به‌رغم افت بهای آزاد ارز؛ قیمت‌های پایه افزایشی اعلام شد
چراغ زرد پاییزی پلیمرها
همچنین عرف بازار محصولات پتروشیمیایی عموما بر آن است که در روزهای سرد سال با افت سنتی تقاضا همراه هستیم اما روزهای سرد سال جاری در حالی آغاز شده که در کنار این رکود فصلی، نوسان بهای آزاد ارز پایین‌تر از قیمت‌های نیمایی، سیگنال مضاعفی برای کاهش تقاضاست. در شرایطی که پیشی گرفتن بهای نیمایی ارز از قیمت‌های بازار آزاد به‌عنوان محرک اصلی رکود بازار در نظر گرفته می‌شود که درکنار روند مستمر افزایش قیمت مواد اولیه شرایط دشوار رکود- تورمی برای صنایع تولیدی ایجاد خواهد کرد. تجربه ثابت کرده در شرایطی که رکود در صنایع تولیدی کشور بروز می‌کند زمانی حداقل به میزان سه ماه یا بیشتر لازم است که سایه این شرایط از سر واحدهای تولیدی کشور کم شده و تغییر فاز در معاملات محصولات این بازار پدیدار شود.
قیمت‌های پایه صعودی با وجود دلار آزاد نزولی
قیمت‌های پایه اعلامی از سوی دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی برای هفته جاری با صعود قیمتی همراه شد. این روزها شرایط پیچیده‌ای بر مجموعه بازارها حاکم شده که برآیند آنها سبب شده تا بهای نیمایی ارز در قیمت‌هایی بالاتر از بهای آزاد نوسان کند. از این رو با وجود آنکه از روزهای پایانی هفته گذشته روند نرخ ارز در بازار آزاد نزولی شد، اما نمود این جریان به‌صورت کامل بر نرخ‌های نیمایی ظاهر نشده است. بنابراین بهای نیمایی ارز برای کشف نرخ‌های پایه افزایشی درنظر گرفته شد و اهرم قدرتمند میانگین ماهانه بهای دلار نیمایی در معادله کشف نرخ‌های پایه روز گذشته با ۲۹/ ۲ درصد رشد با قیمت ۲۵ هزار و ۹۰۳ تومان اثر خود را منعکس کرد. در کنار آن بررسی قیمت‌های پایه اعلامی محصولات پتروشیمیایی بورس کالا رشد قیمت‌های جهانی را به‌عنوان دیگر اهرم موثر در تعیین قیمت پایه برای برخی از گریدها افزایشی نشان می‌دهد. از این رو می‌توان گفت صعود قیمت‌های پایه هفته جاری با اثر هم‌جهت هر دو اهرم اثرگذار یعنی میانگین ماهانه بهای نیمایی ارز محاسبه شده در کنار افزایش قیمت‌های جهانی همراه بوده است.
معاملات مواد اولیه پلیمری در بورس کالا هفته جاری درحالی انجام می‌شود که رشد نرخ محصولات نسبت به هفته گذشته در بازه‌ای کمتر از یک تا بیش از ۷ درصد نوسان داشته است. اکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS) با ۱۶/ ۷ درصد رشد نرخ، بالاترین افزایش قیمت پایه این هفته را به خود دید و با بهای پایه ۵۰ هزار و ۷۳۷ تومان هفته جاری در بورس کالا عرضه می‌شود. پس از آن پلی پروپیلن نساجی با ۶۴/ ۵ درصد رشد در رده دوم افزایش قیمت پایه جای گرفت و به قیمت ۲۴ هزار و ۶۰۶ تومان رسید. بهای پلیمر پرتقاضا و جذاب این بازار یعنی پلی وینیل کلراید(PVC) تنها متاثر از رشد میانگین ماهانه بهای دلار نیمایی بود و به میزان ۲۹/ ۱ درصد افزایش نرخ را تجربه کرد. البته در بین قیمت‌های سبزپوش پلیمری‌ها افت قیمت چند گروه کالایی نیز به چشم می‌خورد.
