کنترل دریافت زیرمیزی پزشکان به کجا رسید؟
«طبق قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان (مصوب ۲۱/۷/ ۱۳۹۸)، هرگونه دریافت وجه اضافی از بیماران یا زیرمیزی، از شیوه‌های غیرقانونی برای وصول هزینه خدمات به مشتریان به‌شمار می‌آید که این رفتار خلاف قانون، تخلف و جرم محسوب می‌شود و مستلزم تعقیب قانونی برای پزشک متخلف است.» اما این پاراگراف درحد قانون باقی مانده است، زیرا روزانه تعداد زیادی بیمار فقط با پرداخت زیرمیزی یا عبارتی تحت عنوان «هزینه مطب» می‌توانند وقت عمل جراحی بگیرند و درصورت پرداخت نکردن این هزینه اضافه، پزشک حاضر به عمل جراحی بیمار نمی‌شود.
«وقتی از مطب بیرون آمدم تا چند دقیقه بی‌‌قفه داشتم گریه می‌کردم، آن‌قدری که دوستام فکر کردن دکتر درباره بیماریم خبر بدی داده. دکتر گفت که قبل عمل پات باید ۸ میلیون برام واریز کنی و وقتی من گفتم این عدد برای من خیلی زیاده با لحن خیلی تند و صدای بلندی گفت اصلا نمی‌خواد همینم بدی. منم حالا حالاها فکر نکنم بتونم بهت وقت بدم.» «الهام» که این موضوع را تعریف می‌کرد، می‌گفت که این موضوع اصلا اتفاق جدید و عجیبی نیست، چراکه حداقل ۱۰ سال است که به واسطه بیماری‌ها و جراحی‌های خانواده‌اش با این موضوع مواجه بوده است. پدرش حدود ۶ سال پیش دستش را عمل کرده است و دکتر بدون زیرمیزی وقت جراحی نداده است. به نظر می‌آید این موضوع هیچ تازگی نداشته باشد و مختص به پایتخت هم نیست؛ در شهرهای شمالی و بسیاری از شهرهای کشور، عمل جراحی پزشکان منوط به دریافت مبلغی تحت عنوان هزینه مطب است. بسیاری از بیمارانی که مجبور به پرداخت زیرمیزی شدند، به دلیل شرایط سخت مریضی که با آن مواجه بودند، حتی پیگیر موضوع و پول غیرقانونی که ازشان اخاذی می‌شد هم نبودند؛ درحالی که اگر بیماری دنبال پیگیری این موضوع باشد، طبق قانون، پزشک از یک تا هفت سال زندان محکومیت خواهد داشت. اما به نظر می‌آید عده‌ای از پزشکان، از وضعیت سخت روانی و جسمانی بیماران سوءاستفاده می‌کنند و بیماران هم در شرایطی قرار می‌گیرند که چاره‌ای جز پذیرش شرایط ندارند.
در همین خصوص «امیرعلی»، پسربچه ۱۰ساله که عمل لوزه داشت، به دلیل مشکلات مالی، در بیمارستان دولتی عمل شد، اما پزشک جراح برای عمل لوزه ۵ میلیون تومان زیرمیزی گرفت و بعد وقت عمل داد. پدر امیرعلی گفت: «هزینه عمل لوزه در بیمارستان دولتی، حدود ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون است، اما با زیرمیزی این عدد خیلی بیشتر می‌شود. من وضعیت مالی خیلی خوبی ندارم که بتوانم پسرم را در بیمارستان خصوصی عمل کنم، اما دکتر جراح گفت باید ۵ میلیون تومان پرداخت کنم تا پسرم را در بیمارستان دولتی عمل کند. دکتر حرفی نزد و منشی موارد مالی و زیرمیزی را با ادبیات خاصی توضیح داد و گفت اگر پرداخت نشود نمی‌تواند وقت عمل بدهد.»
موضوع دریافت وجه اضافی پزشکان از بیماران یا همان زیرمیزی، از نظر قانونی کاملا رد شده است. طبق قانون، پزشکان موظف به ارایه خدمات مطابق با تعرفه‌های مصوب هستند و دریافت هرگونه وجهی مازاد بر تعرفه قانونی ممنوع است و تخلف محسوب می‌شود و هر عملی خلاف آن، ممنوع و حرام است. به گفته وکیل، از لحاظ حقوقی، زیرمیزی پزشکان می‌تواند تحت عنوان «وصول و دریافت مال نامشروع» تلقی شود و پزشکانی که چنین جرمی را انجام می‌دهند، بار اول دو برابر پرداختی بیمار جریمه و توبیخ کتبی می‌شوند، بار دوم، پنج برابر پرداختی بیمار جریمه و پروانه مسوول فنی نیز لغو شده و بار سوم ۱۰ برابر پرداختی بیمار، پزشک مربوطه جریمه خواهد شد و پروانه مسوول فنی و حتی بیمارستان نیز باید لغو شود.
