در گفت‌و‌گوی «دنیای اقتصاد» با یک کارشناس نفتی مطرح شد
توقف نفت در ایستگاه ۴۰ دلاری
روزنامه «دنیای‌اقتصاد» برای تحلیل آنچه بر این بازار گذشته و پیش‌بینی آینده آن سراغ حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته رفته است. صالحی در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» ضعف شدید بازار نفت را بیشتر متاثر از ساختار آن می‌داند و همه‌گیری کووید-۱۹ را عاملی برای تسریع روند نزولی شدن بهای نفت عنوان می‌کند. بنابراین به عقیده او، اگر کرونا شیوع پیدا نمی‌کرد هم قیمت نفت افت می‌کرد. علاوه بر این، صالحی قیمت‌های کنونی نفت را در سطوحی بالا توصیف کرده و بر این باور است نباید انتظار رشد بیشتر قیمت نفت را داشت. در ادامه مشروح مصاحبه با حمیدرضا صالحی را می‌خوانید.
به نظر شما آینده بازار نفت به کدام‌سو حرکت می‌کند؟
اگرچه شیوع ویروس کرونا عامل اتفاقات اخیر در بازار نفت دنیا به‌شمار می‌رود اما ایجاد رکود در این بازار و تغییر در عصر نفت از سال‌های گذشته پیش‌بینی شده بود و سال‌ها است دنیا منتظر تغییر در عصر نفت است. به عقیده برخی تحلیلگران حتی اگر شیوع کرونا نیز باعث این رکود بی‌سابقه نمی‌شد این اتفاق به نحو دیگری رخ می‌داد و عصر نفت دگرگون می‌شد. پیش‌بینی این موضوع نیز باعث شده بود تا برخی اقتصادهای بزرگ دنیا از سال‌های گذشته برای کاهش وابستگی اقتصادی خود به نفت برنامه‌ریزی کنند.
درحالی که چند ماهی از درگیری دنیا با شیوع این ویروس می‌گذرد و بازار نفت در این مدت تجربه نفت با قیمت منفی و رشد مجدد قیمت تا کانال ۴۰ دلار را نیز داشته اما به عقیده من رشد قیمت این محصول در میان‌مدت امکان‌پذیر نیست. البته بازار نفت در هفته‌های گذشته روند افزایشی را تجربه کرد و همین روند افزایشی باعث ایجاد امید میان برخی تولیدکنندگان این محصول نیز شد و حتی برخی تحلیلگران برای رسیدن نفت به نرخ ۷۰ دلار نیز پیش‌بینی‌هایی داشته‌اند، اما تجربه این بازار نشان داده که در شرایط برتری عرضه بر تقاضا نمی‌توان چندان امیدی به بهبود شرایط داشت. حتی با برطرف شدن این بیماری و رشد تقاضا نیز نباید منتظر برگشت پرسرعت قیمت نفت به بهای پیشین بود و تا مدتی حتی با افزایش تقاضا قیمت‌ها در سطح حداقلی باقی خواهد ماند.
تصمیمات کشورهای تولیدکننده نفت چه میزان می‌تواند در کنترل این بازار اثرگذار باشد؟
کشورهای اوپک درصدد کاهش تولید به‌منظور ایجاد تعادل در بازار برآمدند. اما در این میان روسیه به‌عنوان یکی از اعضای کلیدی کشورهای غیراوپک، با طرح تشدید کاهش تولید نفت مخالفت کرد. عربستان نیز در اقدامی تلافی‌جویانه قیمت رسمی نفت خود را کاهش داد و اعلام کرد که سطح تولید خود را برخلاف توافق پیشین اعضای اوپک افزایش خواهد داد و بدین ترتیب جنگی بر سر قیمت نفت به‌وجود آمد. البته این جنگ نفتی به درازا نکشید و با پادرمیانی ایالات‌متحده آمریکا به صلح ختم شد. در ادامه نیز سران اوپک از توافق کاهش تولید روزانه حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت خبر دادند.
