احیای توافق هسته‌ای غیرممکن می شود؟

مذاکرات احیای برجام پس از ماه ها وقفه بار دیگر در وین از سر گرفته می شود، اما لحن شرکت کنندگان در گفتگوها دلالت بر کمرنگ بودن امیدها نسبت به رسیدن توافق ذر این دور از مذاکرات دارد.

بار دیگر بازی سرزنش؟

علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته ای در اکانت توئیتری خود ضمن تائید این که برای پیشبرد مذاکرات، عازم وین است، متذکر شده «مسئولیت بر عهده آنهایی است که توافق را نقض کرده و در فاصله گرفتن از میراث‌ منحوس گذشته ناکام مانده‌اند». او تاکید کرده «آمریکا باید قدردان فرصتی باشد که با سخاوتمندی اعضای برجام فراهم شده است» و گفته اکنون توپ در زمین آمریکایی هاست تا از خود پختگی نشان داده و مسئولانه عمل نماید.

در مقابل رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران، با تائید این مسئله در توئیتر که «آماده سفر به وین» می‌شود تا در مذاکراتی که قرار است بر پایه متن پیشنهادی جوزپ بورل برای احیای برجام برگزار شود، شرکت کند، متذکر شده: «انتظارات‌مان محدود است. با این حال ایالات متحده از تلاش‌های اتحادیه اروپا استقبال می‌کند و با حسن‌نیت آماده تلاش برای دستیابی به توافق است و به‌زودی مشخص خواهد شد که ایران نیز آمادگی چنین کاری را دارد یا نه». 

لحن توئیت های دیپلمات های ارشد دو طرف اصلی مذاکرات به گونه ای است که گویا آنها از پیش از آغاز مذاکرات آماده می شوند که طرف مقابل را مقصر شکست در مذاکرات روزهای آتی جلوه دهند و قبل از آغاز سوت شروع بازی توپ را به زمین حریف پرتاب کنند.

در قالب مذاکرات دوحه

پس از نزدیک به یک سال مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا بر سر احیای برجام در شهر وین، علی رغم آنکه در فروردین ماه امسال به نظر می رسید توافق در حال نهایی شدن است، اما با بروز اختلافات میان دو طرف اصلی گفتگوها با بن بست مواجه شد و از آن زمان متوقف مانده است. ماه گذشته هم مذاکرات غیرمستقیم میان باقری کنی و مالی با واسطه اتحادیه اروپا با هدف شکستن بن بست در مذاکرات بدون پیشرفت در قطر به پایان رسید. 

از جمله موارد مورد اختلاف کنونی، تقاضای تهران مبنی بر این است که واشنگتن باید تضمین کند که رئیس جمهورهای آتی  آمریکا مانند ترامپ این قرارداد را ترک نمی کند. با این حال دولت بایدن اظهار داشته که به لحاظ قوانین داخلی چنین تضمینی امکان ناپذیر است.

تقاضای خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سیاه تروریسم خارجی ایالات متحده هم از مسائل مورد اختلاف باقی مانده میان ایران و آمریکا است، امری که جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در سفر اخیر خود به خاورمیانه تاکید کرد که حتی به بهای مرگ برجام حاضر نیست به آن تن در دهد.

اکنون و علی رغم چنین اختلافاتی مقرر شده بار دیگر طرفها در وین پشت میز مذاکره حاضر شوند، مذاکراتی که به گفته یک مقام ایرانی در گفتگو با رویترز قرار است «در قالب نشست دوحه» برگزار شود. به گفته ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تهران در طی این مذاکرات آماده دستیابی به توافقی است که حقوقش را تضمین می کند. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده هم ضمن تقدیر از نقش اتحادیه اروپا در مذاکرات تائید کرده پیشنهاد جدید اروپا بر اساس متن ماه مارس است و مدعی شده: «ایران باید مطالبات فرعی بر برجام را کنار بگذارد. امیدوارم این اتفاق رخ بدهد، اگرچه در مرحله کنونی انتظارات کنونی ما کماکان پایین است».

انتظار کم از مذاکرات

علی رغم آنکه رویترز متذکر شده که مذاکرات در فرمت مذاکرات دوحه انجام خواهد شد، اما پالیتیکو گزارش داده دیپلمات‌هایی از ایالات متحده، ایران، چین، روسیه، آلمان، انگلیس و فرانسه و همچنین اتحادیه اروپا به عنوان میانجی به دلیل عدم مذاکره مستقیم ایران با آمریکا حضور خواهند داشت. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات هسته‌ای نیز در توئیتی از آمادگی مذاکره‌کنندگان روسی برای گفت‌وگوهای «سازنده» در وین با هدف «نهایی کردن توافق» خبر داد. او نوشته که هیات مذاکره‌کننده پس از نزدیک به پنج ماه آماده بازگشت به وین است.

