نشریه فوربس اثر جهش قیمت نفت بر اقتصادهای مختلف را تحلیل کرد

برندگان و بازندگان انفجار آرامکو

دنیای اقتصاد : صبح شنبه هفته گذشته، ده‌ها پهپاد متعلق به حوثی‌های یمن مهم‌ترین تاسیسات نفتی جهان واقع در عربستان سعودی را نشانه گرفتند. با در نظر گرفتن ابعاد و آثار اقتصادی این حملات، می‌توان با قراردادن مرزی بین کشورها، آنها را به دو دسته بازنده و برنده حملات اخیر تقسیم کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این دسته‌بندی تماما به قیمت نفت بستگی دارد. در واقع در حالت کلی می‌توان گفت آن کشورهایی که به واردات نفت وابسته هستند، با افزایش قیمت‌ها آسیب بیشتری خواهند دید. در مقابل برای کشورهای صادرکننده، نفت گران‌تر به معنای درآمد بیشتر است؛ اما کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ممکن است مسائل قدری پیچیده‌تر از چیزی باشد که به نظر می‎رسد.

  نفت در محدوده امن

نفت هفته گذشته با ثبت رشد قیمت نزدیک به ۷درصد بیشترین رشد هفتگی خود طی ۸ ماه اخیر را به ثبت رساند. با وجود این و بر اساس داده‌های بانک UBS، قیمت‌ها همچنان در محدوده امن قرار دارند. این بانک آمریکایی در بررسی که سال گذشته منتشر کرد بازه ۵۰ تا ۷۵ دلار برای قیمت نفت را محدوده‌ای دانست که در آن «سود» و «زیان» اقتصادی از تغییرات قیمت‌ها چندان چشمگیر نیست و قابل تحمل است. بنابراین اقتصاد جهان در حال حاضر می‌تواند بدون آسیب قابل توجهی به حرکت خود ادامه دهد. روز گذشته هر بشکه نفت برنت حدود ۶۴ دلار بر بشکه و هر بشکه نفت‌خام آمریکا نزدیک به ۵۸ دلار بر بشکه معامله شد.

با این حال استیو هانکه، اقتصاددان و نویسنده نشریه فوربس می‌گوید با وجود قرار داشتن نفت در محدوده امن، نمی‌توان این موضوع را در نظر نگرفت که قیمت‌ها در حال حاضر به شکل معناداری در سطوحی بالاتر از قبل از حمله به تاسیسات غول نفتی عربستان، آرامکو قرار دارند. او همچنین این موضوع را مطرح می‎‌کند که هنوز تولید نفت عربستان به سطح پیش از حملات بازنگشته و درخصوص توانایی این کشور برای بازیابی ظرفیت تولیدش تردید وجود دارد. او می‎‌‌نویسد: «تعمیرات تجهیزات آسیب‌دیده سعودی‌ها بسیار دشوارتر از آن چیزی است که برخی گمان می‌کنند. تاسیسات بقیق بسیار پیچیده و تخصصی هستند، حتی برنامه‎‌های تعمیر و نگهداری در این تاسیسات حدود سه ماه زمان می‌برد. در حال حاضر و بعد از حملات پهپادی بسیاری از قطعات و تاسیسات باید به‌طور کامل تعویض شود که پروسه زمانبری است.» این موضوعی است که روز گذشته توسط روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال نیز مورد توجه قرار گرفت. بر اساس گزارش این روزنامه انگلیسی زبان، برخی منابع اعلام کرده‌اند که مقامات آرامکو در حال مذاکره اضطراری با سازندگان تجهیزات و ارائه‌دهندگان خدمات نفتی هستند تا با پرداخت بهایی بیش از حد معمول برای قطعات و تعمیرات هر چه سریع‌تر کار بازسازی تاسیسات نفتی را به پایان برسانند. این منابع اعلام کرده‌اند که کار بازسازی ممکن است به جای ۱۰ هفته وعده داده شده توسط مدیران آرامکو، چند ماه و حتی یک سال به طول بینجامد. به گفته این منابع آگاه، حتی در بالاترین سطوح شرکت و دولت سعودی احساس اطمینانی از بازسازی سریع وجود ندارد.

