در میزگرد تخصصی همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ارائه شد
چکاپ طرح جامع فولاد
روز دوم یازدهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ایران با نگاهی به بازار با میزگردی تحت‌عنوان نقد و بررسی تحلیلی طرح جامع فولاد آغاز شد. در ابتدا گزارشی از سوی محمد ابکاء، رئیس هیات مدیره شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک ارائه شد و در ادامه حاضران در میزگرد طرح جامع فولاد را مورد بررسی قرار دادند. طرحی که به گفته آنها نیاز است درخصوص آن بازنگری صورت گیرد. برآیند نظر حاضران نشان می‌داد برای تحقق اهداف طرح جامع فولاد، باید اولویت‌ها مشخص شود. همچنین تلاش برای تعمق بخشی به این سند نیز از دیگر مواردی بود که بر آن تاکید شد. در گزارشی که ابکاء در دومین روز همایش ارائه کرد پیش‌بینی تولید فولاد خام برای سال ۱۳۹۹ حدود ۳۱ میلیون تن بوده است که روند تولید طی سال ۹۹ و روند کند به بهره‌برداری رسیدن طرح‌های فولاد خام باعث به روزرسانی پیش‌بینی تولید به حدود ۳۰ میلیون تن شده است. او در بخشی از سخنان خود به اهداف تعیین شده در بخش صنعت بر اساس سند چشم‌انداز بیست‌ساله کشور اشاره کرد و گفت: در بخش صنعت فولاد کسب سهم ۵/ ۳ درصد از تولید جهانی فولاد معادل ۵۵ میلیون تن مدنظر قرار گرفته است. همچنین کسب سهم ۴ درصدی از صادرات فولاد جهان یعنی معادل ۲۰ میلیون تن در این سند مورد تاکید بوده است.
به گفته او طول کل خطوط ریلی در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور قرار است تا سال ۱۴۰۴ به ۲۵ هزار کیلومتر برسد. همچنین ظرفیت کل حمل بار ریلی به ۲۰۲ میلیون تن، ظرفیت حمل بار جاده‌ای به ۵۳۵ میلیون تن و ظرفیت حمل‌ونقل دریایی به ۲۱۰ میلیون افزایش یابد. در صنعت برق نیز به دستیابی به ظرفیت بیش از ۱۰۰ هزار مگاوات نصب شده نیروگاهی، کاهش تلفات انرژی به ۸ درصد و افزایش سالانه سه تا ۵ هزار مگاوات به ظرفیت‌های نیروگاه‌های تجدیدپذیر اشاره شده است. ابکاء همچنین اشاره کرد که پهنه‌های اکتشافی واگذار شده به ایمیدرو از سال ۹۲ تا سال ۹۸ به تعداد ۴۱ پهنه و در ۳۰ استان به مساحت ۳۲۸۷۳۵ کیلومتر مربع است.
او به زیرساخت‌های موجود اشاره کرد و گفت: در بخش زیرساختها در دوره سال‌های ۹۸-۹۶ حدود ۷۵۰ کیلومتر ریل‌گذاری صورت گرفته است که حدود ۱۰۰ کیلومتر آن مربوط به اتصال خطوط آنتنی واحدهای معدنی و فولادی بوده است. این در حالی است که جهت دستیابی به برنامه افق نیاز به ریل‌گذاری سالانه در حدود ۲ هزار کیلومتر در سال است. همچنین ۴۴ میلیون تن در سال با فرض صادرات تا ۲۰ میلیون تن و صادرات محصولات میانی به میزان ۵ میلیون تن، برآورد واردات و صادرات کل مواد معدنی محصولات فولادی از کل بنادر تجاری است و ۶۰ میلیون تن با فرض احداث طرح ۱۰ میلیون تن منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس است. حال آنکه در صورت احداث طرح ۱۰ میلیون تن چابهار باید یک اسکله تخصصی به ظرفیت ۲۵ میلیون تن به‌طور مستقل احداث شود. ابکاء با بررسی آماری وضعیت صنعت فولاد پیشنهاد داد تا با توجه به عدم انطباق برنامه‌های اثربخش در برنامه زنجیره فولاد با سند چشم‌انداز بیست ساله، شرایط اقتصادی، وضعیت بازار مصرف و صادرات و وضعیت سنگ آهن در کشور، هدف‌گذاری ۱۴۰۴ مورد بازنگری زمانی و تمهیدات مدیریتی قرار گیرد.
