می‌خواهیم بهره‌وری را در معدن و صنایع معدنی نهادینه کنیم

با ابلاغ سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و با توجه به واگذاری شرکتها، سازمان توسعه چه نقشی را در آینده بخش معدن و صنایع معدنی برای خود برگزیده است؟
درسیاستهای کلی اصل 44، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به عنوان یک سازمان توسعه‌ای معرفی و نقش ارزنده‌تری را در توسعه بخش معدن و صنایع معدنی عهده دار شده است. ما با بررسی تمام جوانب و بروز رسانی استراتژی‌ها نقش سازمان را در آینده بخش معدن و صنایع معدنی در سه سرفصل راهبری استراتژیک شرکتها، توسعه و نوسازی و توانمند سازی مشخص کرده ایم که در راهبری استراتژیک در نظر داریم امور مربوط به مدیریت شرکتها و طرحهای به بهره برداری رسیده را تا زمان واگذاری براساس مهلت قانونی انجام دهیم. در توسعه و نوسازی که به نوعی مهمترین وظیفه سازمان می‌باشد با اجرای طرحها و احداث واحدهای جدید سعی داریم سهم بخش معدن و صنایع معدنی را در تولید ناخالص داخلی افزایش دهیم و در نهایت در توانمند سازی بخش‌ها نیز با اعمال سیاستها و راهکارهای اجرایی برای بهبود عملکرد شرکتهای بخش معدن و صنایع معدنی تلاش می‌کنیم. بنابراین همانگونه که مشاهده می‌کنید نه تنها وظایف ما کمتر نشده بلکه بیشتر و در حوزه وسیع تری تعریف شده است.

از آنجا که این سازمان بعنوان سازمان توسعه‌ای در بخش معدن و صنایع معدنی معرفی شده است، راهکار آن برای بهبود عملکرد شرکتهای خصوصی چیست؟

عملکرد شرکتهای بخش خصوصی را می‌توان از جهت‌های مختلف بهبود داد به عنوان مثال بهبود فضای کسب و کار از طریق بهبود قوانین مرتبط با فعالیتهای این حوزه و حمایت از کارآفرینان و سرمایه گذاران یکی از این محورهاست.
موضوع دیگری که اهمیت خاص دارد بحث نیروی انسانی بخش خصوصی است که باید برای توانمند سازی و تقویت مهارتهای آنها از طریق آموزش، توسعه روابط صنعت و دانشگاه و مدیریت دانش اقدام کرد.
اما مهمترین بحث رقابت پذیرکردن و سودآوری شرکتها است در این زمینه باید به ارتقاء بهره‌وری بنگاهها، ارتقاء سطح خدمات فنی و مهندسی و مشاوره بخش، تامین نیازهای پژوهشی و تکنولوژی و ارتقاء هم‌افزایی بین شرکتها توجه ویژه داشت.
سازمان در استراتژی جدید خود سعی کرده است راهکارهای عملی جهت هریک از محورهای مورد اشاره را شناسایی و اجرا نماید.

ضرورت توجه به موضوع بهره‌وری در سازمان و شرکتها چیست؟
بهره‌وری به معنای به‌کارگیری و ترکیب موثر منابع موجود در سازمان، مزیت رقابتی ایـــجاد می‌کند. از آنجا که بهبود بهره‌وری به عنوان بهترین و موثرترین روش دستیابی به رشد با توجه به کمبود منابع تولید و افزایش رقابت مطرح است، بهبود اثربخش بهره‌وری همانند سایر مولفه‌ها و فرآیندها از الزامات کار سازمان و شرکتها می‌باشد. همچنین یک سوم از رشد تولید ناخالص داخلی در برنامه پنجم می‌بایست از محل بهره‌وری عوامل (TFP) باشد. با این تفاسیر بهره‌وری لازمه رشد و پیشرفت سازمان بوده و به نهادینه شدن امر بهبود در نظامهای مختلف سازمانی منجر خواهد شد. سازمان توسعه نیز با توجه به جایگاه خود در بخش معدن و صنایع معدنی در تلاش است که با فرهنگ‌سازی بهره‌وری ضمن ایجاد ارتباط بین شرکتهای زیرمجموعه، به منظور انتقال تجربیات موفق شرکتها و استفاده از پتانسیل‌های موجود در این بخش، نقش خود را در بالابردن توان رقابتی شرکتها ایفا کند.

تا کنون چه اقداماتی در خصوص ارتقاء بهره‌وری انجام شده است؟
اجرای پروژه جامع اندازه‌گیری و مدیریت بهره‌وری و تعالی سازمانی شرکتهای زیرمجموعه سازمان به منظور اندازه گیری و بهبود بهره‌وری در شرکتها، ایجاد یک ساختار مناسب براساس کارگروهی در جهت اجرای پروژه‌های بهره‌وری با حضور کلیه افراد موثر بر بهره‌وری در سطح سازمان و شرکتها، ایجاد یک نظام ارزیابی عملکرد شرکتها برمبنای مدل بهره‌وری ایمیدرو، تدوین پروژه‌های بهبود با رویکرد برطرف نمودن نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت به نحوی که با انجام این پروژه‌ها، بهبود در نتایج اندازه‌گیری شاخص فرآیندها مشاهده گردد، فراهم آوردن تمهیدات لازم جهت تسهیل و تسریع در اجرای پروژه‌های بهبود و مصوب نمودن آنها در شرکتها از جمله اقداماتی است که تاکنون در سازمان انجام شده است.