طبق مواد ۱۰ و ۱۳ آیین‌نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته، شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته مکلف هستند تعرفه‌های خدمات درمانی مصوب ابلاغ شده از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را رعایت کنند و حق دریافت هیچ‌گونه وجه یا مالی از بیماران را علاوه‌بر وجوهی که توسط مسوولان موسسه درمانی ذی‌ربط طبق مقررات دریافت می‌شود، ندارند. اما به نظر می‌آید این قوانین در عمل رعایت نمی‌شود و پزشکان هم ترسی بابت محاکمه شدن، ندارند؛ زیرا سال‌هاست این اتفاق در بیمارستان‌های متعددی در شهرهای مختلف کشور می‌افتد. طبق گفته بیماران، پزشکان زیرمیزی را به‌صورت مخفی و در شرایط خاصی از بیماران دریافت می‌کنند. چند بیمار گفتند که دکتر شماره کارت منشی یا یکی از آشنایان را به بیمار می‌دهد یا درخواست پول نقد می‌کند که پیگرد قانونی هم نداشته باشد. یکی از بیماران گفت: «مادرم برای عمل فیبروم در اتاق عمل بود که پزشک گفت اول برویم در خیابان پشت بیمارستان هزینه عمل را نقد پرداخت کنیم و بعد مادرم عمل می‌شود.» موضوع زیرمیزی پزشکان حوزه تخصص خاصی ندارد و بیشتر جراحان بدون این عدد حاضر به انجام عمل جراحی نمی‌شوند. مریم درباره تجربه شخصی‌اش توضیح داد: «من ۳۸ سال دارم و به دلایل زیادی عمل جراحی شده‌ام و هیچ‌وقت تجربه جراحی بدون پرداخت زیرمیزی را نداشته‌ام. می‌توانم بگویم بیشتر پزشکان بدون زیرمیزی جراحی نمی‌کنند، زیرا بیمارستان هزینه‌های خودش را می‌گیرد و دکتر هزینه خودش را.»
او ادامه داد: « حدود ۲ سال پیش عمل فیبروم کردم، هزینه عمل ۶ میلیون تومان بود و ۸ میلیون آن زیرمیزی پزشک بود. همچنین پارسال عمل ساق پا کردم، هزینه ۱۶ میلیون برای بیمارستان و ۸ میلیون برای خود دکتر بود که اگر پرداخت نمی‌کردم وقت عمل نمی‌داد.»
بسیاری از بیماران گفتند که موضوع دریافت زیرمیزی توسط پزشک آن‌قدر شایع است که بیماران دیگر دلیل آن را نمی‌پرسند؛ فقط قبل از عمل، هزینه را جویا می‌شوند که برای پزشک جراح آماده کنند. «علی» که در بیمارستان قلب دولتی تهران عمل قلب داشت گفت که دکتر به او گفته ۵ میلیون برای شماره کارتی ناشناس واریز کند. وقتی علی دلیل این پول را پرسیده دکتر جواب داده که من پول اعتبارم را می‌گیرم و اگر مشکلی داری پیش دکتر دیگری برو. دقیقا همین اتفاق برای چند بیمار در شمال کشور هم افتاده است. در شهرهای ساری، گرگان، بهشهر، آمل و چند شهر دیگر، بیماران برای عمل قلب مجبور به پرداخت ۲۰ میلیون تومان زیرمیزی شده‌اند و این عدد طبق شهرت دکتر و بیمارستان کم و زیاد می‌شود. به گفته یکی از بیماران، عمل قلب در سال ۱۳۹۴ در بیمارستان دولتی تهران ۳۰ میلیون بود، در بیمارستان خصوصی ۲ میلیون، این درشرایطی است که طبیعتا اگر بیماری هزینه بیشتری داشت در بیمارستان دولتی عمل نمی‌کرد.عده‌ای از بیماران معتقدند که هزینه عمل جراحی در بیمارستان خصوصی با بیمارستان دولتی به دلیل زیرمیزی نسبتا برابر است. «رضا» برای عمل مغزاستخوان چهار سال گذشته، پیش پزشکی رفت که در بیمارستان دولتی عمل می‌کرد، او گفت که پزشک به دلیل شهرتش گفته بود که عمل جراحی ۱۲۰ میلیون هزینه دارد اما همان دکتر در بیمارستان خصوصی هم ۱۲۰ میلیون فقط هزینه بیمارستان را می‌گرفت.
