نرخ بیکاری در تابستان به ۵/ ۹ درصد رسید
بهبودی اشتغال از بیماری کرونا
آمارها نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در تابستان ۵/ ۹ درصد بود. این در حالی است که نرخ بیکاری تابستان نسبت به بهار کاهشی بوده است. نرخ بیکاری بهار ۸/ ۹ درصد بود که به میزان ۳/ ۰ درصد از نرخ بیکاری تابستان بیشتر است. میزان اشتغال نیز در تابستان نسبت به فصل بهار افزایش داشته است، البته به‌طور طبیعی انتظار بر این است که میزان اشتغال در تابستان روند افزایشی داشته باشد. نکته قابل توجه این است که ریزش کرونایی اشتغال در تابستان سال جاری نسبت به فصل بهار کمتر شد. ریزش کرونایی اشتغال در بهار ۵/ ۱ میلیون بوده که این رقم در تابستان ۲/ ۱ میلیون نفر بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در تابستان نرخ مشارکت و جمعیت افراد شاغل نسبت به فصل بهار روند افزایشی ثبت کرده است. در نتیجه این آمارها وضعیت اشتغال نسبت به فصل گذشته روند بهتری برای بازار کار را نشان می‌دهد و این امید را به وجود می‌آورد که در فصل‌های آینده میزان ریزش بیکاری ناشی از از شیوع ویروس کرونا بهبود پیدا می‌کند.
دومین آمار بیکاری بعد از کرونا منتشر شد. مرکز آمار ایران، نتایج طرح آمارگیری نیروی کار تابستان ۱۳۹۹ را منتشر کرد. اندازه‌گیری اشتغال و بیکاری در طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران، با استفاده از تعاریف و مفاهیم بین‌المللی و بر اساس سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی آمارشناسان کار(ICLS ۱۹۸۳) استخراج شده است. مطابق تعاریف بین‌المللی مرکز آمار ایران تعریف بیکاری را در گزارش‌های خود این‌گونه آورده است: «افراد ۱۵ ساله و بیشتر که سه ضابطه را به‌طور همزمان دارا باشند: ۱- در هفته مرجع فاقدکار باشند (دارای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی نباشند)، ۲- در هفته مرجع و سه هفته قبل از آن جویای کار باشند(اقدامات مشخصی را به منظور جست‌وجوی اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی به عمل آورده باشند)، ۳- در هفته مرجع یا هفته بعد از آن برای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی، آماده برای کار باشند. افرادی که به‌دلیل آغاز به کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده، ولی فاقد کار و آماده برای کار بوده‌اند نیز بیکار محسوب می‌شوند.» همچنین با استفاده از تعریف بیکاری، نرخ بیکاری نیز قابل محاسبه می‌شود. نرخ بیکاری عبارت است از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال (شاغل و بیکار) که در عدد ۱۰۰ ضرب می‌شود. بررسی نرخ بیکاری افراد ۱۵ ساله و بیشتر در تابستان ۱۳۹۹، نرخ ۵/ ۹ درصد را نشان می‌دهد. روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال گذشته (تابستان ۱۳۹۸) معادل یک درصد کاهش یافته‌است. کاهش نرخ بیکاری در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی نیز نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهشی بوده است. کاهش نرخ مشارکت به معنی کاهش افراد شاغل و همچنین کاهش افراد بیکار (در جست‌وجوی کار) است. بنابراین با کاهش جمعیت فعال (مخرج نسبت محاسبه نرخ بیکاری)، نرخ بیکاری افزایش پیدا نمی‌کند، چراکه صورت کسر نیز کاهش پیدا کرده است. به‌عبارت دیگر کاهش جمعیت فعال باعث کم شدن مقداری از صورت و مخرج نسبت نرخ بیکاری می‌شود؛ در حالی که در صورت کسر جمعیت بیکار ۱۵ ساله و بیشتر قرار دارد، در مخرج کسری نیز رقم صورت به علاوه جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیشتر قرار گرفته (جمعیت فعال) است. پس کاهش جمعیت نیروی فعال، میزان بیکاری را کاهش می‌دهد که این اثر به یک میزان صورت و مخرج نرخ بیکاری را کاهش می‌دهد، در نتیجه نرخ بیکاری کاهش می‌یابد.
