ویروس چینی چگونه بر تقاضای سوخت ایران و جهان اثر گذاشته است؟
دو تصویر کرونایی از مصرف بنزین
آماری که از میزان مصرف بنزین منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که تقاضا برای این سوخت به شکل بیسابقهای کاهش یافته است. به‌طور مثال تنها در آمریکا، به‌عنوان کشوری که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بنزین جهان محسوب می‌شود، میزان مصرف به کمترین سطح طی بیش از نیم قرن اخیر رسیده است و برخی چنین افت تقاضای بنزین را در تاریخ این کشور بی‌نظیر می‌دانند. کشورهای اروپایی نیز به‌دلیل محدودیت‌های شدید رفت‌وآمد بسیار کمتر از گذشته به بنزین نیاز دارند. اما کاهش مصرف افت قیمت را نیز به‌دنبال داشته، به‌طوری‌که قیمت این سوخت در بعضی از بازارهای جهانی به کمتر از قیمت نفت شاخص برنت رسیده است. با این حال قیمت خرده‌فروشی بنزین به‌دلیل عدم کاهش مالیات و همچنین هزینه‌های حمل و فروش به نسبت یکسان با افت قیمت نفت‌خام کاهش نیافته است.
آمریکا
در آمریکا میزان تقاضا برای نفت به ۴/ ۱۴ میلیون بشکه در روز رسیده است که نسبت به پیش از بحران ۳۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد و کمترین سطح از ۱۹۹۰ محسوب می‌شود. کاهش میزان مصرف بنزین، مهم‌ترین عامل افت تقاضا در این کشور بوده است. آن‌طور که آخرین آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد، در هفته اول ماه جاری میلادی میزان مصرف این سوخت تنها کمی بیش از ۵ میلیون بشکه در روز بوده است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال پیش افت ۴۸ درصدی و نسبت به یک هفته پیش از آن نیز افت ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد. فوربس میگوید تقاضای ۵ میلیون بشکه‌ای برای بنزین، کمترین مقدار از آوریل ۱۹۶۹ است. این یعنی میزان مصرف بنزین به کمترین سطح طی بیش از نیم قرن اخیر رسیده است. سیکینگ آلفا نیز با اشاره به این آمار اعلام می‌کند که چنین افتی در میزان مصرف بنزین حداقل از لحاظ درصد در تاریخ آمریکا بی‌سابقه است. آمریکا بیشترین آمار مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا را به خود اختصاص داده است. بیش از نیم میلیون نفر مبتلا و حدود ۵/ ۲۰ هزار نفر تعداد قربانیان این ویروس در این کشور است و حدود ۹۰ درصد از جمعیت این کشور در قرنطینه به سر میبرند.
البته آمار منتشر شده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد که افت تقاضا در دیگر فرآورده‌های نفتی به‌شدت بنزین رخ نداده هرچند که کاهشی بوده است. به‌طور مثال میزان مصرف گازوئیل در این کشور کمتر از ۱۰ درصد کاهش را به ثبت رسانده است. مجموع تقاضا برای فرآورده‌های نفتی حدود ۵/ ۱۴ میلیون بشکه در روز بوده درحالی‌که این رقم در مدت مشابه سال پیش به ۳/ ۲۱ میلیون بشکه در روز می‌رسیده است. بنابراین تقاضا برای مجموع فرآورده‌های نفتی در این کشور افت ۲۹ درصدی را نشان می‌دهد.
هند
گفته می‌شود در هند به‌عنوان سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان نیز میزان مصرف بنزین افت شدیدی یافته است. آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، مقامات پالایشگاهی هند اعلام کرده‌اند که تقاضا برای نفت ۷۰ درصد کاهش پیدا کرده است چراکه این کشور بزرگ‌ترین قرنطینه جهان را برای مقابله با شیوع ویروس کرونا وضع کرده است. مصرف نفت هند برای کل ماه میلادی جاری نیز پیش‌بینی می‌شود حدود ۵۰ درصد کمتر از سطح سال گذشته باشد این یعنی حدود ۱/ ۳ میلیون بشکه در روز از تقاضای جهانی نفت تنها از سوی این کشور اتفاق خواهد افتاد. این برآوردها اما تنها بر این اساس است که قرنطینه سه‌هفته‌ای هند طبق برنامه در هفته جاری به پایان برسد. اگر این کشور نیز مانند دیگر کشورها اقدام به تمدید قرنطینه و محدودیت ترددها کند، افت تقاضا ممکن است شدت بیشتری بیابد. تعداد مبتلایان به ویروس کرونا تا روز گذشته در هند به ۸۵۰ نفر و تعداد قربانیان آن به ۲۸۹ نفر رسیده است. گفته می‌شود، این کشور بیش از ۶۰ میلیون نفر زاغه‌نشین دارد که میتواند به سرعت آمار مبتلایان را افزایش دهد.
