سوخت‌های گیاهی غذا را گران می‌کنند

محصولات کشاورزی همچون ذرت، نیشکر و سیب زمینی منابع مهمی برای تولید اتانول هستند. چالش‌ها و تردیدهایی نیز در زمینه توسعه سوخت‌های گیاهی وجود دارد. افزایش کاربرد محصولات کشاورزی به عنوان منبع تولید سوخت، موجب افزایش قیمت مواد غذایی و کاهش سطح امنیت غذایی می‌شود؛ به خصوص ذرت که از معروف‌ترین سوخت‌های پاک در جهان محسوب می‌شود. شاید برای برخی عجیب به نظر برسد که از ذرت به عنوان سوخت استفاده می‌شود، اما این اتفاق در کشورهای زیادی از جمله برزیل، کلمبیا، چین و آمریکا رخ می‌دهد. بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز تولید ذرت و فروش آن را برای تولید اتانول به عنوان آینده درخشان بخش کشاورزی مطرح کرده و امیدهای زیادی در کشاورزان آن کشورها به وجود آورده‌اند.
از سوی دیگر بعد از ذرت گیاه دیگری به نام (سویچ‌گرس) وجود دارد که این سوخت گیاهی از تخمیر قندهای گیاهی یا اتیلن به دست آمده است و در سال‌های اخیر، توجه عمومی روی تولید آن به عنوان منابع کشاورزی و یک منبع پایدار و قابل اتکا برای تهیه سوخت متمرکز شده است. برزیل یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان اتانول در جهان است که در سال‌های اخیر بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی خود را به تولید محصولات زراعی به ویژه نیشکر برای تهیه اتانول اختصاص داده است. بزرگ‌ترین قرارداد مربوط به تولید اتانول در جهان بین ژاپن و برزیل منعقد شده که بر اساس آن، دولت ژاپن 8 میلیارد دلار در صنعت تولید اتانول برزیل سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری به صورت خرید سهام کارخانه‌های تولیدکننده اتانول از نیشکر است.
برخی معتقدند که کیفیت اتانول تولیدی از گیاهان ویژه‌ای به نام «سویچ‌گرس» با اتانول تولیدی از ذرت فرق می‌کند. اما بررسی کارشناسان و محققان نشان می‌دهد، اتانول سویچ گرس ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر از ذرت است، ولی از نظر کیفیت، هیچ فرقی با هم ندارند، البته از ذرت اصلاح شده می‌توان اتانول بیشتری در مقایسه با ذرت معمولی تولید کرد که در آن ۱۵ درصد بنزین و ۸۵ درصد اتانول وجود دارد. البته این سوخت در کنار همه مزایایش دارای معایبی همچون قدرت کمتر نسبت به بنزین و قیمت زیاد است و همین باعث شده تا از این سوخت هنوز به صورت گسترده استفاده نشود. درحال حاضر اتانول بیشتر در خودروهای کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما بعید نیست در آینده این سوخت بتواند جای بنزین را در باک خودروها بگیرد.
کارشناسان همچنین درباره دوام برخی از سوخت‌های جایگزین شک و شبهه‌های زیادی دارند. با این وجود در تلاشند تا سوخت هایی را برای خودروها تولید کنند تا هم کارآیی خودروهای تولیدی حفظ شود و هم محیط زیست از سال‌ها تنفس دود ناشی از سوختن سوخت‌های فسیلی در باک خودروها خلاص شود.
چالش‌های سوخت گیاهی
مهم‌ترین فاکتوری که منتقدین برای استفاده از سوخت‌های زیستی دائما برآن تکیه می‌کنند، استفاده گسترده از این منبع نسبتا جدید و تجدیدپذیر است که با وجود منافع بسیار مشکلات عمده‌ای را به وجود می‌آورد. در اینجا چیزی که اهمیت دارد به خطر افتادن امنیت غذایی در کل جامعه بشری است. بر اساس پیش بینی ها تا سال ۲۰۳۰ میلادی، با رشد جمعیت جهان، نه تنها تقاضا برای مواد غذایی 50 درصد بیشتر می‌شود، بلکه بحران انرژی نیز مزید بر علت خواهد شد. از این رو برای برون‌رفت از این دو مشکل مشترک راه حل‌های واحد و متفکرانه‌ای را باید در نظر گرفت.
درست است که منتقدین به استفاده سوخت‌های زیستی معتقد هستند، اما اگر روند استفاده از این منابع سرشار به صورت فراگیر درآید، اکثر کشورهای فقیر بیش از گذشته از لحاظ دسترسی به غذا دچار چالش‌های متعددی می‌شوند و با بحران بسیار گسترده غذایی روبه‌رو خواهند شد؛ چرا که به عنوان نمونه در مورد استفاده از ذرت، باید حجم قابل ملاحظه‌ای از این محصول به مصرف سوخت خودروها برسد که این موضوع به کاهش عرضه غذایی این محصول منجر می‌شود. در حالی که با گسترش بحران اقتصادی بین‌المللی، بالا رفتن نرخ تورم و به دنبال آن تنش شدید غذایی که در کشورهای مختلف به وجود آمده است نمی توان در آینده تولید قابل ملاحظه‌ای از این منابع را شاهد باشیم.
راهکارهای مناسب کدامند؟
بهترین راه برای توسعه سوخت‌های زیستی به کارگیری اراضی بایر است. شاید این کار در نگاه اول پرهزینه و دور از ذهن به نظر برسد، اما به طور یقین اگر استفاده از اراضی کشاورزی برای این منظور در نظر گرفته نشود نه تنها بحران انرژی مانند کابوسی دامان تمام کشورهای صنعتی را گرفته و آنها را با چالش‌های جدی مواجه می‌سازد بلکه در کنار همین مساله نیاز روز افزون به غذا نیز هر روز بیشتر می‌شود. امروزه ارزش سوخت‌های زیستی بالغ بر ۱۸ الی ۲۰ میلیارد دلار است که این عدد بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده تا سال ۲۰۱۵ به رقمی در حدود ۵۴ میلیارد دلار خواهد رسید.
مزیت‌های سوخت گیاهی
هر چند که برای تامین نیازهای اساسی سوخت‌های زیستی منابع متعدد گیاهی وجود دارد، اما با این وجود برای هر کشوری که زمینه و پتانسیل خاص خود را داشته باشد می‌توان به گونه‌ای این موضوع حیاتی را در نظر گرفت. مثلا در کشوری مانند آمریکا که امکان تولید ذرت در آنجا زیادتر است تمایل به سمت تولید این محصول نتایج بسیار پر باری را به همراه خواهد داشت و عمده سرمایه‌گذاری‌ها روی عملکرد این محصول متمرکز شده است. به همین خاطر بنابر نیازهای هر کشور باید طبقه‌بندی‌های لازم صورت گیرد تا راندمان و بهره‌وری بالایی ایجاد شود.