قیمت طلای سیاه هفته را صعودی آغاز کرد
لمس ۷۰ دلار در بازار نفت
نفت روز گذشته برای دومین روز معاملاتی متوالی بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط آمریکا و گمانه‌ها از افزایش تنش‌های منطقه‌ای افزایش یافت. به‌دنبال دو روز رشد متوالی، نفت شاخص بازار اروپا، برنت توانست از مرز ۷۰ دلار بر بشکه عبور کند. آخرین بار در زمان حمله به بزرگ‌ترین تاسیسات نفتی جهان در عربستان در میانه‌های ماه سپتامبر یعنی نزدیک به ۴ ماه پیش این نفت شاخص از مرز ۷۰ دلار عبور کرده بود. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» به نقل از بلومبرگ، قیمت هر بشکه نفت برنت روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) حدود یک دلار معادل ۵/ ۱ درصد افزایش یافت و به ۶/ ۶۹ دلار بر بشکه رسید؛ این درحالی است که در معاملات اوایل روز قیمت این نفت شاخص تا بیش از ۷/ ۷۰ دلار بر بشکه نیز صعود کرد. نفت‌خام آمریکا اما رشد قیمت آرام‌تری را تجربه کرد. این نفت شاخص بیش از ۸۰ سنت معادل ۲/ ۱ درصد افزایش یافت و به ۸/ ۶۳ دلار بر بشکه رسید. اوج قیمتی نفت وست تگزاس اینترمدیت در روز گذشته ۷۴/ ۶۴ دلار بر بشکه بود. رشد قیمت‌ها در دوشنبه درحالی بود که روز جمعه نیز به‌دنبال انتشار خبر شهادت سردار سلیمانی تحت دستور مستقیم شخص ترامپ، نفت برنت حدود ۵/ ۳ درصد افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود؛ چراکه ایران وعده داد که «انتقامی سخت» در انتظار دولت آمریکا قرار دارد. بنابراین نفت تحت تاثیر این واقعه تاکنون در مجموع بیش از ۵ درصد رشد قیمت را به ثبت رسانده است.
اما آنچه به تداوم رشد قیمت‌ها در روز گذشته منجر شد، باقی ماندن سایه تقابل نظامی بر سر منطقه خاورمیانه بود. در واقع طی دو روزی که از این واقعه می‌گذرد، نه تنها آرامش به منطقه بازنگشته بلکه سطح تنش‌ها افزایش یافته است. آمریکا در این چند روز بارها اعلام کرده است که هرگونه اقدام تلافی‌جویانه ایران را بدون پاسخ نخواهد گذاشت. رئیس‌جمهور آمریکا تهدید کرده که ۵۲ نقطه حیاتی ایران را که شامل مناطق فرهنگی و غیرنظامی نیز است مورد هدف قرار خواهد داد. علاوه بر این، ترامپ در اعتراض به رای پارلمان عراق مبنی بر خروج نیروهای خارجی از جمله آمریکا از خاک این کشور، اعلام کرد در صورتی که عراق بر اجرای قطعنامه اصرار داشته باشد، تحریم‌هایی شدیدتر از تحریم‌های ایران علیه این کشور اعمال خواهد کرد. ایران نیز در اولین واکنش به اقدام ترامپ، گام پنجم و نهایی برای کاهش تعهدات برجامی خود را برداشت و براساس آن از این پس بدون هیچ محدودیتی به غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد. کارشناسان بر این باورند که نوسان نفت از این پس به‌شدت به واکنش ایران به ترور نیروی ارشد نظامی کشور بستگی دارد. ابهام درخصوص چگونگی واکنش ایران موجب شده که کارشناسان به دو دسته تقسیم شوند، درحالی‌که برخی رسیدن نفت به ۹۵ دلار بر بشکه را پیش‌بینی می‌کنند، برخی نیز حتی باقی‌ماندن قیمت نفت در سطوح کنونی را چندان محتمل نمی‌دانند.
نفت خاورمیانه در تهدید
اولین نگرانی که درحال‌حاضر در بازار نفت مطرح است، رسیدن تنش‌ها به رویارویی مستقیم و همچنین گسترش آن به کل منطقه خاورمیانه است. منشأ حدود یک‌سوم از تولید نفت‌خام کل جهان، خاورمیانه است. تنها ایران، عراق و عربستان، سه کشوری که بیش از دیگر کشورهای منطقه در سیبل تنش‌های احتمالی قرار دارند، درحال‌حاضر در مجموع بیش از ۱۶ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کنند. نقطه حساس دیگر بازار نفت در تنش‌های احتمالی، تنگه هرمز است که از آن به‌عنوان شاهراه تجارت دریایی بازار طلای سیاه یاد می‌شود. از این شاهراه آبی روزانه بیش از ۲۰ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی یعنی حدود ۲۰ درصد از کل نفت عرضه شده در دنیا عبور می‌کند. ایران بیشترین خط ساحلی را در جوار تنگه هرمز دارد. بنابراین هرگونه تنش شدیدی که به تقابل نظامی فراگیر منجر شود، حجم عظیمی از عرضه جهانی نفت‌خام را مورد تهدید قرار خواهد داد. از این رو مایکل پیرس، اقتصاددان ارشد ایالات‌متحده در شرکت کپیتال اکونومیک به فایننشال‌تایمز گفته است« اگر دامنه تنش‌ها به حمله به تاسیسات نفتی عربستان یا مسدود شدن تنگه هرمز تسری یابد، احتمالا قیمت نفت بسیار بیشتر خواهد شد.» برخی از کارشناسان بر این باورند که ریسک‌های ژئوپلیتیک نسبت به سال گذشته با واکنش شدیدتر بازار نفت مواجه خواهد شد، چراکه بازار نسبت به سال گذشته با مازاد عرضه کمتری مواجه است و مسیر صعودی قیمت نفت طی بیش از سه ماه گذشته گواه بر این دارد.