«شهناز» یکی از بیمارانی که در بیمارستان دولتی در گرگان عمل فیبروم کرده بود، گفت: «پارسال من برای عمل فیبروم ۳ میلیون به جراح پرداخت کردم. باوجود اینکه من بیمه تکمیلی بودم روزی که برای ویزیت به مطب دکتر رفتم، بعد ویزیت، منشی گفت که روز عمل ۳ میلیون پول نقد همراه‌مان باشد. من هم در آن دوره حال جسمانی بسیار بدی داشتم، به همین دلیل خیلی توان بحث و مجادله نداشتم، در همان شرایط بد جسمانی در راهروی بیمارستان دکتر به دخترم اشاره کرد که برویم پایین، در همان زمان زیرمیزی را دریافت کرد و آمد بالا برای عمل جراحی؛ یعنی اول پول را گرفت و بعد من را عمل کرد.» یکی از بیماران هم گفته بود که حدود سال پیش در شهر ساری، عمل معده کرده بود و دکتر سکه تمام‌بهار از او گرفته بود.
کادر درمان، شاهدان کاسبکاری
شهادت این موضوع را تنها بیماران ندادند، بلکه بسیاری از پرستاران هم این موضوع را تایید کردند. «پارسا» پرستار بیمارستانی خصوصی در تهران گفت که سال‌هاست با این اتفاق در کشور مواجه است، نه‌تنها پرستاران بلکه سایر کادر درمان هم مانند مسوول آزمایشگاه، نگهبان و پرستار اتاق عمل درباره این موضوع گفتند که موضوع زیرمیزی برای بیمارستان‌های دولتی و خصوصی وجود دارد و بیشتر پزشکان بدون دریافت زیرمیزی حاضر به جراحی نیستند یا بسیار دیر وقت می‌دهند. «زهرا» پرستار بیمارستانی خصوصی در شهرستان بهشهر در استان مازندران گفت: «این موضوع خیلی عادی شده است. اینجا همه پزشکان حتی برای ساده‌ترین جراحی‌ها هم پول می‌گیرند. اخیرا همسرم یک عمل ساده سرپایی داشت که ۲ میلیون زیرمیزی پرداخت کرد. یکی از بیماران برای عمل آپاندیس در یک بیمارستان دولتی ۵ میلیون زیرمیزی به یک جراح عمومی داد. همکارم هفته پیش سر بچه‌اش شکست، برای بخیه زدن، پزشک ۷ میلیون گرفت و بعد سر بچه را بخیه زد. این اتفاق آن‌قدر زیاد شده که برای مردم عادی شده است و فکر می‌کنند که باید پرداخت کنند.»
طبق گفته عده‌ای از پرستاران، زیرمیزی پزشکان فقط برای درمان نیست و حتی برای عمل سزارین و زایمان هم زیرمیزی زیادی دریافت می‌شود. جدای از هزینه بیمارستان، پزشک جراح، میانگین ۳۰ میلیون هزینه جراحی سزارین می‌گیرد. در شهرهای کوچک‌تر این عدد ۱۵ میلیون است. بیشتر بیماران مدعی هستند که پزشکان بدون دریافت زیرمیزی حاضر به جراحی نیستند و از طرفی عده‌ای از بیماران هم حاضرند عدد زیادی به پزشک پرداخت کنند تا پزشک مطرحی جراحی‌شان کند. اما عادی شدن و تعدد بیمارستان و پزشکانی که چنین تخلفی می‌کنند، دلیل بر بی‌توجهی به چنین موضوعی نمی‌شود؛ آن‌هم موضوعی که ارتباط مستقیم با سلامتی و جان انسان دارد. چالش‌ها و مشکلاتی که پزشکان دارند، دلیل بر سوءاستفاده از بیماران و حال بد روانی و جسمی آنها نیست. سلامتی انسان، موضوع مالیات‌دهی پزشکان نیست که با دریافت اجباری ویزیت نقدی به صورت اجباری، فرار مالیاتی کنند. به نظر می‌آید عده‌ای از پزشکان با درنظر گرفتن زمان طولانی که برای درس خواندن صرف کرده‌اند، حق از نظر خودشان از بین رفته را باید از شهروندان پس بگیرند، اما قطعا راه را اشتباه می‌روند. نگاه کالایی به جان انسان نه تنها موضوعی را برای پزشکان حل نمی‌کند، بلکه به چالش‌ها اضافه می‌کند و باعث نگاه ابزاری به انسان می‌شود.در همین خصوص وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی هم اعلام کرده است که تخلفات پزشکان، از طریق کمیسیون ماده ۱۱ در حوزه درمان طبق مقررات با آنها برخورد می‌شود و بیماران در صورت مواجهه با تخلفاتی اینچنینی می‌توانند از طریق مراجعه به سازمان نظام پزشکی و شکایت در دادسرای نظام‌پزشکی، مراجعه به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و شکایت از پزشک متخلف در کمیسیون ماده ۱۱ و مراجعه به دادسرای عمومی و انقلاب و طرح شکایت کیفری اقدام کنند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
