سنجش تابآوری بازار سهام در مقابل ریسک‌ها
بازی متغیرها با بورس
علی محمدی/ دنیای‌اقتصاد
آنچه مشخص است اینکه به‌رغم برخی سیگنال‌های مذاکراتی بعد از روی کار آمدن دولت جدید با شعارهای تنش‌زدایی و بازگشت به مذاکرات هسته‌ای، امید به رفع تحریم‌ها تاحدودی افزایش یافته و همین مساله بار روانی مثبتی در بازار ایجاد کرده است. بر همین اساس کارشناسان بازار سرمایه بر این اعتقادند که معاملات سهام صنایع موسوم به برجامی (نظیر خودروسازان و بانک‌ها) می‌تواند شاهد بازگشت رونق باشد. البته با توجه به اینکه وضعیت تالار شیشه‌ای به متغیرهای گوناگونی وابسته است، تغییر مسیر انتظارات قبلی مبنی‌بر چشمانداز تورمی و وضعیت کسری بودجه دولت، بر کلیت فضای بورس نیز موثر بوده؛ بااین‌حال توجه به این نکته ضرورت دارد که قدرتمندترین روندهای صعودی در بورس تهران مقارن با دوره‌های کاهش ارزش ریال و جهش سودآوری ریالی صادرکنندگان شکل گرفته است.
بنابراین می‌توان گفت با توجه به وضعیت رکودی کنونی، فرازوفرودهای زیادی از تحولات برجامی متوجه کلیت بازار است و بسته به تحقق خوش‌بینی‌های سیاسی، بخش‌های متفاوتی از صنایع مهم بورس مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق میان‌مدت هستند. بر اساس آنچه کارشناسان اذعان می‌کنند، مسیریابی بازارهای داخلی از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا می‌گذرد. به این ترتیب به نظر می‌رسد بعد از مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی آمریکا و تحلیف او در ژانویه، تا هفته‌های بعد از آن خبری از تکاپو برای مذاکرات نباشد؛ به ویژه اگر دونالد ترامپ برنده و پیروز نبرد انتخاباتی آمریکا باشد، اساسا فرمت و محتوای مذاکرات طرفین شکلی جدید خواهد گرفت و به‌کلی تغییر خواهد کرد. همین وضعیت مانع از ارائه یک چشمانداز مشخص در بازار سهام می‌شود. البته سایه مذاکرات و توافقات احتمالی بر همه بازارها سنگین ارزیابی می‌شود. خروجی این شرایط عملا بر وضعیت متغیرهای اثرگذار، نمودی عینی دارد.
به همین دلیل است که بهبود روابط و خلاف آن عدم تمایل طرفین به بازگشت به مذاکرات، وضعیت متفاوتی در رشد دلار، عبور از رکود بورس، انضباط پولی، قیمت نفت و نرخ بهره ایجاد خواهد کرد. آنچه در این میان حائز اهمیت است آنکه واکنش ارز در داخل نسبت به احتمال ادامه مذاکرات، و عکس آن عدم‌تمایل طرفین به برقراری ارتباطات موثر، به‌سرعت می‌تواند بر انتظارات تورمی اثرگذار باشد. به این ترتیب با محقق شدن سناریوی رشد سریع نرخ ارز آزاد انتظار می‌رود روند جاری با مداخله سیاستگذار اقتصادی مواجه شود. از این‌رو همان‌طور که ملاحظه می‌کنیم وضعیت نرخ دلار آزاد تاثیر مشخص و مستقیمی بر انتظارات تورمی دارد. اما تکلیف شاخص‌کل بورس چه می‌شود؟ با عنایت به رکود طولانی‌مدت نماگر مذکور به نظر می‌رسد شاخص در میان‌مدت مستعد افزایش ملایم و حتی بازگشت به قله ۱۴۰۲ ناشی از بهبود معاملات سهام شرکت‌های بزرگ باشد. اما این همه ماجرا نیست.
اضافه‌بار مشکلات
یکی از عوامل تضعیف روند معاملات بورس از ابتدای سال علاوه بر رخدادهای سیاسی، عبارت از تداوم تردیدها ناشی از بلاتکلیفی‌های گسترده بوده است. این در حالی است که با ورود به فصل گرما، صنایع انرژی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بر، از جمله فولادسازان و معدن‌کاران، به دلیل قطعی برق در برخی از روزهای هفته عملا تعطیل بوده و دست از کار کشیدند؛ موضوعی که می‌تواند به تضعیف قابل‌ملاحظه عملکرد تولید در تابستان بینجامد. طیف وسیعی از تولیدکنندگان پلاستیک، سیمانی، لاستیک‌سازان و حتی خودروسازان از ابتدای تیرماه با قطع ادواری برق کارخانه‌ها درگیر هستند.
بنابراین آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد، فعالیت صنایع به طور گسترده‌ای متاثر از این مهم با مشکلات عدیده مواجه شده است. اگر این وضعیت تا شهریورماه ادامه یابد، عملکرد تابستانی صنایع می‌تواند رضایت‌بخش نباشد. اما به هر روی بعد از شهریور، می‌توان انتظار یک دوره مناسب از منظر افزایش تولید شرکت‌ها در فصل پاییز داشت؛ دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که با انتخابات آمریکا ادغام شده و فصل متفاوتی را در ترکیب با سناریوی احیای تقاضای سهامی از سوی سرمایه‌گذاران رقم خواهد زد. درهمین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: امکان ثبت ارقام مناسب فروش در گزارش‌های شرکت‌ها به موارد متعددی بستگی دارد.
