نهادهای بورسی خود انتظام می‌شوند؟
تغییر جایگاه بازار سرمایه
در این رابطه سعید اسلامی‌بیدگلی دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران به «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: جایگاه کنونی بازار سرمایه نسبت به سال۹۵ حکایت از افزایش اهمیت آن در اقتصاد دارد. چرایی آن نیز به افزایش مشارکت‌‌‌‌‌‌کنندگان بازار بازمی‌گردد هرچند این مهم به‌معنای افزایش سهم بخش مولد از تامین‌مالی نیست اما جایگاه بازار سرمایه پس از فراز و فرود ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰تغییر پیدا کرده است. بخشی از این رویداد مرتبط با ریزساختار‌‌‌‌‌‌ها و زیرساختار‌‌‌‌‌‌های بازار سرمایه است. به‌طور کلی اختیارات ارکان بازار سرمایه و نقش آنها در نوسانات بازار کم‌‌‌‌‌‌رنگ بوده و این مهم در جای خود باعث کاهش اهمیت وجه تصمیم‌گیری می‌شود. وی افزود: بخش دیگر به زیرساخت‌های قانونی بازمی‌گردد.
مدت‌‌‌‌‌‌هاست که شورای‌عالی بورس به‌عنوان یک رکن فراجناحی که متشکل از قوه‌‌‌‌‌‌قضاییه، قوه مقننه، وزرای اقتصاد و صمت، رئیس‌کل بانک مرکزی، کانونها، اتاق‌ها و... است یک موضوعی را مصوب می‌کند، به‌طوری‌که مثلا یک نوع کالای مشخص پذیرفته شده در بورس‌کالا را نباید مشمول قیمت‌گذاری قرار داد، اما روز کاری بعد وزارت صمت خلاف این مهم رفتار می‌کند. با اینکه وزیر صمت عضو شورای‌عالی بورس است، بنابراین عدم‌فراهم بودن زیرساخت‌های قانونی و یا الزام به اجرای قوانین همچنان نقطه ضعفی است که پیش پای بازار وجود دارد. به گفته اسلامی‌بیدگلی تمام این موارد به ساختار سیاستگذاری نیز مربوط است. به این معنی که آیا سیاستگذار اجازه می‌دهد که ارکان خود‌انتظام شکل جدی بگیرند؟ در قواعد کوچک‌تر بدین‌گونه است که مثلا کانونها و یا بورس‌ها باید خود‌انتظام باشند.
ممکن است یک روزی یک سازمان بورسی بیشتر قائل به این موضوع باشد که کانونها و بورس‌ها خود تصمیم‌گیری کنند و هیات‌مدیره اقدام به انتخاب مدیرعامل کند و یک سازمان بورس و اوراق‌بهادار در روز دیگر اجازه چنین موضوعی را ندهد. بالاخره نهاد بالادستی دارای قدرت و اختیار است. در این زمینه رویکرد افراد نیز مهم ارزیابی می‌شود. ممکن است وزیر اقتصاد در انتخاب رئیس سازمان مداخله نکند. اما با توجه به ساختاری که مدیران در ایران رشد می‌کنند تغییر قواعد سخت خواهد بود، چراکه سکانداران جدید از اختیارات مدیران بهره می‌برند و توجه چندانی به افزایش شفافیت ندارند. در این میان نباید فراموش کرد، زمانی‌که راهی آغاز شد دیگر برگشت‌‌‌‌‌‌پذیر نیست. مدیری که صورت‌های مالی سازمان را افشا کرد پس از آن مدیر جدید راهی جز ادامه این مسیر درست را ندارد. امروز سخت خواهد بود که سازمان اعلام کند دیگر قصد انتشار صورت‌های مالی خود را ندارد، چراکه یک‌بار افشا صورت‌گرفته است.
تضاد منافع بازار‌‌‌‌‌‌ها
محمدرضا دهقان دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق‌بهادار به «دنیای‌اقتصاد» گفت: متاسفانه ارکان بازار سرمایه در تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌های کلان اقتصادی از وزن اندکی برخوردار هستند. بخش مهمی از این رویداد مرتبط با سهم بازار سرمایه در تامین‌مالی اقتصاد کشور است.