نقد طرح جامع فولاد
مصطفی موذن‌زاده مدیرعامل اسبق ایمیدرو در میزگرد نقد و بررسی طرح جامع فولاد به آینده این طرح اشاره کرد و گفت: در طرح جامع روی اعداد و ارقام ظرفیت تاکید شد و به همین دلیل خوب پیش رفت و به نظر می‌رسد قبل از ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن ایجاد ظرفیت برسیم. اما بحث اصلی این است که آیا فقط در بخش ظرفیت‌سازی درست عمل شده و این طرح در اینجا به پایان می‌رسد؟ کمبودها و مسائل چیست؟ سرنوشت این طرح به کجا خواهد رسید و آیا رسالتش با ایجاد ظرفیت تمام شده است؟
مهدی کرباسیان، مدیرعامل اسبق ایمیدرو نیز عنوان کرد: در گذشته مجوزهای بی‌رویه‌ای پیش از این در دست مردم بود و مشکلاتی ایجاد شده بود. عدم توازن در زنجیره فولاد وجود داشت. وزارت صمت متوجه شد که عدم توازن وجود دارد و هدف‌گذاری ۵۵ میلیون تن تعیین شد. سه نکته را نیاز است یادآوری کنم. اول اینکه هر طرحی باید بعد از مدتی به روزرسانی شود. باید دید کجاهای این طرح باید اصلاح شود. باید این کار از سوی ایمیدرو انجام شود. دوم اینکه باید بپذیریم که این بحث اساسی کشور است. جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری را باید جدی بگیریم. یکی از بزرگ‌ترین لطمات تحریم، عدم سرمایه‌گذاری در کشور است و این موضوع آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در چند سال گذشته نرخ رشد منفی در سرمایه‌گذاری داشته‌ایم. ما از جذب سرمایه خارجی محروم مانده‌ایم. توجه به فولاد آینده کشور را تامین می‌کند. سوم اینکه باید بپذیریم مساله فولاد برای کشور اساسی است اگر بخواهیم به خودکفایی برسیم باید به سمت توجه به فولاد پیش برویم.
شیوه قیمت‌گذاری مشخص شود
منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل شرکت ذوب آهن اصفهان هم در این میزگرد اظهار کرد: ما ظرفیت‌سازی می‌کنیم ولی برخی از واحدها زیر ظرفیت تولید می‌کنند. این امر به چند دلیل اتفاق افتاده که یکی از آنها قیمت‌گذاری است. این موضوع باید تعیین تکلیف شود. در مورد قیمت محصول هم مشکل دیگری وجود دارد. زمانی که می‌گوییم به سرمایه‌گذار نیاز داریم و من هم این را تایید می‌کنم، وقتی سرمایه‌گذار می‌بیند که نه در ابتدای زنجیره تکلیف مشخصی در قیمت دارد و نه انتهای آن، دلسرد می‌شود. وی افزود: نکته دیگر در مورد حوزه صادرات است. در این بخش همواره تاکید شده است که از زنجیره فولاد باید ۲۰ میلیون تن صادر شود. اما استراتژی صادرات وجود ندارد. یزدی‌زاده درخصوص زیرساختها نیز گفت: اگر زیرساختها پا به پای ظرفیت‌سازی فولاد تعیین تکلیف نشود، سرمایه‌گذاری‌ها بی‌مصرف خواهند ماند.
بهره‌وری پایین است
محمد آقاجانلو، معاونت طرح‌هاى توسعه معدن و صنایع معدنى سازمان توسعه و نوسازى معادن و صنایع معدنى ایران (ایمیدرو) نیز در این میزگرد گفت: ظرفیت‌سازی خوب است اما بهره‌وری پایین است. از زیرساخت تا خود صنعت. از این رو باید در این باره بهتر برنامه‌ریزی کنیم. ساختار بازار و تنظیم قیمت یک چالش بزرگ در این بخش است.