شاخص‌‌‌‌‌‌‌های سهام نخستین روز کاری هفته جاری را قرمزپوش به پایان رساندند. نماگر اصلی بورس اوراق بهادار تهران روز شنبه را در حالی آغاز کرد که هم کانال ۲.۲ میلیون واحدی را از دست داد و هم مجددا با خروج پول حقیقی و افت ارزش معاملات خرد مواجه شد. آنچه در بازار خودنمایی می‌کند این است که بورس شوک انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری را گذرانده و اکنون در شرایطی به سر می‌برد که به دلیل عدم جریان اخبار مثبت سیاسی، با کمترین نوسانات ممکن مواجه است. فعالان بازار نیز به این امر واقفند که با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی، سودآوری اکثر صنایع در ابهام است؛ چراکه رشد اکثر گروه‌ها به مواضع سیاسی و اقتصادی کشور گره خورده است. در‌حال‌حاضر هر اندازه که فضای سیاسی و درگیری‌‌‌‌‌‌‌های ایجادشده حتی در منطقه تداوم پیدا کند، یقینا اقتصاد کشور نیز با ایجاد فرسایش در این میان متحمل زیان خواهد شد.
به طور کلی روند معاملات تحت‌تاثیر موضوعات مذکور قرار گرفته و عملا روند طبیعی معاملات را تحت‌فشار و فضای تحلیل در بازار را تحت تاثیر قرار داده؛ به همین دلیل است که بازار به ورطه رکود پا گذاشته است. ضمن اینکه تحمیل این موضوع با تزریق نگرانی نسبت به آینده، عمده تقاضا در بازار را سرکوب کرده است. از طرفی هر چند در روزهای اخیر عرضه‌ها در بازار قابل‌توجه بود، اما به نظر می‌رسد از شدت این عرضه‌ها در سطوح فعلی قیمت‌ها کاسته شود.
در مجموع به نظر می‌رسد بورس در هفته جاری تحت‌تاثیر رکود موجود در بازار و افت محسوس ارزش معاملات شاخص کل، با حرکت پایاپای عرضه و تقاضای سهام مواجه شود. از سوی دیگر برخی از کارشناسان با توجه به وضعیت مذکور، روند شاخص سهام طی هفته جاری را نزولی پیش‌بینی می‌کنند. نکته جالب توجه این است که تا هفته گذشته بیشتر تحلیلگران انتظار صعود قیمت‌ها را داشتند؛ امری که به گفته این دسته از کارشناسان، ناشی از سیطره ریسک‌ها در بازار، با چرخش مواجه شده است.
به همین دلیل در چنین فضایی انتظار نمی‌رود تقاضا برای خرید قدرت قابل‌توجهی داشته باشد. به اعتقاد این دسته از تحلیلگران، سناریوی فشار فروش بر سهام تا زمانی که این ابهامات در بازار وجود داشته باشد، محتمل و واقعی‌تر است. طبیعتا تجربه‌های پیشین معامله‌گران در دوره‌های مشابه بیشتر از سناریوهای خوشبینانه مدنظر قرار می‌گیرد. همین امر موجب شده بسیاری از معامله‌گران بدون در نظر گرفتن بسیاری از عوامل و محرک‌های قابل‌اعتنا عملا بی‌واکنش باشند. بر همین اساس افزایش فشار فروش در هفته جاری از منظر این دسته از کارشناسان دور از انتظار نیست؛ موضوعی که احتمالا منجر به ثبت روند نزولی کم‌سرعت در بازار شود. از نگاه این کارشناسان، ترس و نگرانی سهامداران رو به پیشروی است. این امر با توجه به اینکه سهامداران در هفته گذشته تجربه ناخوشایندی از روند بازار برخلاف پیش‌بینی‌ها داشتند، احتمالا موجب تشدید فشار فروش و خروج سرمایه از بازار شود. اما گروهی دیگر به وظیفه سیاستگذار بورسی اشاره می‌کنند. رفتار بازار سهام، به‌عنوان یکی از ریسک‌پذیرترین بازارهای دارایی، تابع متغیرهای بی‌شمار اقتصادی و غیر‌اقتصادی است و عملا هرگونه تصور امکان مدیریت قیمت سهام با روش‌های نامطلوب دستکاری و دخالت در بازار، فرضیه نادرستی است.
بنابراین از رئیس سازمان انتظار می‌رود نسبت به اجرای قانون و تضمین نقدشوندگی و کارآیی و شفافیت اطلاعاتی اهتمام ورزد. اما سهامداران چه انتظاری از بازار دارند؟ بعد از چهار سال رکودی، آنها در انتظار صعود جذاب بورس هستند تا آدرنالین رخت‌بسته از جریان داد‌و‌ستدها دوباره به بازار بازگردد. عقب‌نشینی قابل‌توجه قیمت‌ها و وجود فرصت مناسب برای خرید دوباره سهام به پشتوانه رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی و سطوح فعلی نرخ ارز می‌توانست منجر به ورود نقدینگی قابل‌توجه به بازار سهام شود. علاوه بر این، بورسی‌ها مدت‌زمان زیادی است که در انتظار از سر گرفتن مذاکرات احیای برجام و بازگشت آمریکا به میز مذاکرات هستند که با تزریق این خوش‌بینی منجر به صعود قیمت‌ها شود.