اما این توافق کشورهای عضو اوپک نتوانست تاثیر چندانی بر روند قیمتی نفت در بازار داشته باشد چراکه همچنان کاهش تقاضا بسیار قابل‌توجه‌تر از کاهش تولید بود. همچنان روند کاهشی بازار نفت ادامه پیدا کرد و این روند کاهشی قیمت نفت تا حدی پیش رفت که در روز دوشنبه اول اردیبهشت که از آن به‌عنوان دوشنبه سیاه بازار نفت نیز یاد می‌شود قیمت هر بشکه نفت پایه وست تگزاس اینترمدیت برای تحویل در ماه می‌بزرگ‌ترین سقوط روزانه خود را تجربه کرد و با ۳۱۶ درصد کاهش به منفی ۴۰ دلار و ۳۲ سنت رسید که رقمی بی‌سابقه در طول تاریخ به شمار می‌رود.ورود نفت به دامنه منفی قیمتی به معنای این است که سرمایه‌گذاران، ناچار به لغو قراردادهای آتی خرید در ماه می‌شدند؛ چرا که تقاضایی برای خرید نفت در این بازه وجود نداشت. در آن شرایط، به دلیل پر شدن ذخایر نفتی آمریکا، حتی نفتکش‌ها هم برای خرید مقادیر بیشتر نفت موافقت نمی‌کردند. بنابراین، تولیدکنندگان نفت به سادگی نمی‌توانستند تصمیمی برای توقف تولید بگیرند چراکه توقف تولید از چاه‌های نفت می‌توانست برای فعالیت مجدد، هزینه‌های اقتصادی بالاتری را به‌دنبال داشته باشد. بنابراین تولیدکنندگان مجبور به استمرار تولید و فروش با کمترین قیمت بودند.کنترل نسبی کرونا در چین و افزایش تقاضا در ادامه رشد مجدد قیمتی را در این بازار ایجاد کرد و حتی قیمت‌ها به رقم ۴۰ دلار نیز رسید. اما این افزایش بها باتوجه به شرایط عرضه و تقاضا رقمی بالا است و نمی‌توان انتظار داشت که قیمت‌ها مجدد در این بازار افزایش یابد.
برتری عرضه بر تقاضا تا چه زمانی در این بازار استمرار پیدا می‌کند؟
آمار ارائه شده از سوی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نیز برای اغلب اقتصادهای دنیا در سال جاری میلادی پیش‌بینی افت تولید ناخالص ملی دارد که این موضوع به مفهوم کوچک شدن اقتصاد است. همچنین باید تصریح کرد که کاهش رشد اقتصادی باعث کوچک شدن بازار شده و همین موضوع به‌صورت مستقیم عامل کاهش مصرف اغلب کامودیتی‌ها از جمله نفت در دنیا خواهد بود. این روند کاهش مصرف در بهترین حالت تا پایان امسال ادامه دارد و نتایج حاصل از آن تا ماه‌ها بعد بر این بازار حاکم خواهد بود و نباید انتظار داشت که این بازار حتی با بازگشت تقاضا به سرعت به قیمت‌های پیشین خود بازگردد.
عدم توافق تولیدکنندگان نفت برای کاهش تولید، چه عواقبی در این بازار خواهد داشت؟
درحال حاضر بازار جهانی نفت به کارزار جنگ تولید و عرضه تبدیل شده و هر تولیدکننده‌ای که بتواند نفت را با قیمت پایین‌تری عرضه کند برنده این رقابت خواهد بود. اگرچه قیمت‌های ۲۰ تا ۳۰ دلاری نفت تولید را برای برخی کشورها غیراقتصادی می‌کند اما همچنان برخی کشورها توان رقابت بر سر این قیمت‌ها را نیز دارند. در شرایطی که بازار تقاضا کوچک شده، تولیدکنندگان برای حفظ بازار خود حاضر به تخفیف به مشتریان نیز هستند. ایران ازجمله کشورهایی است که هزینه تولید نفت پایینی دارد. در برنامه سوم توسعه نیز ایران تجربه فروش نفت با قیمت ۷ دلار را داشت. در آن زمان قیمت تمام شده نفت در کشور کمتر از ۵ دلار بود و به این ترتیب همچنان ایران از فروش نفت سود می‌کرد. درحال حاضر نیز برخی تولیدکنندگان بزرگ نفت دنیا از پس رقابت در این بازار با این قیمت‌ها برمی‌آیند.
کاهش بهای نفت سود کدام کشورها را درپی دارد؟
درحالی که تولیدکنندگان نفت به دنبال افزایش نرخ این محصول هستند اما پایین آمدن قیمت نفت به سود کشورهای خریدار آن نیز هست و این کشورها حداکثر تلاش خود برای کنترل بازار را خواهند کرد. چین به‌عنوان دومین اقتصاد دنیا از کاهش جهانی قیمت نفت استقبال کرده است. این کشور که سردمدار تولید در دنیا به‌شمار می‌رود در جایگاه دوم مصرف نفت دنیا قرار دارد و همچنین بزرگ‌ترین واردکننده این محصول است و کاهش جهانی قیمت نفت فرصتی برای تولیدکنندگان این کشور برای کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی خود بود. بنابراین این کشور حداکثر تلاش خود را برای کنترل قیمت نفت را خواهد کرد.
در این میان افت قیمت نفت فرصتی مغتنم برای کشورهای مصرف‌کننده نفتی به‌شمار می‌رود که بتوانند سریع‌تر از این وضعیت خارج شوند. چرا که این کشورها فرصت استفاده از نفت ارزان را پیدا خواهند کرد و قطعا این موضوع به نفع آنها خواهد بود.