این درحالی است که در بین قیمت‌های پایه انواع محصولات شیمیایی نوسان نرخ بیشتری به ثبت رسیده است. به عبارت دقیق‌تر بهای پایه اعلامی این محصولات روز گذشته درحالی سبزپوش شد که بازه افزایش قیمت این محصولات کمتر از یک درصد تا ۲۱ درصد نوسان مثبت را به خود دید. استایرن منومر با ۸۱/ ۲۰ درصد افزایش قیمت نسبت به هفته گذشته در بالاترین رده جدول قرار گرفت و با نرخ پایه ۲۲ هزار و ۹۶۲ تومان معامله می‌شود. زایلین مخلوط هم تنها مواد اولیه شیمیایی بود که قیمت پایه این هفته را با افت نرخ ۵۹/ ۱ درصدی نسبت به هفته ماقبل تجربه کرد.
کاهش در آمار دادوستدهای هفته گذشته
آمارهای هفته گذشته در بورس کالا چندان خبرهای خوبی را مخابره نمی‌کند. زیرا روند کاهشی حجم معاملات را طی چهار هفته گذشته نشان می‌دهد. به عبارت دقیق‌تر هفته گذشته از میزان عرضه مواد اولیه پلیمری در بورس کالا، ۵۲ هزار و ۹۶۲ تن از آن مورد دادوستد قرار گرفت که نسبت به هفته ماقبل حکایت از افت ۱۱ درصدی داشت. اگر هفته منتهی به ۲۴ مرداد سال جاری را درنظر نگیریم، این میزان حجم معاملات کمترین مقدار از هفته‌های ابتدایی فروردین‌ماه به شمار می‌رود که با روزهای آغازین دست و پنجه نرم کردن با اولین موج شیوع ویروس کرونا مقایسه می‌شود درحالی که در آن زمان بسیاری از صنایع و فعالیت‌های تولیدی به حالت تعطیل یا نیمه تعطیلی درآمده بودند. داده‌ها حاکی از آن است که حجم دادوستدهای هفته گذشته حتی از متوسط حجم معاملات نیمه اول سال جاری کمتر بوده و فاصله اندکی با حجم معاملات نیمه اول سال گذشته دارد. حجم عرضه مواد اولیه پلیمری دیگر داده کاهشی جریان معاملاتی هفته گذشته بود که با افت ۷۵/ ۷ درصدی به میزان ۷۵ هزار و ۹۰۸ تن رسید که پس از هفته منتهی به ۲۵ مهرماه در رده دوم کمترین میزان عرضه در سال جاری قرار دارد. حتی هفته‌های ابتدایی سال جاری که شرایط تولیدی با محدودیت‌های شدید ناشی از شیوع ویروس کرونا بسیار پیچیده شده بود، میزان عرضه محصولات پلیمری بیش از این بود. از این رو افت این چنین محسوس حجم عرضه مواد اولیه در بستر رسمی بورس کالا بررسی‌های بیشتری را از سوی مسوولان امر می‌طلبد. در برابر این حجم عرضه تقاضایی به میزان ۷۶ هزار و ۷۵۵ تن شکل گرفت که با کاهش جدی ۲۰ درصدی همراه شد. این حجم تقاضا در سال جاری رقمی بی‌سابقه است که کمترین مقدار طی ۲۹ هفته گذشته تاکنون به شمار می‌رود.
عرف معاملات بورس کالا تاکنون بر این بوده که در هفته ابتدای هر ماه، با شارژ شدن سهمیه‌ها مخصوصا برای گروه‌های کالایی جذاب؛ شاهد افزایش و ورود هیجانی تقاضا به بورس کالا بودیم اما در حال حاضر که دو هفته از ابتدای آبان می‌گذرد چنین رویدادی رخ نداده است. این امر به وضوح نشان‌دهنده آن است که بازیگران بازار به‌جای ایفای نقش خود در بخش تقاضا اکنون به تماشاگرانی تبدیل شده‌اند که پیش‌بینی دورنمای بازار برای آنها بسیار مشکل و پیچیده شده از این رو سعی دارند تا زمان بازگشت ثبات به جریان معاملات دست نگه داشته و تماشاگر باقی بمانند. برآیند همه این عوامل سبب شد که ۷۷/ ۶۹ درصد از میزان عرضه مواد اولیه پلیمری طی هفته گذشته در بورس کالا مورد دادوستد قرار بگیرد که کمترین میزان از ۱۱ هفته گذشته تاکنون به حساب می‌آید.