او درخصوص تامین مالی و جذب سرمایه گفت: این امر از نکات مهمی است که باید به آن فکر کرد. فرض کنید شرایط کشور خوب شد، آیا کشور می‌تواند جذب سرمایه کند؟ آیا ما می‌توانیم تعهدات‌مان را بدهیم؟ آیا می‌توانیم به سرمایه‌گذار خارجی گارانتی بدهیم؟ ما در این‌باره پیشنهادات پخته‌ای نداریم و از طرفی ساختارهای ما نیز آمادگی چندانی برای این مسائل ندارند. آقاجانلو همچنین اثر برخی از نهادهای غیرمتخصص در تامین مواد‌اولیه را یکی دیگر از مشکلات این صنعت عنوان کرد و گفت: به‌عنوان مثال کمبود سنگ‌آهن نداریم ولی به هیچ شرکت متخصص و بهره‌بردار اجازه ورود داده نمی‌شود. او همچنین به رویکردهای جدید اشاره و اظهار کرد: ما چندان به این حوزه‌ها از قبیل انقلاب صنعتی چهارم و هوش مصنوعی و... ورود نکرده‌ایم و هیچ پیشنهاد مشخصی هم در این‌باره وجود ندارد.
طرح جامع فولاد متولی می‌خواهد
موذن‌زاده در ادامه به مدیریت طرح جامع فولاد اشاره کرد و گفت: مدیریت طرح جامع مهم است. صنعت فولاد به یک متولی نیاز دارد. اگرچه در گذشته ایمیدرو این کار را می‌کرد ولی بعد از مدتی به این موضوع بی‌توجهی شد. در حال‌حاضر فولاد بدون متولی شده است. طرح جامع ارگانی می‌خواهد که آن را مدیریت کند. او افزود: به اعتقاد من طرح جامع هنوز آنطور که باید جا‌نیفتاده است و تقریبا ۲۰ نهاد و ارگان و تشکل درگیر بحث فولاد هستند. همه باید این مانیفست را بدانند. طرح جامع فولاد فقط در بحث ظرفیت ۵۵ میلیون تنی خلاصه شده است. در اجرا هم دائم گفته می‌شود که باید اکتشافات انجام شود. همه می‌گویند مشکل معدن اکتشاف است، اما این کار را باید چه کسی انجام بدهد؟ متولی آنچه کسی است؟ باید وزارتخانه وارد میدان شود. نمی‌شود یکی بگوید سنگ‌آهن داریم و یکی بگوید نداریم. موذن‌زاده اظهار کرد: برآوردهای مصرفی که انجام‌شده نشان می‌دهد آن میزان مصرف مورد نظر در مصرف داخلی اتفاق نخواهد افتاد و باید صادرات انجام دهیم. اگر ایمیدرو می‌خواهد این طرح جامع اتفاق بیفتد، باید به این سمت حرکت کند. علاوه بر این در بخش مکان‌یابی‌ها هم انحراف‌هایی وجود دارد. زیربناها هم مشکل جدی در صنعت فولاد است. برخی از واحدها به این نتیجه رسیده‌اند که باید برای تامین برق مورد‌نیاز نیروگاه بزنند. حتی به فکر تهیه آب افتاده‌اند. در بخش ریلی هم مشکلات کم نیست. باید مشخص شود که راه‌آهن‌های اولویت‌دار در کشور کدام است؟ ما در مورد بازار هم هنوز به راه‌حل درستی نرسیده‌ایم. متولیان هم جواب درستی نمی‌دهند. درخصوص محیط‌زیست نیز فقط یک مبحث کلی مطرح می‌شود. او افزود: بحث تکنولوژی و تنوع محصول در این صنعت بسیار مهم است و مسلما باید ارتقای کیفیت محصول را در دستورکار بگذاریم.
