جنگ تجاری پکن و واشنگتن در حالی بازیگر اصلی بازار نفت در ماه آگوست بود که انتشار اخباری از مذاکره عربستان با دیگر متحدانش در اوپک و خارج از اوپک برای گسترش توافق نفتی، برآوردهایی از کاهش رشد تولیدات آمریکا و افت موجودی تجاری ذخایر نفتی این کشور و همچنین پیش‌بینی‌هایی از کاهش فشارها بر میزان صادرات نفت ایران از سوی آمریکا دیگر عوامل اثرگذار بر بازار نفت ارزیابی می‌شوند. با این حال شدت اثرگذاری تنش‌های تجاری به‌عنوان عاملی خارج از بازار نفت در سطحی بود که هیچ یک از این عوامل مثبت موجود در بازار در نهایت نتوانستند سرنوشت نوسانات ماهانه قیمت‌ها را تعیین کنند.

موج بلند جنگ تجاری

در اولین روز از ماه آگوست ترامپ اعلام کرد که بر ۳۰۰ میلیارد دلار کالای وارداتی از چین تعرفه ۱۰ درصدی اعمال خواهد کرد. او در ماه مه نیز تعرفه واردات ۲۵۰ میلیارد دلار کالای چینی را ۱۰ درصد افزایش داده و به ۲۵ درصد رسانده بود. بنابراین با اقدام اخیر خود به‌طور عملی و کامل به آتش‌بس تجاری پایان داد.

این موضوع به کاهش شدید قیمت‌ها در بازارهای جهانی از جمله نفت منجر شد. چین نیز برای کاهش اثر اقدامات ترامپ ارزش پول خود را کاهش داد به‌طوری‌که نرخ برابری یوآن به دلار برای اولین بار از رکود اقتصاد جهانی در سال ۲۰۰۸ به ۷ رسید. هرچند چین دستکاری در نرخ ارز خود را رد کرد و کاهش ارزش یوآن را واکنش به افزایش تنش‌های تجاری دانست، با این حال کاهش ارزش یوآن خشم ترامپ را به دنبال داشت. این موضوع نگرانی‌هایی از وقوع جنگ ارزی ایجاد کرد و به افت بیشتر بازارها منجر شد.  در گام بعدی ترامپ قدری از مواضع خود عقب‌نشینی کرد و افزایش تعرفه بر۳۰۰ میلیارد دلار کالای وارداتی از چین را تا اواسط دسامبر به تعویق انداخت. با این حال این موضوع نتوانست به بازارها چندان کمک کند به خصوص اینکه چین نیز در نهایت با افزایش ۵ تا ۱۰ درصدی تعرفه واردات بر برخی کالاهای وارداتی از آمریکا به ارزش ۷۰ میلیارد دلار از جمله نفت به اقدامات ترامپ واکنش نشان داد. این اقدام چین در عرض چند ساعت از سوی ترامپ پاسخ داده شد. ترامپ اعلام کرد که تعرفه واردات بر کالاهای چینی را ۵ درصد دیگر افزایش خواهد داد و زمان اعمال آن را ابتدای اکتبر(ماه جاری میلادی) اعلام کرد. با این حال در آخرین هفته از ماه آگوست مجددا، اخبار امیدوارکننده‌ای از تنش‌های تجاری منتشر شد. به گفته ترامپ، روسای جمهور دو کشور توافق کرده‌اند که مذاکرات برای رسیدن به صلح تجاری را از سر بگیرند.

همان‌طور که دیده می‌شود، در ماه پیش اخبار بسیاری از جنگ تجاری منتشر شد و بازار تحت تاثیر این تنش‌ها قرار داشت. تحت تاثیر جنگ تجاری، اقتصاد جهانی در حال ورود به رکود است و نشانه‌هایی از کاهش رشد آن دیده می‌شود. زمانی که رشد اقتصاد جهانی کاهش بیابد، دنیا به انرژی کمتری نیاز دارد، از این رو برآورد می‎شود رشد تقاضا برای نفت به کمترین سطح ظرف چهار سال اخیر یعنی زمانی که بازار در مازاد عرضه غرق و قیمت‌ها به کف ۱۳ ساله رسیده بود، برسد. در حال حاضر نیز با وجود خوش‌بینی‌هایی که درخصوص مذاکرات بین طرفین اعلام می‌شود، کمتر اعتمادی به این اظهارات وجود دارد. ناظران هرگونه توافقی را در کوتاه‌مدت عملی نمی‌دانند و از طرفی اعلام می‌شود جنگ تجاری که از ابتدای ۲۰۱۸ آغاز شده بر اقتصاد جهانی اثر گذاشته شده است. از این رو حتی اگر توافقی بین چین و آمریکا انجام شود، نمی‌تواند مانع از کاهش رشد اقتصادی و رشد تقاضا برای نفت شود.

