تداوم، بیشتر از تغییر نمایان است

 ایران زمان محدودی برای اقدام قبل از مواجهه با عواقب احتمالی مانند بازگرداندن تحریم‌‌های سازمان ملل قبل از اکتبر ۲۰۲۵ در اختیار دارد؛ یعنی زمانی که طبق قطعنامه سازمان ملل، توافق هسته‌‌ای ۲۰۱۵ به پایان می‌‌رسد. دو عضو شورای امنیت اروپا که از نظر فنی در توافق باقی مانده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، یعنی انگلیس و فرانسه نیز بعید است که پیشرفت‌‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایران را بدون استناد به عقب‌نشینی تحمل کنند.بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده در ژانویه ۲۰۲۵ می‌تواند فشار برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را افزایش دهد.در مورد دوم، به نظر می‌رسد که درگیری غزه حداقل به یک توقف موقت نزدیک می‌شود که تاثیر گسترده‌‌تری بر خاورمیانه خواهد داشت.چند کشور اروپایی کشور فلسطین را به عنوان بخشی از حمایت خود از راه‌حل دو دولتی به رسمیت شناخته‌‌اند که در تضاد با حمایت ایران از رویکرد تک فلسطینی در منطقه است. چالش برای ایران صرفا در تعدیل سیاست نیست، بلکه در تغییرات ایدئولوژیک گسترده‌‌تر در منطقه است.

چالش سوم یعنی بهبود اقتصاد دلهره‌آورترین مساله است و به دو مورد دیگر بستگی دارد. ایران گرفتار تورم، بیکاری و سقوط ارزش پول ملی خود است که با سوءمدیریت اقتصادی و تحریم‌‌های اعمال شده توسط ایالات متحده بدتر شده است. پزشکیان پیشنهاد کرده است که در مورد تحریم‌‌ها با آمریکا مذاکره می‌کند. مدیر ستاد انتخاباتی رئیس‌جمهور منتخب حتی گفت که ایران از مذاکره با دونالد ترامپ خوشحال خواهد شد.علی عبدالعلی‌‌زاده در شبکه‌‌های اجتماعی نوشت: «اگر ترامپ به کاخ سفید بازگردد، برای رفع تحریم‌‌ها با ترامپ مذاکره خواهیم کرد. ترامپ یک تاجر است و ما زبان تجارت را نیز خوب می‌‌فهمیم.»

اما رهبر ایران با مذاکره مستقیم مخالفت کرده‌‌اند. ایشان تصمیمات کلیدی را در ارتباط با شورای عالی امنیت ملی که رئیس‌جمهور ریاست آن را برعهده دارد، خواهد گرفت. سپس رئیس‌‌جمهور موظف به اجرای این تصمیمات خواهد بود.پزشکیان با ملاحظاتی نیز روبه‌رو شده است. از جمله اینکه برخی خواهان تداوم سیاست‌‌های ابراهیم رئیسی توسط دولت چهاردهم هستند.سعید جلیلی که از پایگاه اصولگرایان در انتخابات شرکت کرد و به دور دوم راه یافت، در مقابل پزشکیان شکست خورد. اما او همچنان تاکید کرد که پزشکیان باید همان سیاست‌‌های دولت قبل را ادامه دهد. جلیلی در گفت‌وگو با جمعی از هواداران خود گفت که طرح‌‌ها و ایده‌‌های خود را به پزشکیان ارائه خواهد داد و از رئیس‌جمهور جدید در اجرای آنها حمایت خواهد کرد. وی همچنین تاکید کرد: در صورت مشاهده هرگونه اشتباه پزشکیان، از تمام اختیارات خود برای مداخله و جلوگیری از این اشتباهات استفاده خواهیم کرد.

این اقدامات نشان می‌دهد که چالش‌‌های پیش روی رئیس‌‌جمهور پزشکیان در پرداختن به سه معضل حیاتی به‌طور گسترده وجود دارد.حتی تحت فشار تحریم‌‌های شدید اقتصادی، ایران تمایلی به هرگونه سازش مهمی در مورد برنامه هسته‌‌ای یا فعالیت‌‌های منطقه‌‌ای خود نشان نداده است. ایران به جای تسلیم شدن در برابر فشار، سطح غنی‌‌سازی اورانیوم خود را افزایش داده، به حمایت خود از حماس، حزب‌‌الله، حوثی‌‌ها و شبه‌‌نظامیان عراقی ادامه داده و روابط خود را با روسیه و چین تشدید کرده است.

در مورد منطقه نیز جنگ غزه، پیامدهای عمیقی برای آینده کل منطقه به همراه دارد و از تاثیرات فوری آن از مردم فلسطین فراتر می‌رود.این مناقشه به کانونی برای بازیگران منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای تبدیل شده است که خود را بر اساس ملاحظات ایدئولوژیک، مذهبی یا ژئوپلیتیک هماهنگ می‌کنند.حمایت از آرمان فلسطین یا منافع امنیتی اسرائیل می‌تواند منطقه را دوقطبی‌‌تر کند و تنش‌‌ها را میان بازیگران اصلی تشدید کند.از نظر افکار عمومی اعراب، نظرسنجی‌‌های اخیر نشان می‌دهد که ایران از این قطب‌بندی منتفع شده است. اما تا زمانی که جنگ ادامه دارد، خطر جنگ گسترده‌‌تر منطقه‌‌ای شامل اسرائیل، لبنان، سوریه، یمن و خود ایران نیز وجود دارد.مخالفت دیرینه ایران با راه‌‌حل دو کشوری، همراه با شعارهای جمهوری اسلامی برای حذف اسرائیل، ایران را در تضاد با غرب قرار داده است.

پزشکیان اما تاکنون همان خط رسمی را تکرار کرده و به شدت از اسرائیل انتقاد کرده و از «محور مقاومت» حمایت کرده است. در عین حالی که حمایت ایران از گروه‌های نیابتی وسیله‌ای برای اعمال نفوذ در منطقه بوده است، رقابت‌های ژئوپلیتیک‌ را نیز تشدید کرده است.