دوران پاسخگویی امپراتوری نفت علیه عدالت اقلیمی
افزایش چشمگیر این مطالبات حقوقی نمایانگر افزایش ناامیدی درمیان جوامع و فعالان محیط‌زیست است که احساس می‌کنند شرکت‌های سوخت فسیلی اقدامات لازم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای یا جلوگیری از آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را انجام نمی‌دهند.
این شکایت‌های حقوقی به‌دنبال رفع دهه‌‌‌‌ها آسیب زیست‌محیطی و همچنین مشارکت مداوم این شرکت‌ها در تغییرات آبوهوایی هستند. براساس گزارش اخیر سازمان‌های مدافع محیط‌زیست، از سال۲۰۱۵ تاکنون ۸۶پرونده حقوقی علیه ۲۵ تولیدکننده بزرگ سوخت فسیلی جهان مطرحشده و ۴۰مورد از آنها همچنان در حال بررسی هستند.
این دعاوی در سطح جهانی گسترش یافته‌‌‌‌اند؛ به‌طوری‌که ۵۰مورد در دادگاه‌‌‌‌های آمریکا، ۲۴مورد در کشورهای اروپایی و تعدادی دیگر در مناطقی مانند استرالیا و نیجریه مطرح شده‌اند. عوامل مختلفی باعث افزایش تعداد این دعاوی شده‌اند، اما مهم‌ترین آنها افزایش شواهد علمی است که نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای توسط شرکت‌های سوخت فسیلی چگونه با وقوع رویدادهای شدید آبوهوایی مرتبط هستند.
علم «انتساب اقلیمی»
علم «انتساب اقلیمی» که تاثیرات تغییرات اقلیمی بر رویدادهای خاص آبوهوایی را مطالعه می‌کند، در سال‌های اخیر پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌است. این پیشرفت‌‌‌‌ها به دانشمندان اجازه داده تا نه‌‌‌‌تنها رویدادهای خاصی مانند توفان‌‌‌‌ها، سیل‌‌‌‌ها یا موج‌های گرمایی را به گرمایش جهانی مرتبط کنند، بلکه سهم دقیق مسوولیت هر شرکت را در انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای مشخص کنند. نوآ واکر-کرافورد، پژوهشگر موسسه گرانتهام در دانشکده اقتصاد لندن، در یک کنفرانس مطبوعاتی توضیح داد که پیشرفت‌های علمی اخیر در حوزه تغییرات اقلیمی موجب‌شده که تعیین میزان خسارت‌‌‌‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و ردیابی آنها به اقدامات شرکت‌های خاص سوخت فسیلی آسان‌‌‌‌تر شود. واکر-کرافورد گفت: «علم در این زمینه بسیار پیشرفت کرده» و اضافه کرد که اکنون علم انتساب قادر است با دقت بیشتری رویدادهای شدید آبوهوایی خاص را به تغییرات اقلیمی مرتبط کند. این پیشرفت‌‌‌‌ها مدعیان را تشویق‌کرده تا درخواست جبران خسارت‌‌‌‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را مطرح کنند؛ دسته‌‌‌‌ای از دعاوی که بیشترین رشد را داشته‌است. این شکایات که اغلب با عنوان «دعاوی خسارات اقلیمی» شناخته می‌شوند، اکنون ۳۸درصد از کل مطالبات مرتبط با اقلیم علیه شرکت‌های بزرگ نفتی را تشکیل می‌دهند. از سال۲۰۱۵ تاکنون ۳۳ مورد از این دعاوی مطرحشده که ۳۰ مورد از آنها تنها در هفت سال‌گذشته بوده‌است.
یکی از برجسته‌‌‌‌ترین پروندههای مطرحشده، دعوایی است که توسط یک کشاورز پرویی به‌نام سائل لوسیانو لیویا علیه شرکت انرژی آلمانی RWE مطرحشده و این شرکت را متهم می‌کند که با مشارکت در ذوب‌شدن یخچال‌‌‌‌های طبیعی در کوه‌‌‌‌های آند، باعث تهدید خانه و جامعه‌‌‌‌اش با سیلاب‌‌‌‌های ویرانگر شده‌است. این پرونده که در سال۲۰۱۵ مطرح شد، یکی از پیشرفته‌‌‌‌ترین پروندههای قضایی در نوع خود است.
در حرکتی بی‌سابقه، قضات آلمانی در سال۲۰۲۲ به پرو سفر کردند تا از نزدیک خسارات وارده را بررسی کنند. اگر این پرونده با موفقیت همراه باشد، می‌تواند سابقه‌‌‌‌ای مهم برای مسوولیت شرکت‌های سوخت فسیلی در قبال خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی ایجاد کند؛ هرچند که شرکت RWE هنوز به پرداخت هیچ غرامتی محکوم نشده و به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی نداده‌است.