بنابراین جنگ تجاری به‌عنوان بزرگ‌ترین عامل افت قیمت‌ها در ماه آگوست شناسایی می‌شود؛ علاوه برآن ورود نفت به ماجرای جنگ تجاری با اعمال تعرفه ۵درصدی بر نفت آمریکا موجب شد نفت شاخص این کشور یعنی وست تگزاس اینترمدیت در روزهای آخر آگوست با افت بیشتری نسبت به برنت مواجه شود، چراکه به معنای مازاد تولید در بازار داخلی آمریکا است. WTI حدود ۵/ ۵ دلار در هر بشکه در حال حاضر ارزان‌تر از برنت به فروش می‎رسد. این در حالی است که اواسط ماه اختلاف قیمت این دو نفت شاخص به حدود ۵/ ۳ دلار در هر بشکه رسیده بود. راب هاورث، کارشناس اقتصادی فعال در یک بانک سرمایه‌گذاری آمریکایی در این باره به بلومبرگ گفته است: «افزایش اختلاف قیمت دو نفت شاخص خود نشان از گسترش جنگ تجاری دارد.» به گفته او، تعرفه بر واردات نفت چین به این معناست که خریداران نفت در این کشور باید جایگزینی برای نفت آمریکا بیابند و این موضوع خود به افزایش نسبی نفت برنت منجر شده در حالی که قیمت نفت خام آمریکا را تضعیف کرده است.

سیگنال‌های بی‌اثر اوپک

هرچند جنگ تجاری موجب ضعف در سمت تقاضای بازار نفت شده، اما در سوی دیگر اوپک با کاهش تولیدات خود در تلاش است سمت عرضه را با میزان تقاضا تنظیم کند. با این حال شرایط این روزهای بازار نشان می‌دهد که اوپک چندان در این مسیر موفق نبوده است. به خصوص اینکه در حال حاضر آماری مبنی بر افزایش تولیدات این سازمان منتشر می‌شود.

اوپک از اواخر سال ۲۰۱۸ با متحدان خود در خارج این سازمان توافق کرد که با کاهش عرضه ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولید، توافق کاهش تولید را بار دیگر احیا کنند. سهم کشورهای عضو اوپک به غیر از ایران، ونزوئلا و لیبی که از توافق معاف شده‌اند کاهش ۸۰۰ هزار بشکه‌ای تولیدات روزانه و سهم کشورهای غیرعضو کاهش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای است. هرچند در ابتدا مدت این توافق ۶ ماهه اعلام شد اما در نشست ماه ژوئن تا پایان سه ماه اول ۲۰۲۰ این توافق تمدید شد. اوپک در این مدت به خوبی به این توافق پایبند بوده است و شرکای این سازمان به خصوص روسیه که با مشکلاتی در صادرات نفت مواجه بود نیز به توافق پایبند ماندند. با این حال قیمت نفت در دو ماهی که از این نشست می‌گذرد، کاهشی بوده است.

از این رو گفته شد عربستان که بیش از هر کشور دیگری در اوپک به قیمت‌های بالای نفت وابسته است، در تماس تلفنی با دیگر شرکای خود در اوپک و خارج از اوپک مذاکراتی را برای جلوگیری از افت بیشتر قیمت‌ها آغاز کرده است. با این حال، کارشناسان چندان امیدوار نیستند که عربستان بتواند ناجی بازار نفت شود. چراکه بعید به نظر می‌‎رسد دیگر کشورها حاضر شوند تولیدات خود را بیشتر کاهش دهند و از سوی دیگر عربستان خود به تنهایی نه می‌‎تواند و نه می‎خواهد که بار متعادل کردن بازار نفت را به دوش بکشد.