با توجه به گستردگی حوزه اثرگذاری و اثرپذیری بهره‌وری، چه راهکاری در بخش معدن و صنایع معدنی به منظور هدایت شرکتها به سوی این مقوله اندیشیده شده است؟
همانطور که اشاره شد بهره‌وری مقوله‌ای فراگیر است که موضوعات متعددی زمینه‌ساز آن می‌باشد و زیرساخت‌ها، الزامات و حوزه‌های مختلف مدیریتی، حقوقی و قانونی، فناوری، انسانی و سرمایه‌ای در آن تأثیر گذار است. بر این اساس یک رویکرد راهبردی و راهبری مدیریتی به منظور یکپارچه‌سازی کنترل و پایش فعالیت‌هایی که به نوعی به ارتقاء بهره‌وری مربوط شده و منجر می‌شوند، ایجاد گردیده است. این رویکرد تحت عنوان مدل بهره‌وری ایمیدرو با بهره‌برداری از مفاهیم مدل تعالی سازمانی و همچنین توجه به کلیه عوامل موثر در ارتقاء بهره‌وری تدوین شده و جهت اجرا و ارزیابی شرکتها، ابلاغ گردیده است. این مدل از 8 بخش تشکیل شده است که این بخشها مبنای ارزیابی شرکتها قرار می‌گیرند. بخشهای پرسشنامه مانند مدل EFQM به دو دسته تقسیم می‌شوند: 1) توانمندسازها که 4 بخش اول این مدل می‌باشند، عواملی هستند که شرکت را برای ارتقا بهره‌وری و بهبود شاخصهای بهره‌وری توانمند می‌سازند. 2) نتایج که 4 بخش دیگر این مدل می‌باشند و عبارت است از نتایجی که شرکت در حوزه‌های مختلف مرتبط با بهره‌وری به آنها دست پیدا می‌کند.

ارزیابی شرکتها با استفاده از مدل بهره‌وری ایمیدرو، چگونه انجام می‌شود؟
مدل بهره‌وری ایمیدرو برای خودارزیابی شرکتها در نظر گرفته شده و پس از اینکه پرسشنامه‌ها توسط شرکتها با همکاری همیاران در نظر گرفته شده برای آنها تکمیل شد. ارزیابان رسمی بهره‌وری و تعالی سازمانی نسبت به امتیازدهی شرکتها با توجه به پرسشنامه تکمیل شده اقدام نموده و همچنین راهکارهای پیشنهادی را به منظور ارتقاء بهره‌وری در اختیار شرکت قرار می‌دهند. برای مقایسه شاخصهای شرکتها با نمونه‌های موفق نیز برنامه بهینه‌کاوی به منظور تدوین شاخص‌های تخصصی هر صنعت و شناسایی نمونه‌های موفق داخلی و خارجی توسط کارگروه تخصصی الگوبرداری در نظر گرفته شده است.
به مبحث فرهنگ‌سازی در زمینه بهره‌وری در سطح شرکتهای تابعه اشاره نمودید، سازمان چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟
سازمان به منظور فرهنگ سازی بهره‌وری تاکنون در حدود ۱۳۰۰۰ نفر ساعت آموزش در قالب بیش از ۵۰ کارگاه و دوره آموزشی در سطح شرکتهای زیرمجموعه برگزار نموده است. همچنین مدل بومی شده بهره‌وری توسط کارشناسان و متخصصین سازمان و شرکتهای تابعه طی برگزاری کمیته تخصصی شش ماهه طراحی شده و بیش از ۵۰ شرکت در فرایند ارزیابی بهره‌وری شرکت نموده اند. در نظر است با برگزاری اولین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران در ۲۳ آبان ماه از شرکت‌های بهره ور تقدیر بعمل آید که این همایش از این پس هر سال برگزار خواهد شد.