چالش‌هایی فراتر از خسارات اقلیمی
دامنه دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی فراتر از درخواست جبران خسارات ناشی از رویدادهای شدید آبوهوایی و تخریب محیط‌زیست است.
بسیاری از پروندهها نیز بر رفتارهای فریبکارانه‌‌‌‌ای متمرکز هستند که شرکت‌های سوخت فسیلی برای دهه‌‌‌‌ها به آنها مشغول بوده‌اند. پروندههای متعددی که در دادگاه‌‌‌‌های آمریکا مطرح شده‌اند، شرکت‌های نفت و گاز بزرگ را متهم می‌کنند که عمدا مردم را در مورد خطرات تغییرات اقلیمی گمراه کرده‌اند. این دعاوی ادعا می‌کنند که با وجود دسترسی به شواهد علمی در مورد تاثیرات گرمایش جهانی ناشی از سوخت‌های فسیلی از دهه۱۹۶۰، شرکت‌هایی مانند ExxonMobil و Chevron به کمپین‌‌‌‌هایی گسترده برای ایجاد تردید در علم تغییرات اقلیمی پرداخته‌‌‌‌اند. این پروندههای قضایی نشان می‌دهند که Big Oil خطرات مرتبط با محصولات خود را به‌‌‌‌طور عمدی کم‌‌‌‌اهمیت جلوه داده‌اند، درحالی‌که می‌دانستند انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای ناشی از آنها در حال تشدید گرمایش جهانی است.
تعداد فزاینده‌ای از پروندهها نیز بر چالش تبلیغات دروغین توسط شرکت‌های بزرگ نفتی متمرکز شده‌اند، مطالبه‌ای که در دادگاه‌‌‌‌ها موفقیت بیشتری به‌همراه داشته‌است. این پروندهها که اکنون ۱۶درصد از کل دعاوی اقلیمی را تشکیل می‌دهند، ادعا می‌کنند که شرکت‌های سوخت فسیلی خود را به‌‌‌‌طور نادرست حامی محیط‌زیست یا متعهد به کاهش انتشار گازها معرفی کرده‌اند و همچنان به سرمایه‌گذاری در گسترش تولید سوخت‌های فسیلی ادامه می‌دهند. از میان ۹مورد چنین دعاوی که تاکنون به نتیجه رسیده‌است، دادگاه‌‌‌‌ها تنها در یک پرونده به نفع شرکت‌های نفتی حکم داده‌اند.
سایر احکام شرکت‌ها را به دلیل مشارکت در «سبزشویی» و فریب عمومی در مورد اقدامات زیست‌محیطی خود محکوم کرده‌اند. کارشناسان حقوقی معتقدند که این نوع دعاوی به‌عنوان یک «تاکتیک حقوقی موفق» علیه شرکت‌های سوخت فسیلی شناخته شده‌است، چراکه دادگاه‌‌‌‌ها تمایل بیشتری به محکوم‌کردن شرکت‌ها به‌‌‌‌خاطر تبلیغات دروغین دارند تا به خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی.
دفاع در‌برابر پیگردهای قضایی
درحالی‌که تعداد دعاوی حقوقی علیه شرکت‌های انرژی افزایش یافته، این صنعت شدیدا از عملکرد خود دفاع می‌کند. موسسه نفت آمریکا (API)، لابی قدرتمندی از نمایندگان صنعت نفت و گاز را، به‌ویژه در مخالفت با این موج از دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی تشکیل داده‌است.
رایان مایرز، معاون ارشد API، این دعاوی را با انگیزههای سیاسی توصیف‌کرده و گفته که آنها بخشی از یک
«کمپین هماهنگ برای طرح دعاوی حقوقی بی‌‌‌‌پایه و اساس با انگیزههای سیاسی علیه صنعتی بنیادین در آمریکا و کارگران آن» هستند.
او همچنین ادعا‌کرده که این دعاوی حقوقی توجه را از گفت‌وگوهای ملی مهم‌تری درباره امنیت انرژی و گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر منحرف‌کرده و آنها را «هدر‌دادن بخش‌اعظمی از منابع مالیاتی مردم» نامیده است.
با وجود مقاومت شدید Big Oil، برخی از دادخواست‌های قضایی پیشرفت‌های چشمگیری در دادگاه‌‌‌‌های سراسر جهان داشته‌‌‌‌اند.
یکی از مهم‌ترین احکام در سال۲۰۲۱ صادر شد، زمانی‌که دادگاهی در هلند شرکت رویال‌داچ‌شل را ملزم کرد تا انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای خود را تا سال۲۰۳۰ به میزان ۴۵درصد کاهش دهد. این حکم که توسط سازمان غیردولتی Friends of the Earth مطرح شد، سابقه حقوقی مهمی در اروپا ایجاد و توجه جهانی به دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی را بیش از پیش به خود معطوف کرد.