آن‌طور که پلاتس گزارش می‌دهد، به‌دنبال محدودیت‌ها تقاضا برای فرآورده‌ها در این کشور به سرعت کاهش یافته است. به‌طوری‌که برخی از پالایشگاه‌های هندی مجبور به کاهش تولید شده‌اند. شرکت دولتی ایندین اویل، در اکثر پالایشگاه‌های خود میزان تولید را ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش داده است. بهارات پترولیوم به‌عنوان دومین شرکت پالایشی بزرگ این کشور ظرفیت تولید در پالایشگاه بمبئی را ۳۰ درصد کم کرده و این موضوع درخصوص هندوستان پترولیوم، پالایشگاه شماره ۳ این کشور نیز صدق می‌کند.
اروپا
شرایط در قاره سبز نیز چندان مساعد نیست و شیوع ویروس کرونا افراد زیادی را مبتلا و به کام مرگ کشانده است. تا روز گذشته ۸۶۱ هزار نفر در این قاره به ویروس کرونا آلوده و از این تعداد بیش از ۷۴ هزار نفر به کام مرگ کشیده شده‌اند. از این رو در بسیاری از کشورهای اروپایی محدودیت‌های جابه‌جایی سختی وضع شده که در نهایت به کاهش تقاضا برای بنزین در این ناحیه منجر شده است.
براساس گزارش بلومبرگ، اسپانیا بیشترین تعداد مبتلایان در قاره سبز را به خود اختصاص داده است. کرونا تا روز گذشته بیش از ۱۶۶ هزار نفر مبتلا و حدود ۱۷ هزار نفر قربانی در این کشور گرفته است. از این‌رو، این کشور تا ۲۵ آوریل محدودیت‌های عبور و مرور را تمدید کرده است. تقاضا برای فرآورده‌های نفتی در اسپانیا ماه گذشته ۲۳ درصد کاهش پیدا کرد. مصرف سوخت هوایی و جاده‌ای بیشترین کاهش را داشته‌اند، مصرف بنزین ۵/ ۳۵ درصد و دیزل ۵/ ۲۶ درصد کاهش یافته است. تقاضا برای کروسن که در بخش هواپیمایی مصرف می‌شود اما افت شدیدتری را به میزان ۵/ ۴۲ درصد تجربه کرده است. ممکن است میزان افت تقاضا در آوریل شدیدتر باشد، چراکه در این ماه قرنطینه با‌شدت بیشتری اعمال شده است. اما ایتالیا اولین مرکز شیوع ویروس کرونا در اروپا و کشوری که بیشترین آمار مرگ و میر در جهان را بعد از آمریکا به ثبت رسانده، محدودیت‌های شدیدتری اعمال کرده و در روزهای اخیر قرنطینه در این کشور برای سه هفته آینده تمدید شد. قرار بود روز گذشته محدودیت‌ها در این کشور پایان یابد. قرنطینه موجب شده تقاضا برای سوخت در این کشور ۸۵ درصد کاهش یابد. گفته می‌شود اگر محدودیت‌ها در این کشور به ماه آینده میلادی کشیده شود، پالایشگاه‌های ایتالیایی در معرض اختلال دائمی در زنجیره تامین قرار گیرند.
بریتانیا که در برابر قرنطینه مقاومت می‌کرد، بیش از دو هفته از مدت ۳ هفته‌ای اعمال قرنطینه را گذرانده است. این محدودیت‌ها در اولین هفته اعمال تاثیر خود را بر میزان مصرف بنزین در این کشور نشان داده است. براساس گزارش بلومبرگ، فروش بنزین ۶۶ درصد و دیزل ۵۷ درصد تا پایان مارس در انگلیس کاهش پیدا کرد. شرکت تسکو که بزرگ‌ترین سوپرمارکت زنجیره ای انگلیس است نیز اعلام کرده که فروش بنزین در آخرین هفته مارس ۷۰ درصد کاهش داشته است. تعداد قربانیان در این کشور به حدود ۱۰ هزار نفر و تعداد مبتلایان به ۷۹ هزار نفر رسیده است. بریتانیا در حالی طی روزهای آینده باید برای تمدید قرنطینه یا رفع آن تصمیم بگیرد که نخست‌وزیر این کشور به‌دلیل ابتلا به کرونا از هفته گذشته در بیمارستان بستری بود و دیروز مرخص شد. نظرسنجی گروه صنعتی Bovag از فروشندگان خودرو و شرکت‌های حمل‌ونقل در هلند نیز نشان می‌دهد که فعالان این بخش تقریبا نیمی از درآمدشان را در نتیجه شیوع ویروس کرونا از دست داده‌اند که مهم‌ترین عامل آن کاهش ترددها در این کشور است.