راه حل سازمان برای ارتقاء بهره‌وری بخش معدن و صنایع معدنی چیست؟
سازمان به منظور ارتقاء بهره‌وری بخش سعی کرده با استفاده از تجارب شرکتهای پیشرو در زمینه بهره‌وری در سطح کشور که اتفاقاً اکثر آنها نیز در بخش معدن و صنایع معدنی هستند، معیارها و سازوکارهایی را که شرکتها می‌بایست به آنها توجه نمایند و ارتقاء دهند را شناسایی نماید و با مدون کردن آنها مدل ارتقاء بهره‌وری بخش را تحت عنوان مدل بهره‌وری ایمیدرو تهیه کند. مکانیزم کار با مدل بهره‌وری ایمیدرو مانند سایر مدل‌های تعالی سازمانی و ارتقای بهره‌وری در سطح جهان می‌باشد. ضمن اینکه سازمان به همراه گزارشات ارزیابی که حاوی قوت‌ها و زمینه‌های بهبود شرکت‌ها است، پروژه‌های بهبود پیشنهادی خود را برای ارتقای بهره‌وری شرکت‌ها را به آنها ارایه می‌کند و همچنین با برگزاری تورهای تعالی و ارائه گزارش‌های Bench Marking در حوزه شاخص‌های منابع انسانی، شاخص‌های مالی و بهره‌وری، شرکتها را در جهت ارتقای بهره‌وری یاری می‌رسانیم. در نهایت از شرکتهای فعال بهره ور در همایشی تحت عنوان جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران تقدیر بعمل می‌آید.

با توجه به اینکه جوایز بهره‌وری و تعالی در سطح ملی در ایران برگزار می‌شود وجود یک جایزه خاص برای بخش معدن و صنایع معدنی چه ضرورتی دارد؟
در برخی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، در کنار جوایز ملی تعالی سازمانی، جوایز بخشی و تخصصی وجود دارد. این موضوع از این ضرورت ناشی می‌شود که اولاً هریک از بخش‌های صنعت و معدن نیازهای تخصصی ویژه‌ای دارند و ثانیاً بهینه‌کاوی و بهره‌گیری از بهترین تجارب در جوایز بخشی و تخصصی به واسطه شبیه بودن ماهیت سازمان‌ها و فرآیندهای کاری آن‌ها با یکدیگر، راحت تر و اثربخش‌تر است. علاوه بر این، در جوایز بخشی و تخصصی این امکان وجود دارد که با توجه به سطح بلوغ سازمان‌ها، مدل‌های تعالی سازمانی و ارتقای بهره‌وری را از حالت غیر تجویزی به تجویزی کامل و یا نیمه تجویزی تبدیل کرد.
در جایزه بهره‌وری ایمیدرو نیز همین اتفاق افتاده است، یعنی با توجه به سطح بلوغ شرکت‌های بخش معدن وصنایع معدنی (که اغلب آنها در سطوح اولیه تعالی و بهره‌وری هستند) و همچنین تجارب ارزنده موجود در این بخش (که همانگونه که اشاره گردید برترین شرکت‌های مطرح در تعالی سازمانی نیز در این بخش قرار دارند)سعی شده است با طراحی و جاری‌سازی یک جایزه تخصصی برای به اشتراک گذاری اثربخش این تجربیات، کل مجموعه بخش معدن وصنایع معدنی را ارتقاء دهیم.

هدف برگزاری همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران چیست؟ انتظار دارید پس از برگزاری این همایش چه اتفاقی در واحد‌های معدن و صنایع معدنی رخ دهد؟
با توجه به دعوت و پی گیری انجام شده جهت حضور داوطلبانه کلیه شرکتهای بخش در فرایند جایزه بهره‌وری، تلاش شده است با حمایت، جهت دهی و تشویق شرکتها مفاهیم تعالی و بهره‌وری در سطح بخش معدن و صنایع معدنی با توجه ویژه به شرکتهای خصوصی در راستای وظیفه توانمند سازی بخش، نهادینه گردد.
با برگزاری این جایزه به دنبال جاری سازی دانش و تجربیات سیستمی و ایجاد ساختارهای مناسب جهت ارتقای بهره‌وری در شرکتها هستیم از سوی دیگر با تاکید بر ضرورت توجه و تمرکز مدیران به موضوع بهره‌وری و ایجاد انگیزه از طریق تقدیر از شرکت‌ها و پرسنل فعال در زمینه بهره‌وری؛ ضمن فرهنگ سازی، حرکت بسوی استقرار مدل‌های سرآمدی و تعالی سازمانی را تسهیل می‌کنیم، علاوه بر این سعی داریم بستر تعامل مناسب بین شرکتهای بخش ایجادکنیم.

در پایان چه توصیه‌ای برای شرکت‌های خصوصی بخش معدن و صنایع معدنی دارید؟
حصول اهداف سند چشم انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی و برنامه پنجم توسعه کشور تنها برعهده دولت و نهادهای دولتی نیست و عموم مردم در دستیابی به این اهداف نقش دارند از سوی دیگر با توجه به شرایط خاص موجود در ایران و جهان، ضرورت توجه ویژه به کاهش هزینه‌های بنگاه‌ها و افزایش بهره‌وری احساس می‌شود.
لذا توصیه‌ای که می‌توان به شرکتهای خصوصی داشت این است که در این حرکت توسعه بخش معدن و صنایع معدنی با ایمیدرو همگام شوند و سعی کنند از فرصتهایی که ایجاد شده جهت بهبود مدیریت و عملکرد بنگاههای خود استفاده کنند. ایمیدرو نیز آمادگی خود را جهت رفع مشکلات این بخش اعلام می‌کند و خود را در کنار فعالان بخش معدن و صنایع معدنی ایران می‌داند.