تابوشکنی از قیمت‌های پایه
نرخ‌های پایه در بازار فیزیکی بورس کالا برای محصولات پتروشیمی یا سایر گروه‌های کالایی مولفه‌ای است برای آغاز معاملات آن هم در شرایطی که در ادبیات رسمی قیمت‌های پایه الزاما بالاتر از این نرخ درج نشود. بنابراین اعلام قیمت پایه در رقمی کمتر از نرخ پایه از محدودیت خاصی برخوردار نیست مگر آنکه افت نرخ پیشنهادی به قدری کم باشد که مورد تایید قرار نگیرد. چنین امری بعید به نظر می‌رسد یا از احتمال کمی برخوردار است. این درحالی است که عرضه‌کننده در زمان تالار و ثبت قیمت‌ها از پتانسیل کاهش قیمت‌های پیشنهادی خود برخوردار است. حال در شرایطی که قیمت دلار در بازار آزاد از نرخ نیمایی آن پایین‌تر آمده است و انتظار داریم بازار آزاد خود را با نرخ آزاد هماهنگ کنند پتانسیل کاهش قیمت‌ها چه در بورس و چه در بازار ایجاد می‌شود. حال در شرایطی که افت تقاضا در روزهای گذشته خودنمایی مشهودی داشته این احتمال را باید جدی گرفت که روند نزولی قیمت‌ها از یک مسیر مستمر برخوردار شود. در این شرایط کاهش قیمت‌ها به نسبت نرخ‌های پایه نه تنها توجیه‌پذیر است بلکه مورد توجه و تاکید قرار می‌گیرد. در این وضعیت با افت قیمت‌های پیشنهادی در بورس کالا می‌توان فضای جدیدی برای افزایش حجم معاملات ترسیم کرد. در شرایطی که در برابر صادرات (درست یا غلط) محدودیت‌هایی متصور است، این رویکرد می‌تواند به حمایت از حجم معاملات منتهی شود. به عبارت ساده‌تر هم اکنون نیاز داریم تا بازار خود را با شرایط فعلی تطبیق داده اما قیمت‌های پایه در بورس کالا و عدم پذیرش افت نرخ توسط عرضه‌کننده محدودیت مهمی در برابر کاهش قیمت‌ها به شمار خواهد رفت. از سوی دیگر کاهش قیمت‌ها در بورس کالا با احتساب وجود فاصله قیمتی بین بورس و بازار سیگنال مهم‌تری به خود بازار تزریق خواهد کرد و آن تغییر در سازوکار قیمتی است. به‌صورت دقیق‌تر در شرایطی که واسطه‌ها و حتی برخی از تولیدکنندگان اقدام به افزایش محسوس موجودی انبارهای خود کرده‌اند این افت نرخ سیگنال بسیار مهمی را به بازار تزریق می‌کند. درحالی که درآمدزایی ذاتی در فرآیند تولید موجی خواهد شد که حتی افت نرخ ضربه چندانی را به بازار وارد نکند اما واسطه‌ها که تنها تلاش داشتند از نوسان قیمت‌ها منتفع شوند بازنده اصلی این اتفاق خواهند بود. و اگر چنین ریسکی به بسیاری از واسطه‌ها وارد شود به احتمال قوی برای هفته‌ها و شاید ماه‌ها دست از سر بازار برداشته و دلالی را رها خواهند کرد که این سیگنال داده مثبتی برای کلیت بازار است. از سوی دیگر افت بهای مواد اولیه به کاهش قیمت تمام شده تولیدات و رقابت بین فروشندگان در معاملات محصولات نهایی منتهی می‌شود که موجب عدم افت حجم دادوستد و حمایت از حجم تولید خواهد شد. این درحالی است که ریسک افت حجم تولید از این پس خودنمایی بیشتری پیدا خواهد کرد و زنگ خطر رکود تورمی را بیش از هر زمان دیگری به صدا درآورده است. بنابراین توجه به حجم تولید اگر اولویت اصلی باشد می‌تواند ریسک‌های احتمالی صنایع تکمیلی پلیمری را کاهش دهد. بنابراین بهتر است واحدهای تولیدی چندان هم از افت قیمت‌ها در بازار آزاد نگران نباشند زیرا در مقایسه با واسطه‌ها ریسک بسیار کمتری را متحمل شده و شاید با حذف احتمالی واسطه و واسطه‌گری فضا برای ایفای نقش تولیدکننده واقعی فراهم‌تر از قبل خواهد بود.