خبر وال‌استریت ژورنال در کنار تحلیل هانکه و موسسات نفتی چون فکت گلوبال انرژی و رایستاد انرژی نشان می‌دهد که ممکن است قیمت نفت در آینده در «محدوده امن» یعنی ۵۰ تا ۷۵ دلار ماندگار نباشد. از سوی دیگر این کارشناس این موضوع را مطرح می‌کند که اتفاقات اخیر نشان داد که تاسیسات آرامکو آسیب‌پذیر هستند، بنابراین در همه معاملات باید احتمال تکرار این حملات را در نظر گرفت و این به معنای افزایش بیشتر قیمت‌ها است.شک و تردیدها نسبت به آینده روند قیمت نفت این سوال مهم را مطرح می‌کند که «برندگان» و «بازندگان» حملات اخیر به تاسیسات نفتی عربستان کدام کشورها هستند؟ هانکه در یادداشت خود در فوربس تلاش کرده با استفاده از نتایج یک مدل‌سازی بانک UBS به این پرسش پاسخ دهد.

  خیل بازندگان

این اقتصاددان لیست بلندبالایی از بازندگان حملات نفتی تهیه کرده است که تماما کشورهای واردکننده این کالا هستند. بر اساس آن هر ۱۰ درصد افزایش قیمت نفت در بازه ۵۰ تا ۱۰۰ دلار تاثیر منفی بر تراز حساب جاری کشورهای مصرف‌کننده دارد. اما بسته به میزان وابستگی به واردات نفت و نوع اقتصاد این کشورها، آسیب آنها از رشد قیمت‎ها نیز متفاوت است. کشورهای هند، ترکیه، مجارستان، تایلند و فیلیپین بزرگ‌ترین بازندگان حمله به تاسیسات نفتی عربستان هستند. رشد تولید ناخالص داخلی این کشورها به ازای هر ۱۰درصد افزایش قیمت نفت، نیم درصد کاهش می‌یابد.

هند در سرلیست هانکه قرار دارد. این کشور بیش از ۸۰ درصد نفت مصرفی خود را از طریق واردات تامین می‌کند، در حالی که کشورهای جهان به‌طور متوسط کارآیی انرژی مصرفی خود را افزایش داده‌اند، میزان مصرف نفت هند در هر واحد جی‌دی‎پی به سختی ظرف ۵۰ سال گذشته تغییر کرده و بسیار بالاتر از میانگین جهانی است. بنابراین تراز خارجی این کشور به شدت در برابر رشد قیمت نفت آسیب‌پذیر است و با افزایش نفت ارزش روپیه کاهش می‌یابد. این موضوع هند را در برابر نوسانات قیمت نفت آسیب‌پذیر کرده است. از این رو دهلی بسیار نگران افزایش تنش‌های منطقه‌ای است. روز گذشته وزیر نفت این کشور ابراز امیدواری کرد که تنش‌ها کاهش یابد و بهای نفت نیز به سطوح پایین‌تری برسد. ترکیه دیگر کشوری است که به واسطه نیاز ۸۵ درصدی‎اش به واردات نفت برای تامین نیاز داخلی خود، در برابر افزایش قیمت‌ها آسیب‎پذیر است. این کشور نیز به ازای هر ۱۰ درصد رشد قیمت نفت نیم درصد کاهش تولید ناخالص داخلی را تجربه می‌کند. ترکیه و هند از خریداران عمده نفت ایران تا پیش از اعمال تحریم‌ها و عدم تمدید معافیت‌ها بودند، توقف خرید نفت آنها از ایران به افزایش هزینه‌هایشان در ماه‌های اخیر منجر شده است.