بنابراین درحال‌حاضر کارشناسان بر این باورند که وضعیت نوسانات بازار نفت به نوع واکنش ایران بستگی دارد، چراکه واکنش ایران تعیین می‌کند تنش‌های منطقه‌ای به چه سطحی خواهد رسید و چه میزان از عرضه نفت در تهدید قرار خواهد گرفت. نگرانی‌ها از عرضه نفت و همچنین افزایش ابهام در این بازار موجب افزایش نوسانات قیمتی شده است. آن‌گونه که بلومبرگ گزارش می‌دهد، نوسان قیمت نفت روز جمعه ۹ درصد افزایش یافته و به بالاترین حد خود طی یک ماه اخیر یعنی از زمان توافق نفتی اوپک‌پلاس در اوایل دسامبر رسیده است. انعقاد قرارداد آپشن برای چهار میلیون بشکه نفت خام برنت در سررسید مارس و سپتامبر با قیمت ۹۵ دلار در هر بشکه نیز نشان از افزایش نوسانات قیمتی دارد. هام کامل، تحلیلگر گروه اوراسیا بر این باور است که «این واقعه دور طولانی از تنش‌های منطقه‌ای را به وجود آورده و ریسک قابل‌توجهی را متوجه زیرساخت انرژی خاورمیانه کرده است.» این گروه مشاوره بر مبنای افزایش ریسک منطقه‌ای، پیش‌بینی کرد قیمت‌های نفت در سال ۲۰۲۰ بین ۶۵ تا ۷۵ دلار خواهد بود. با این‌حال آنها رسیدن نفت به ۹۵ دلار بر بشکه را نیز شدنی دانستند.
در این میان تهدید ترامپ مبنی بر تحریم عراق در سطوحی حتی شدیدتر از تحریم‌های ایران، به افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک بازار نفت منجر شده است. این تهدید به‌دنبال رای پارلمان عراق به خروج نیروهای خارجی از خاک این کشور انجام شد. عراق با تولید بیش از ۷/ ۴ میلیون بشکه در روز نفت‌خام معادل حدود ۵ درصد از عرضه جهانی این کالا، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک محسوب می‌شود. از این رو کارشناسانی چون جان کیلداف در گفت‌وگو با سیانبیسی اعلام می‌کنند که هرگونه تحریمی که صادرات نفت عراق را تهدید کند به افزایش بیش از پیش قیمت نفت منجر خواهد شد.
مخالفان نظریه جهش قیمتی
در این میان اما برخی کارشناسان نظری خلاف این دارند؛ آنها بر این باورند که قیمت نفت نه‌تنها به سطوح بالاتری صعود نمی‌کند بلکه به سختی می‌تواند سطوح کنونی را حفظ کند. این دسته از کارشناسان بر این باورند که رشد ۲۳ درصدی قیمت‌ها در سال گذشته احتمال افزایش بیشتر نفت را محدود کرده است. جعفر آلتایی، مدیرعامل گروه مشاوره‌ای منار در ابوظبی که در این طیف از کارشناسان بازار قرار دارد، بر این باور است که «بازار نفت همیشه بدترین وضعیت را متصور می‌شود، بنابراین بسیاری از خطرات احتمالی درحال‌حاضر در قیمت نفت دیده شده است.» از این رو او معتقد است که «قیمت ۷۰ دلار در هر بشکه کنونی براساس بدترین سناریو ممکن حاصل شده است.»
کارشناسان گلدمن ساکس نیز نظری مشابه این دارند. کارشناسان این بانک آمریکایی بر این باورند که هرچند تشدید تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند قیمت‌ها را در سطوحی بالاتر از گذشته نگه دارد اما نفت تنها در صورتی در سطوح کنونی باقی خواهد ماند که اختلال واقعی در عرضه جهانی روی دهد. پیش از اتفاقات اخیر برنت در محدوده ۶۵ دلار بر بشکه معامله می‌شد و گلدمن‌ساکس مقدار منطقی قیمت این نفت شاخص را حدود ۶۳ دلار بر بشکه می‌دانست. براساس یادداشتی که این بانک روز گذشته منتشر کرد، ریسک‌های قیمت نفت برنت در هفته‌های آینده در صورت عدم وقوع اختلال بزرگ در تولید نفت، نزولی هستند. گلدمن‌ساکس اعلام می‌کند که حملات ماه سپتامبر به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تاسیسات تولید نفت جهان نشان داد که بازار درخصوص اختلالات عرضه، انعطاف‌پذیری بسیاری دارد و حتی اگر تنش‌های کنونی به حمله به تاسیسات نفتی منجر شود، تنها کمی قیمت‌ها بالا خواهد رفت. در ۱۴ سپتامبر تاسیسات نفتی آرامکو با نام‌های بقیق و خریص مورد حمله نیروهای یمنی قرار گرفت و در اثر آن ۷/ ۵ میلیون بشکه از عرضه جهان معادل بیش از نیمی از تولید نفت عربستان از دست رفت. در پی این واقعه قیمت نفت با شوک ۱۴ درصدی در اولین روز معاملاتی مواجه شد، اما تنها در عرضه چند روز قیمت‌ها کاهش و به سطوح پیش از حملات بازگشت. تحلیلگران مورگان استنلی نیز هرگونه افزایش بیشتر قیمت نفت را در کوتاه‌مدت عملی و متوسط قیمت نفت برنت را در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰ دلار و بسیار کمتر از سطوح کنونی دانسته‌اند.