با این حال، منابع آگاه از مذاکرات در گفتگو با پالیتیکو انتظاراتشان را از نتایج گفتگوها را کم جلوه داده و هشدار داده اند که هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا مذاکرات موفق خواهد بود یا خیر.

به باور آنها «هنوز تعدادی از اختلافات باقی مانده که باید حل و فصل شود و مشخص نیست که آیا ایران موضع خود را پس از شکست دور قبلی مذاکرات در ماه مارس تغییر داده یا خیر».

پالیتیکو با اشاره به این که پیش نویس توافق اساسا در آخرین دور مذاکرات در وین آماده شده، نوشته هموز موضع ایران در قبال پیشنهاد اخیر اتحادیه اروپا مشخص نیست. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران اخیراً گفت که ایران آماده است تا در وین جزئیات بیشتر را مورد بحث قرار دهد که به تحلیل این نشریه، نشان می‌دهد تهران همچنان از پیش‌نویس اخیر راضی نیست. نویسنده پالیتیکو معتقد است، پرونده های باز ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی و ابهاماتی در مورد رفع تحریم ها و درخواست‌های ایران برای تضمین عدم خروج آمریکا از توافق در دولت جدید این کشور همچنان مسائلی است که در ایران با تردید به آنها نگریسته می شود.

احیای توافق غیرممکن می شود؟

روزنامه وال استریت ژورنال هم در گزارش خود از دور جدید مذاکرات مدعی شده مذاکره کنندگان در شرایطی راهی وین می شوند که هر دو طرف اصلی انتظارات زیادی برای  توافق پس از ماه ها توقف مذاکرات ندارند. افراد نزدیک به مذاکره کنندگان در گفتگو با وال استریت ژورنال مدعی شده اند که ایران در حال حاضر موافقت کرده تا درخواست خود برای حذف سپاه پاسداران از لیست تروریسم خارجی دولت ایالات متحده را کنار بگذارد، اما همچنان خواستار تضمین‌های قوی‌تر است مبنی بر اینکه واشنگتن دوباره این توافق را ترک نخواهد کرد یا تحریم‌ها را دوباره علیه تهران اعمال نخواهد کرد.

علی رغم این، به عقیده وال استریت ژورنال، مهمترین مسئله مورد اختلاف، درخواست ایران برای پایان دادن به تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد مواد هسته ای یافت شده در ایران است، که از بارها از سوی ایالات متحده و اروپا رد شده است.

در این شرایط، به نوشته این روزنامه، با نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا در ماه نوامبر و پیشرفت سریع برنامه هسته ای ایران، دیپلمات های غربی می گویند شکست در در این دور می تواند احیای توافق هسته ای را غیرممکن کند.

واکنش به تحریم های جدید: ادامه غنی سازی فراتر از برجام

 در شرایطی که دور جدید مذاکرات در وین از ساعاتی دیگر آغاز می شود، و علی رغم آنکه پرونده های ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی از جمله مسائل مورد بحث در مذاکرات روزهای آتی خواهد بود، آژانس در گزارشی به کشورهای عضو تایید کرده که ایران نصب سه آبشار «سانتریفیوژ پیشرفته آی‌آر-۶» را در تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز تکمیل کرده است.

بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران دوشنبه شب در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از  تزریق گاز هگزافلوراید اورانیوم به ۵۰۰ سانتریفوژ پیشرفته از نوع آی‌آر ۶ خبر داد و گفت این کار در راستای رسیدن به حداقل میزان غنی سازی ۱۹۰ هزار سو و دستیابی به کف نیاز کشور است. 

این در حالی است که طبق برجام ایران مجاز به استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته آی‌آر۶ نیست و این اقدام مغایر با تعهدات برجامی محسوب می شود. در این شرایط، محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران گفته تصمیم تازه برای تزریق گار به سانتریفیوژها «در چارچوب قانون اقدام راهبردی مجلس بوده و پاسخی به تحریم‌های طرف مقابل است».

در این شرایط، باید دید، در حالی که دور جدید مذاکرات همراه با امیدهای زیادی نیست، این اقدام جدید آیا توان تاثیرگذاری بر روند گفتگوها خواهد داشت یا خیر.