تعدیل در دنباله‌روی تابستان از بهار
از طرفی کاهش نرخ مشارکت به نرخ و درصد کفایت نکرده، بلکه در فصل تابستان جمعیت فعالان نیز شاهد کاهش بوده‌است. در تابستان نیز مشابه بهار تعداد افرادی که مشغول به کار بوده‌اند، نسبت به جمعیت شاغل در فصل مشابه سال گذشته، کاهش یافته است. جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر در تابستان امسال ۲۳ میلیون و ۵۴۲ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل تقریبا یک میلیون و ۲۱۰ هزار نفر کاهش داشته است. کاهش حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر شاغل در تابستان به‌دنبال کاهش شاغلان در فصل بهار است. بررسی اطلاعات آماری نیروی کار بهار، به روشنی اثر کووید-۱۹ را با کاهش شاغلان و خانه‌نشین شدن جمعی از فعالان نشان می‌دهد. جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر در فصل بهار ۲۲ میلیون و ۹۶۳ هزار نفر گزارش شدند که نسبت به فصل مشابه سال قبل(بهار ۱۳۹۸)، یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر کاهش داشته است.
دومین اثر کرونا بر بازار کار
نخستین گزارش رسمی از وضعیت نیروی‌کار، بعد از همه‌گیری کووید-۱۹، مربوط به فصل بهار بود که در تیر ماه منتشر شد. آن گزارش اولین تصویر آماری از اثر کرونا بر بازار کار کشور را به روشنی نشان داد. به‌طوری که مطابق نتایج به دست آمده از بهار ۱۳۹۹، کاهش چشمگیر جمعیت فعال کشور، به‌عنوان یکی از اثرهای کرونا در اشتغال نمود یافت.
دومین گزارش مربوط به فصل تابستان سال ۱۳۹۹ است که در نیمه مهر ماه توسط مرکز آمار ایران منتشر شده‌است. این گزارش نیز تصویری در امتداد نتایج فصل بهار به دست داده، با این تفاوت که اثر منفی ویروس کرونا، بر شاخص‌های نیروی کار کشور در فصل تابستان در قیاس با فصل بهار تا حدی تعدیل شده است. مطابق نتایج گزارش، در تابستان ۱۳۹۹، میزان ۸/ ۴۱ درصد از جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند.
طبق تعریف مرکز آمار ایران، میزان مشارکت اقتصادی یا میزان نیروی کار(جمعیت فعال)، نشان‌دهنده مجموع جمعیت شاغلان و بیکاران است. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به تابستان سال گذشته (۱۳۹۸)کاهشی به میزان ۱/ ۳ درصد داشته است. به روشنی روند کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، بعد از شیوع بیماری کرونا، در تابستان نسبت به بهار اندکی تعدیل شده است.
مطابق آمارهای گزارش شده، نرخ مشارکت اقتصادی فصل تابستان نسبت به نرخ مشارکت در فصل بهار امسال، افزایش ۸/ ۰ درصدی را ثبت کرده‌است. به‌طوری که نرخ مشارکت در فصل بهار ۴۱ درصد و در فصل تابستان ۸/ ۴۱ بوده است؛ این در حالی است که نرخ مشارکت در بهار و تابستان سال ۱۳۹۸ به ترتیب ۷/ ۴۴ و ۹/ ۴۴ بوده است.
نرخ بیکاری بخش‌ها و گروه‌ها
بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در تابستان امسال، بخش خدمات با ۱/ ۴۸ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در رتبه‌های بعدی بخش‌های صنعت با ۴/ ۳۳ درصد و کشاورزی با ۵/ ۱۸ درصد قرار دارند. در بخشی از این گزارش اطلاعات مربوط به نرخ بیکاری گروه‌های سنی متفاوت آمده است.
مطابق آمارها، بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ ساله نیز نشان می‌دهد که در تابستان امسال، ۹/ ۱۶ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. درصد بیکاری در این گروه سنی در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به تابستان ۱۳۹۸، به میزان یک درصد کاهش داشته است.
بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که در تابستان ۱۳۹۹، معادل ۳/ ۹ درصد جمعیت افراد شاغل، به دلایل اقتصادی (مانند: فصل غیر‌کاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و...) کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ۳۶درصد از شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر، ۴۹ ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.
