‌های اقتصادی خود را آزاد اعلام می‌کنند تا بتوانند از فرصت‌های فراقانونی بهره گیرند و با جست و خیز به رشد و توسعه دست بیابند اما مناطق آزاد ما به این شکل تئوری‌پردازی نشدند.
وی با انتقاد از اینکه بعد از گذشت این همه سال در بسیاری از این مناطق آزاد مدرسه‌، دانشگاه و سینمای خوب وجود ندارد، گفت: کدام سرمایه‌گذار، خانواده‌اش را به شهری می‌برد که این امکانات را نداشته باشد؟ به همین دلیل خانواده بسیاری از سرمایه‌گذاران، مدیران و کارشناسان ارشد این مناطق در شهری دیگر اسکان دارند و این مناطق شبیه پادگان‌های نظامی مردانه شده‌اند. زم وجود نیروی انسانی متخصص و دارای تجربه‌های موفق در حوزه فرهنگ و کارکردهای اجتماعی مناطق را یکی از ضرورت‌های رشد فرهنگی مناطق دانست و بازسازی نیروی انسانی بی‌تخصص، کم سواد و تنبل را یکی از معضلات این بخش عنوان کرد.
معاون فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد کشور افزود:‌ اگر قرار است کار فرهنگی کنیم باید از متخصصان این حوزه بهره ببریم. وی خاطرنشان کرد: ارتقای فرهنگ عمومی برای گردشگرپذیر شدن مناطق یکی از سرفصل‌های جدی کار ما است و البته کار یک شب نیست. این را هم باید بدانیم که با این بودجه‌های اندک نمی‌توان انتظار اتفاق‌های خوب در این زمینه را داشت. از این رو در کنار این ۱۰ درصد، باید به فکر ایجاد منابع درآمدی و رشد و اعتلای اقتصاد فرهنگ در این مناطق باشیم.