اقتصاد ایران اقتصادی بانکمحور بوده و تا حد زیادی بین منافع بازار پول و بازار سرمایه تضاد وجود دارد. با توجه به وزن بازار پول به‌طور معمول تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌هایی که صورت می‌گیرد در صورتی‌که تضاد منافعی بین این دو بازار ایجاد شود، تصمیم‌گیری کلان به سمت بازار پول میل پیدا خواهد کرد. وی درباره چرایی عدم‌وزن کافی بخش مولد در تصمیمات اقتصادی کشور عنوان کرد: با اصلاح قوانین و مقررات تامین‌مالی باید به سمت بازارمحور‌شدن سوق پیدا کند، رویدادی که در دنیا نیز متعارف است. به این معنی که اقتصادی همانند اروپای‌شرقی که کما بیش بانکمحور بود به سمت بازار‌محوری به دلیل مزایای این بخش تغییر مسیر داده است. بخش دیگر به قدرت اهالی بازار توام با تعامل رسانه بازمی‌گردد که تهدید‌‌‌‌‌‌های آتی را برای کلیت اقتصاد گوشزد کنند.
به‌عنوان مثال در حوزه نرخ بهره تضاد بین بازار سرمایه و پول وجود دارد. بازار سرمایه معتقد است افزایش نرخ بهره به ضرر این بخش خواهد بود. در نقطه مقابل بازار پول نیز بر این باور است که عدم‌افزایش این پارامتر به دلیل تورم بالا ممکن است حجم پول نسبت به شبه‌‌‌‌‌‌پول افزایش پیدا کند و منجر به تورم مجدد شود. در این شرایط نهاد تصمیم‌گیر حامی بازار پول خواهد بود، درحالی‌که بازار سرمایه نیز استدلال خاص خود را دارد، چراکه در چنین سطحی از تورم و نرخ بهره هیچگونه توصیه‌‌‌‌‌‌ای در راستای افزایش نرخ بهره در جهت کاهش تورم نمی‌شود زیرا پیامدی جز تعمیق رکود نخواهد داشت.
ضرورت توجه سیاستگذار به کانونها
در ادامه دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران گفت: منافع کانونها با یکدیگر تفاوت دارد و برای کسب نظر واحد پافشاری صورت می‌گیرد تا تصمیمی که به نفع بازار سرمایه است، اتخاذ شود، زیرا در صورت رشد بازار، همه بازیگران که در حال ایفای نقش در این بازار هستند، در بلندمدت دارای منفعت خواهند شد. اسلامی‌بیدگلی تصریح کرد: کانونها در بازار از جایگاه قابل‌قبولی برخوردارند. باید به‌جایی رسید که سازمان برنامه و بودجه، مجلس شورای‌اسلامی و دولت در تدوین قوانین و مقررات تاثیرگذار بر بازارهای پولی و مالی به‌طور جدی نظر کارشناسی کانونها را جویا شوند و نظرات آنها را اعمال کنند.
اقتصادی بانکمحور
دبیر کانون کارگزاران بورس و اوراق‌بهادار نیز به سهم بازار سرمایه از تامین‌مالی اقتصاد اشاره کرد و گفت: بر اساس آخرین آماری که مقامات بانک مرکزی اعلام کرده‌‌‌‌‌‌اند اقتصاد ایران بانکمحور است و حدود ۹۳درصد تامین‌مالی از طریق بانک انجام می‌شود و کمتر از ۱۰درصد از تامین‌مالی از طریق بازار سرمایه انجام می‌شود. دهقان درخصوص قیمت‌گذاری دستوری گفت: همه فعالان حاضر در بازار سرمایه مخالف قیمت‌گذاری دستوری هستند، متاسفانه اکنون برخی از مقامات اعتقادی به سازوکار بازار ندارند. قیمت‌گذاری کالاهایی که در بورس‌کالا عرضه می‌شود، باید از طریق سازوکار عرضه و تقاضا انجام شود.