این گمانه به خصوص بعد از انتشار برآوردهایی از افزایش تولیدات اوپک در ماه گذشته میلادی بیشتر قوت گرفت. اطلاعات نشان می‌دهد ۱۴ عضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت در ماه آگوست روزانه ۶۱/ ۲۹ میلیون بشکه نفت تولید کرده‌اند که ۸۰ هزار بشکه در روز نسبت به ماه جولای بیشتر است، تولید نفت اوپک در جولای به پایین‌ترین سطح از ۲۰۱۴ رسیده بود. مهم‌ترین عامل کاهش شدید تولیدات اوپک، افت عرضه نفت ایران و ونزوئلا که درگیر تحریم‌های نفتی آمریکا هستند و همچنین کاهش تولیدات عربستان بوده است. این کشور در جولای حدود ۶۰۰ هزار بشکه کمتر از سهمیه خود در توافق نفت تولید کرد، هدف از این کاهش تولیدات متعادل کردن بازار نفت بود.

اما آگوست اولین ماه در سال جاری میلادی است که تولیدات اوپک افزایش می‎یابد. آن‌طور که رویترز گزارش می‌دهد، دلیل این افزایش رشد عرضه عراق و نیجریه بوده است. رشد تولیدات این کشورها از کاهش تولید عربستان سعودی و ایران پیشی گرفته و موجب افزایش متوسط تولیدات اوپک شده است. عربستان سعودی همچنان تولید خود را پایین‌تر از سهمیه‌اش طبق قرارداد کاهش تولید نگه داشته است. با وجود افزایش تولیدات، میزان پایبندی ۱۱ عضو اوپک به توافق نفتی در ماه آگوست ۱۳۶ درصد بوده است. میزان پایبندی آنها به توافق در ماه جولای حدود ۱۵۰ درصد بود. بیشترین افزایش تولید از طرف نیجریه، بزرگ‌ترین صادر‌کننده آفریقا و معادل ۸۰ هزار بشکه در روز بوده است. دومین افزایش تولید ۶۰ هزار بشکه در روز و مربوط به عراق است که صادرات نفت خود را از پایانه‌های شمالی و جنوبی افزایش داده. لیبی هم کمی تولید نفت خود را افزایش داده است. الشراره، بزرگ‌ترین میدان نفتی لیبی در ماه اوت تولیدش را از سر گرفت. عربستان سعودی در ماه آگوست هم به روند کاهشی خود ادامه داده است. تولید نفت عربستان ۶۳/ ۹ میلیون بشکه در روز بوده در حالی‌که طبق سهمیه‌اش از قرارداد کاهش تولید، می‌تواند ۳۱/ ۱۰میلیون بشکه در روز تولید داشته باشد.

علاوه بر رشد تولیدات اوپک، آمار از افزایش تولید نفت روسیه در ماه آگوست خبر می‌دهند. به گزارش خبرگزاری رویترز، دو منبع اعلام کردند تولید نفت روسیه از یکم تا ۲۸ آگوست به ۱۱ میلیون و ۳۱۰ هزار بشکه در روز رسید که بالاتر از سهمیه این کشور در توافق جهانی کاهش تولید نفت بوده است. این در حالی است که روسیه باید تولید نفت خود را در حدود ۱۱ میلیون و ۱۷۰ هزار بشکه در روز نگه دارد.

 از نفت آمریکا چه خبر؟

در این میان اما آماری از بازار نفت آمریکا منتشر می‌شود که بازار را با تردیدهای بیشتری مواجه کرد. برخی برآوردها  نشان می‌دهدکه رشد تولید نفت آمریکا کاهش یافته است. به گفته برخی کارشناسان، شرکت‌های کوچک تولیدکننده نفت شیل که طی سال‌های گذشته با استقراض به افزایش سرمایه‌گذاری و افزایش تولید پرداخته‌اند، حال با کاهش سرعت رشد تولیدات و کاهش سرمایه‌گذاری در تلاشند بدهی‌های خود را کاهش دهند و تمرکز بیشتری بر میزان درآمدهایشان داشته باشند.

هرچند آمار تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا این موضوع را تایید می‌کند، اما نشانه‌های متناقضی از کاهش رشد تولیدات این کشور دیده می‌شود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش ماهانه خود که روز جمعه گذشته منتشر شد، اعلام کرد تولید نفت آمریکا در ماه ژوئن و برای دومین ماه متوالی کاهش یافته است. در ژوئن تولید نفت این کشور با ۳۳ هزار بشکه افت به ۰۸/ ۱۲ میلیون بشکه در روز رسیده است که تغییرات چندانی را نسبت به ابتدای سال نشان نمی‌دهد. این آمار در حالی است که طبق اطلاعات این اداره از میزان تولید هفتگی نفت خام آمریکا، تولید نفت این کشور در هفته گذشته به رکورد جدید ۵/ ۱۲ میلیون بشکه در روز رسیده که به معنای رشد ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در ماه آگوست است. همچنین بر اساس این آمار تولید نفت آمریکا از ابتدای سال رشد ۸۰۰ هزار بشکه‌ای را تجربه کرده است. آمار هفتگی از دقت کمتری نسبت به آمار ماهانه برخوردارند و احتمال تغییر و بازبینی در آنها وجود دارد. در صورتی که آمار ماهانه این سازمان را که با تاخیر و دقت بیشتری منتشر می‌شود ملاک قرار دهیم، تولید نفت آمریکا در نیمه اول سال روند یکنواختی را طی کرده است.