اهمیت شاخص‌های مهم کلان
ابکاء نیز با بیان اینکه نمی‌توان از فولاد انتظار رشد داشت آن‌هم در شرایطی که رشد اقتصادی کشور منفی است، گفت: یکسری شاخص‌ها، شاخص‌های کلان کشور است و در کلیت همه صنایع از جمله فولاد تاثیرگذار است. وقتی رشد ساختمان که عمده‌ترین مصرف‌کننده است نزدیک به صفر است، چه انتظاری از صنعت فولاد دارید؟ او افزود: اگر قرار است در طرح جامع بازنگری شود باید پیش‌نیازها مشخص است. باید در برنامه هفتم مشخص شود رشد اقتصادی چقدر باید باشد. باید در ابتدا شاخص‌های کلان مشخص شود. ما باید ظرفیت‌ها را متوقف کنیم و بر روی ظرفیت‌های داخلی کار کنیم. تکنولوژی و هوش مصنوعی را در داخل کشور می‌توانیم انجام دهیم ولی پیش‌نیازها را باید حل و فصل کنیم. ابکاء با اشاره به عدم‌تصویب طرح جامع فولاد در هیات وزیران گفت: هر وزیری که آمد، گفتیم این سند را در هیات دولت ببرید ولی قبول نکردند. از سال ۹۳ گفتیم در داخل کشور واحد فولادی ایجاد نکنید. در حاشیه خلیج‌فارس این کار را انجام دهید ولی عملی نشد. او با اشاره به میزان سرمایه لازم برای صنعت فولاد گفت: ۱۴ میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری برای رسیدن به ۵۵ میلیون تن است؛ از این‌رو باید واحدهای فولادی سرمایه‌گذاری کنند. زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که در بودجه۱۴۰۰ حامل‌های برق و آب را برای فولادی‌ها افزایش خواهند داد. مگر یک شرکت فولادی چقدر می‌تواند تحت‌فشار باشد؟
ایمیدرو سرمایه‌گذاری کند
کرباسیان نیز گفت: در چند سال گذشته دو اتفاق عمده افتاده است. در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ که به تایید رهبری رسید، بحث معدن مغفول مانده بود. در واقع این بخش جزو سیاست‌های کلان نظام نیامده بود اما در سند اقتصاد مقاومتی به این موضوع یک بند اختصاص داده شد. الان به‌جایی رسیده‌ایم که وزرای صمت همه بر این بحث تاکید می‌کنند. علاوه بر این، در بازار دنیا فولادی‌های ایران صادرکننده هستند. کشور ما کشوری بی‌نظیر در دنیاست. ما کشوری نوظهور هستیم. هم انرژی، هم معدن، هم نیروی کار متخصص و ... دارد، بنابراین ظرفیت جهش وجود دارد. این نکات، نکاتی است که با همدلی و سیاست‌های مدون قادر به تحقق است.
کرباسیان عنوان کرد: پیشنهاد‌ها در زمینه توسعه صنعت فولاد و اجرای طرح مذکور باید عملی و جسورانه باشد، ایمیدرو سازمانی است که پول دارد. اگر قرار باشد یک کار را در اولویت قرار دهد، باید در حوزه اکتشاف سرمایه‌گذاری کند. اکتشاف ریسک دارد و این ریسک را باید ایمیدرو بپذیرد. یزدی‌زاده نیز در ادامه این میزگرد با اشاره به اینکه باید به سمت و سوی باید‌ها و نباید‌ها برویم تصریح کرد: برای ما مشخص است که چه می‌خواهیم. یکی از آنها تدوین سند چشم‌انداز صادرات کشور است. اگر تکلیف صادرات مشخص نشود در ادامه به مشکل بر‌می‌خوریم.
او افزود: درخصوص زیرساختها اینکه خود واحدهای فولادی ورود کنند سخت است؛ هزینه‌ها زیاد است، مگر اینکه دولت یک مزیت‌هایی را ایجاد کند.
آقاجانلو نیز با بیان اینکه ما مشکلات آزمایشگاه داریم، اظهار کرد: تجهیزات ما کم است. در بخش حفاری در سال‌جاری ۵۰۰ هزار مترمربع برنامه دیده شده است. اما برای رسیدن به اهداف طرح باید ۲میلیون مترمربع حفاری صورت پذیرد. حال آنکه نه آزمایشگاه داریم و نه تجهیزات. او گفت: ما با اولویت‌های احداث راه‌آهن موافقیم؛ آن‌هم در شرایطی که درخواست‌های سیاسی احداث راه آهن زیاد است. ابکاء نیز در ادامه اظهار کرد: اگر واقعا واحدهای تولیدی آمادگی سرمایه‌گذاری دارند، اولویت‌ها را باید تعیین کنیم اما باید امتیازی برای آنها در نظر گرفته شود. موذن‌زاده نیز در جمع‌بندی این میزگرد عنوان کرد: اولویت‌بندی، شفاف‌سازی مسائل مالی و تعیین‌تکلیف زیربناها باید مورد توجه قرار گیرد.
