آرامستان ابن بابویه در خطر؛ وقتی ثبت ملی هم جلوی تخریب قبور تاریخی را نمیگیرد
آرامستان شیخ صدوق (ره) یا بقعه ابن بابویه، مربوط به دوره قاجار و یکی از آثار ملی ایران است که در تاریخ ۵ دی ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۱۶ به ثبت رسیده است. با این حال در ماههای اخیر شاهد اقدام مخرب مجدد علیه قبور قدیمی این آستان هستیم.
این آستان در اقدامی خودسرانه، قصد احداث آشپزخانه و حوزه علمیه بر روی قبور قدیمی را داشته است، موضوعی که تاکنون موفق به کسب مجوز از میراث فرهنگی نشده است، اما همزمان عملیات نوسازی و همسطحسازی قبور قدیمی آغاز شده است. در جریان این همسطحسازی، سنگ قبور تاریخی که اغلب مالکان شخصی دارد، حذف میشود و تصاویر بهدست آمده از محوطه نشان میدهد بخشهای بازسازی شده شاهد حذف قبور قدیمی هستند.
در گفتوگو با کارگران حاضر در محل که به صورت ناشناس انجام شد، مشخص شد که قبور قدیمی پس از نوسازی دوباره نصب نخواهند شد و در صورت حضور خانواده متوفی، تنها یک سنگ قبر جدید روی سنگفرش نصب و نام متوفی روی آن نوشته میشود.
این اقدام در حالی است که آرامستان شیخ صدوق (ره) از ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی برخوردار است و اموات دفنشده در آن مربوط به ادوار تاریخی مهم و از مشاهیر ایران هستند. ثبت ملی بودن این مجموعه نیز نتوانسته تضمینی برای جلوگیری از حذف و تخریب قبور فراهم کند.
قرار گرفتن این آرامستان در مرکز شهر و محیطی مسکونی، همراه با افزایش تدریجی دفن اموات جدید، نگرانیها را دوچندان کرده است. کارشناسان و خانوادههای متوفیان میگویند این نوسازی و حذف قبور قدیمی، در عمل راهی برای قبر فروشی آزادانه فراهم میکند و باعث از بین رفتن هویت و اصالت تاریخی آرامستان میشود.
سؤال اساسی اینجاست که چرا هیچ نظارتی بر عملکرد این آستان وجود ندارد؟ چرا با هر بهانهای قصد تخریب قبور قدیمی را دارند؟ مردم برای خرید قبور پول دادهاند تا امواتشان نشانه و یادگاری بر زمین داشته باشند؛ پس چرا مدیریت آستان خودسرانه تصمیم میگیرد سنگهای تاریخی و مزارهای قدیمی را حذف کند؟
این موارد، پرسشهایی جدی درباره نظارت بر آرامستانهای ثبت ملی و حفاظت از میراث فرهنگی ایجاد کرده و تأکید میکند که بدون کنترل دقیق، ارزشهای تاریخی و معنوی این آرامستانها در معرض نابودی قرار خواهند گرفت.
وقتی ثبت ملی هم جلوی تخریب قبور تاریخی را نمیگیرد
آرامستان ابن بابویه، نخستین گورستان شهر ری، علاوه بر جایگاه تاریخی خود، محل دفن بسیاری از مشاهیر و چهرههای برجسته ایران است. این گورستان نام خود را از محمد بن بابویه، معروف به شیخ صدوق، فقیه و دانشمند شیعه گرفته و آرامگاه او در مرکز این مجموعه قرار دارد.
وسعت آرامستان حدود 10 هکتار است و برج طغرل، از آثار دوره سلجوقیان، در شرق آن واقع شده است. بر اساس مستندات تاریخی، پیش از زمان ناصرالدین شاه این مکان کشتزار و باغ وسیعی بود و پس از کشف جسد شیخ صدوق در سرداب، بقعهای بر مزار او احداث شد. برخی کارشناسان قدمت نخستین آرامستان را به دوران ساسانی نسبت میدهند، هر چند سیل و حوادث تاریخی چندین بار آن را تخریب کردهاند.
آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق در طول تاریخ، در حملات مغولان، جنگهای خوارزمشاهیان و تیموریان و حوادث مختلف چندین مرتبه ویران شد و سالها زیر خاک پنهان بود. پس از احداث بقعه، تعداد زیادی از افراد برجسته در اطراف آن دفن شدند و مقبرههای بزرگ و باشکوهی ساخته شد. حتی محمدرضا شاه پهلوی و محمد مصدق وصیت کرده بودند که در ابن بابویه دفن شوند.
مشاهیر دفن شده در آرامستان
علیاکبر دهخدا، علیاکبر غفاری، شیخ محمود حلبی، حسین فاطمی، غلامرضا تختی، میرزاده عشقی، سید اشرفالدین گیلانی، سپهدار رشتی، میرزا کریم خان رشتی، حسین سمیعی (ادیبالسلطنه)، محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، سید یحیی ناصرالاسلام ندامانی، اشرف الملوک قاجار (فخرالدوله)، فاطمه سیاح، میرزا ابوالحسن جلوه، میرزا یحیی دولتآبادی، صدیقه دولتآبادی، نصرتالدوله فیروز، احترامالدوله برزین، عزتالدوله، محمدعلی فروغی، مهندس محسن فروغی، موذنزاده اردبیلی، میرزا غلامرضا اصفهانی، محمود محمود، محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی، محمدطاهر میرزای قاجار، هادی اسلامی، کشتهشدگان رویداد 30 تیر و دیگر مشاهیر.
با این همه ارزش تاریخی و فرهنگی، آرامستان شیخ صدوق (ره) در ماههای اخیر شاهد نوسازی و همسطحسازی خودسرانه قبور قدیمی بوده است؛ عملیاتی که بسیاری از سنگ قبور تاریخی و شخصی را حذف کرده و خانوادههای متوفیان را نگران کرده است.
بر اساس این گزارش، اگر این روند ادامه پیدا کند، بخش بزرگی از میراث تاریخی و معنوی شهر ری برای همیشه از بین خواهد رفت و این آرامستان تاریخی هم بدون هیچ توجهی به تاریخ و مشاهیر دفنشده به محلی صرفاً برای دفن اموات تبدیل خواهد شد اما این بار در مرکز شهر و با قیمتی گزاف.
بخش سایتخوان، صرفا بازتابدهنده اخبار رسانههای رسمی کشور است.