چین نیز در لیست بازندگان حمله به تاسیسات آرامکو قرار دارد. این کشور با واردات بیش از ۹میلیون بشکه در روز که بیش از ۷۵ درصد نفت مصرفی این کشور را شامل می‌شود، بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان است. بنابراین طبیعی است که هر دلار افزایش قیمت نفت به افزایش هزینه‌های وارداتی این کشور منجر شود. بر اساس محاسبات این اقتصاددان، ۱۰درصد افزایش قیمت نفت به کاهش ۱/ ۰ درصدی جی‌دی‎پی چین می‌انجامد. این شرایط در حالی ممکن است رخ دهد که در یک سال گذشته اقتصاد این کشور به شدت تحت فشارهای جنگ تجاری بوده.

  برندگان اقتصادی حمله به آرامکو

همان‌طور که انتظار می‌رود در سرلیست برندگان حمله به تاسیسات نفتی آرامکو، کشورهای تولید و صادرکننده نفت قرار دارند. قزاقستان، روسیه و امارات متحده عربی با هر افزایش ۱۰ درصدی قیمت نفت بیش از یک درصد افزایش تولید ناخالص داخلی را تجربه خواهند کرد. جی‎دی‎پی قزاقستان، کشوری با تولید بیش از ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز، با هر ۱۰ درصد افزایش قیمت نفت حدود ۷/ ۱ درصد افزایش می‌یابد. روسیه دیگر برنده بزرگ حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و افزایش قیمت نفت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد هر ۱۰ درصد افزایش قیمت نفت به افزایش ۲/ ۱ درصدی رشد تولید ناخالص داخلی این کشور منجر می‌شود. این کشور با تولید بیش از ۱۱ میلیون بشکه در روز دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان است.

با این حال این لیست تنها شامل کشورهای صادرکننده نفت نیست. به‌طور مثال اندونزی به‌عنوان یک واردکننده نفت، با هر ۱۰ درصد افزایش قیمت‌ نفت افزایش ۱/ ۰ درصدی تولید ناخالص داخلی را تجربه می‌کند. دلیل این موضوع شرایط پیچیده کنونی اقتصاد این کشور است. هرچند اندونزی واردکننده خالص نفت است، اما با در نظر گرفتن روغن پالم و زغال‌سنگ، این کشور یک صادرکننده خالص انرژی محسوب می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت نفت با روغن پالم و زغال‌سنگ در یک راستا نوسان می‌کنند. بنابراین در‌مجموع افزایش قیمت‌ها به سود اقتصاد اندونزی خواهد بود.

طبیعی است در شرایطی که صادرات نفت ایران به دلیل تحریم‌ها کاهش قابل توجهی یافته، افزایش قیمت نفت نتواند چندان بر تراز تجاری کشور اثرگذار باشد. عربستان دیگر کشور نفت خیز بزرگی است که از رشد اخیر قیمت نفت سودی نبرده است. گفته می‌شود هزینه تعمیرات تاسیسات آسیب دیده به چند صد میلیون دلار خواهد رسید. این در حالی است که از محل کاهش صادرات و همچنین کاهش ارزش آرامکو نیز این کشور زیان دیده است.

هرچند هانکه میزان تاثیر تغییرات قیمت نفت بر اقتصاد آمریکا را بررسی نکرده است، اما در گزارش‎های قبلی«دنیای اقتصاد» تاکید شده بود که این کشور با وجود اینکه همچنان واردکننده خالص نفت محسوب می‌شود، اما به دلیل میزان بالای تولید، در سطوح کنونی قیمت نفت از افزایش آن سود می‌برد. آمریکا با تولید بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان است. براساس گزارشی که قبلا اکونومیست براساس داده‌های یو‎بی‌اس تهیه کرده بود، قیمت ۵۰ دلاری نفت تقریبا بر رشد اقتصادی این کشور بی‌اثر است. در حالی که رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار می‌تواند موجب رشد حدود ۴/ ۰ درصدی اقتصاد این کشور شود، با این حال در این گزارش تاکید شده که افزایش قیمت‌ها زمانی که نفت در محدوده ۴۰ تا ۶۰ دلار قرار دارد، بیش از قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار به بهبود اشتغال و دیگر پارامترهای اقتصادی این کشور منجر می‌شود؛ این درست شرایط کنونی بازار نفت است. بنابراین آمریکا یکی از برندگان حملات اخیر به تاسیسات آرامکو بوده است.