ایران
در این نیز هرچند قرنطینه با شکل محدودیت‌ها در دیگر کشورها کمی متفاوت بود اما در تعطیلات نوروزی به‌دلیل تعطیلی همه اصناف و همچنین منع عبورومرور بین شهری میزان مصرف افت قابل‌توجهی را تجربه کرد. آن‌طور که شرکت ملی پالایش و پخش اعلام کرده، میزان تقاضا برای بنزین در ایران طی ۱۵ روز ابتدای سال به حدود ۴۴ میلیون بشکه در روز رسیده است. این درحالی است که در مدت مشابه سال پیش میزان مصرف بنزین کشور ۹۸ میلیون لیتر در روز بوده است، از این رو می‌توان گفت در تعطیلات نوروز امسال مصرف بنزین حدود ۵۵ درصد کاهش را تجربه کرده است. با این حال از ابتدای هفته جاری مشاغل دولتی و برخی مشاغل خصوصی کار خود را آغاز کرده‌اند و همچنین محدودیت‌های تردد جاده‌ای کاهش یافته است. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد در سطح شهر تهران با وجود اینکه گفته شد آغاز به‌کار مشاغل با کمی تاخیر نسبت به دیگر شهرها انجام خواهد شد، میزان رفت و آمدها به شکل معناداری افزایش یافته است. از این رو انتظار میرود انتشار آمار جدید از افزایش مصرف بنزین خبر دهد.
میزان تقاضا باز می‌گردد؟
اما چین که اولین کشوری است که با شیوع ویروس کرونا درگیر شد و حدود سه ماه پیش محدودیت‌های شدید ترددی به خصوص در ووهان به‌عنوان مرکز اصلی شیوع این ویروس وضع کرد، توانسته شیوع این ویروس را کنترل کند و تا حدودی به سمت عادی شدن شرایط پیش رفته است. در ووهان از هفته گذشته ترددها آزاد شد و آن‌طور که بلومبرگ گزارش داده است انتظار میرود میزان تقاضای پالایشگاه‌ها در این کشور در ماه جاری میلادی به متوسط تقاضا در سال گذشته میلادی نزدیک شود. همچنین پالایشگاه‌های خصوصی چین که به تیپات معروفند با از سرگیری تولید در برخی از واحدهای متوقف شده، روند افزایشی خواهند داشت. شرایط چین این امید را به جهان می‌دهد که می‌توان شیوع این ویروس را کنترل کرد و فعالیت‌های اقتصادی را به حالت عادی بازگرداند. اما احتمالا با چند ماه سخت چنین روندی محقق خواهد شد.
قیمت بنزین در قعر
در این بین کاهش مصرف بنزین، قیمت این سوخت را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو با وجود اینکه قیمت نفت‌خام به‌عنوان ماده اولیه تولید بنزین از ابتدای سال ۲۰۲۰ بیش از ۵۰ درصد کاهش را به ثبت رسانده، اما سود پالایشگاه‌ها افت کرده است. آن‌طور که آمار نشان می‌دهد، در سال ۲۰۱۹ میزان کرک اسپرد بنزین بیش از ۷ درصد رشد کرد، اما در سه ماه ابتدای سال‌جاری میلادی، میزان کرک اسپرد این سوخت بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است و حتی در برخی بازارها قیمت بنزین به زیر قیمت نفت‌خام رسیده که به معنای کرک اسپرد منفی برای این سوخت است.
براساس گزارش پلاتس، قیمت بنزین اکتان ۹۵ در فوب سنگاپور به کمتر از ۲۵ دلار بر بشکه رسیده که کمترین سطح از فوریه ۲۰۰۲ یعنی طی ۱۸ سال اخیر است. در دیگر بازارهای جهان شرایط مشابهی حاکم است. قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس اما به کمتر از ۲۰ دلار بر بشکه معادل ۵/ ۱۲ سنت درهر لیتر رسیده است. این درحالی است که بنزین سهمیه‌ای براساس نرخ دلار در بازار نیمایی حدود ۱۱ سنت و بنزین آزاد حدود ۲۲ سنت است. اما درحالی قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس به کمتر از ۲۰ دلار بر بشکه رسیده که قیمت نفت‌خام برنت بیش از ۳۰ دلار است. بنابراین قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس و همچنین سنگاپور درحال‌حاضر کمتر از قیمت نفت‌خام به‌عنوان ماده اولیه آن است.
با این حال قیمت خرده‌فروشی بنزین افت چندانی نداشته است. متوسط خرده‌فروشی بنزین ۹۵ سنت در لیتر است که حدود ۱۳ درصد کاهش را نسبت به پیش از عصر کرونا نشان می‌دهد. چراکه بخش مهمی از قیمت بنزین برای مصرف‌کنندگان شامل مالیات و هزینه حمل و توزیع است. بنابراین هرچند قیمت بنزین در بازارهای جهانی افت شدیدی داشته، اما قیمت آن برای مصرف‌کنندگان نهایی به همان نسبت کاهش نیافته است. در آمریکا نیز قیمت خرده‌فروشی به حدود ۶۰ سنت در هر لیتر رسیده که نسبت به ابتدای سال‌جاری میلادی حدود ۱۷ سنت کاهش معادل بیش از ۲۰ درصد را نشان می‌دهد.