اما از سوی دیگر تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی این کشور به‌عنوان شاخص دیگری از میزان فعالیت‌های شرکت‌های آمریکایی که با فاصله چند ماهه بر میزان تولید اثرگذار است، احتمال کاهش رشد تولیدات این کشور را بیشتر می‎کند. تعداد دکل‌های حفاری طی ۹ ماه گذشته کاهش یافته است. آن‌طور که آمار به دست‌آمده از سوی موسسه بیکرهیوز نشان می‌دهد، در هفته گذشته تعداد دکل‌های نفتی این کشور با افت ۱۲ موردی به ۷۴۲ دکل رسیده است. این در حالی است که در اواخر سال ۲۰۱۸ تعداد دکل‌ها ۸۸۵ مورد بوده، بنابراین از ابتدای سال تا کنون ۱۴۳ دکل از دایره فعالیت خارج شده‌‌اند. همچنین در ماه آگوست شمار دکل‌های حفاری نفت در آمریکا در مجموع ۳۴ مورد کاهش یافته است. اما به غیر از این آمار، میزان موجودی ذخایر تجاری نفت در این کشور نیز سیگنال‌هایی مبنی بر ضعف عرضه صادر می‎کند. آن‌طور که آمار هفتگی اداره اطلاعات انرژی آمریکا در روز چهارشنبه نشان می‌دهد، میزان این ذخایر در هفته منتهی به ۲۳ آگوست برای دومین هفته متوالی بیش از ۱۰ میلیون بشکه کاهش یافته است. در اولین هفته این ماه میزان موجودی‌ها بیش از ۲ میلیون بشکه افزایش یافته بود. از این رو می‌توان گفت سه هفته ابتدایی ماه گذشته میزان ذخایر تجاری آمریکا ۸/ ۸ میلیون بشکه کاهش را تجربه کرده است. افت این ذخایر در حالی است که با وجود قرار گرفتن در فصل مسافرت‌های جاده‌ای، به دلیل جنگ تجاری تقاضای فصلی برای بنزین رشد چندانی نداشته است. از این رو کاهش موجودی‎ها می‌تواند نشان‌دهنده کاهش عرضه نفت آمریکا باشد.

ایران؛ قطعه گمشده پازل نفت

ضعف بازار نفت در حالی است که ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عرضه‌کنندگان نفت جهان به دلیل تحریم‌های آمریکا با افت صادرات مواجه است. برخی منابع اعلام می‌کنند که میزان تولید نفت ایران در حال حاضر حدود ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. با این حال هیچ آمار معتبری که این گمانه‌ها را تایید کند، وجود ندارد. مقامات کشورمان با وجود تایید کاهش میزان صادرات نفت، آمار منتشر‌شده از سوی این منابع را رد می‌کنند. در این میان گفته می‌شود حجم عظیمی از نفت ایران در ذخایر امانی واقع شده در سواحل چین ذخیره شده است. این میزان نفت به گفته کارشناسان می‎تواند تمام مبادلات بازار نفت را بر هم بزند، تنها کافی است چین که این روزها در اوج تنش‌های تجاری با آمریکا قرار دارد بخواهد از این ذخایر استفاده کند. کارشناسان در چنین شرایطی حتی افت ۳۰ دلاری قیمت‎ها را ممکن می‎دانند.

علاوه بر این در روزهای اخیر گمانه‌هایی درباره احتمال کاهش فشارهای ترامپ بر میزان صادرات نفت ایران منتشر شده است؛ در صورتی که این گمانه‌ها محقق شود بازار با افت بیشتر قیمت‌ها مواجه خواهد شد. از آنجا که آمار کنونی و روند صادرات نفت ایران در آینده مبهم است، ایران را می‌توان بزرگ‌ترین پتانسیل پنهان افت قیمت‌ها شناسایی کرد.

11

اخبار مرتبط