رئیس‌اتاق تهران در نشست هیات نمایندگان مطرح کرد
آدرس تنزل صادراتی
این دیپلمات سابق درباره دلایل کنار رفتن دونالد ترامپ از قدرت تصریح کرد که ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری خود یکجانبه‌گرایی را در دستور کار قرار داده بود، در حالی که در دنیای کنونی تکروی دیگر پاسخگو نیست، بنابراین نظام حاکم در آمریکا به این نتیجه رسیده بود که ترامپ باید راس قدرت را ترک کند، هر چند برخی معتقدند ترامپ حزب جدیدی ایجاد خواهد کرد که به نظر می‌رسد این حزب دارای ماهیت اقتصادی بوده و البته دوام چندانی هم نداشته باشد. سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه ایران درباره چشم‌انداز سیاست‌ها در دولت بایدن در قبال ایران هم تاکید کرد که جو بایدن اجماع‌سازی حداکثری را در مورد ایران پیگیری می‌کند، در عین حال، بررسی تیم سیاسی و امنیتی او نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور جدید آمریکا ضمن استفاده حداکثری از افراد باسابقه در تیم اوباما، تیمی را برگزیده است که بیش از تیم ترامپ، متمایل به رژیم غاصب اسرائیل است. از این رو به نظر می‌رسد، بایدن به راحتی، نسبت به احیای برجام اقدام نکند. آصفی درباره تغییر آرایش سیاسی در شرایط جدید و احتمال بازگشت آمریکا به برجام هم گفت: از زمانی که برجام به امضا رسیده، شرایط ایران، آمریکا و منطقه تغییر کرده است؛ برای مثال، ترکیه به سوی عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه گام برداشته و در عین حال، قطر و عربستان نیز تغییراتی در روابط خود ایجاد کرده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد، بایدن در ارتباط با ایران، به تنهایی تصمیم نخواهد گرفت؛ در واقع، حل و فصل این مساله به سادگی که برخی تصور می‌کنند، نخواهد بود. در عین حال یکی از نقاط قوت ایران برای مواجهه با آمریکا توسعه روابط منطقه‌ای با کشورهای همسایه و همچنین تقویت همکاری‌ها با کشور‌هایی نظیر چین و روسیه خواهد بود که در این حوزه اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی می‌توانند نقش بسزایی ایفا کنند.
آصفی گفت: این که ما در منطقه دچار این مشکل شده‌ایم به خاطر این است که مسیرمان را دقیق انتخاب نکرده‌ایم. در یک بازه زمانی همه تخم‌مرغ‌های سیاست خارجی به سبد برجام رفت و از منطقه غافل شدیم و دیر به سمت همسایگان برگشتیم. در سیاست خارجی دو دیدگاه وجود دارد که می‌گوید می‌توان از روابط دوجانبه به روابط بین‌المللی رسید یا برعکس از روابط بین‌المللی به روابط دوجانبه. فارغ از این که کدام یک درست است ما باید رابطه خود را با همسایگان بهبود ببخشیم. ما با عراق و افغانستان رابطه خوبی داریم. حجم صادرات ما به افغانستان کم نیست. ما باید غفلت گذشته را جبران کنیم. به نظر من در این حوزه بیشتر بار بر دوش فعالان اقتصادی و صاحبان کسب‌وکار است که این رابطه را بهبود ببخشند. بعید می‌دانم رابطه ما با اروپا تغییری کند و البته امیدوارم اشتباه کنم. این دیپلمات سابق، حفظ برجام توسط ایران بعد از خروج آمریکا را یک سیاست عاقلانه دانست و گفت: ما در سال‌های گذشته و در مساله برجام عاقلانه عمل کردیم، نرمش قهرمانانه به خرج دادیم و حتی با وجود اینکه برجام بعد از خروج آمریکا دچار حیات نباتی شده بود، عاقلانه آن را حفظ کردیم و فشار را از روی خودمان به آمریکا انتقال دادیم.
آصفی در جمع‌بندی صحبت‌هایش تاکید کرد: عقلانیت این است که راه تعامل ادامه پیدا کند. اگر آمریکا در دوره بایدن بخواهد تغییری ایجاد کند، می‌توانیم امیدوار به اتفاقات مثبت باشیم. اما ما نمی‌توانیم و نباید معطل این مساله بمانیم. نگاه ما باید در حال حاضر به منطقه باشد.
بخش دیگری از نشست هیات نمایندگان اتاق تهران به صحبت‌های رئیس اتاق تهران اختصاص داشت که سیاست‌های اشتباه ارزی و اثر آن بر حوزه صادرات را مورد توجه قرار داد. به گفته مسعود خوانساری، میزان صادرات در سال‌های اخیر به‌خصوص تا سال ۱۳۹۷ افزایش منطقی داشت اما سال ۱۳۹۷ با جهش قیمت ارز و تبعات آن و تصمیم‌های متعدد و روزمره که دولت گرفت چالش‌های زیادی در حوزه صادرات و تجارت خارجی ایجاد شد. البته نرخ ارز بسیار بالا رفت و انتظار منطقی این بود که با این قیمت، صادرات کشور هم به طور متناسب افزایش پیدا کند، اما این‌گونه نشد. در واقع این سوال مطرح است که چرا در کشور ما با وجود افزایش چند برابری قیمت ارز، نه تنها صادرات افزایش نیافت که شاهد کاهش آن هم هستیم؟ چه کسی مقصر است که چنین اتفاقی می‌افتد. به اعتقاد وی لجاجت‌ها، ندانم‌کاری‌ها و تصمیمات عجولانه‌ای که گرفته می‌شود عامل اصلی این موضوع است. رئیس اتاق تهران از اظهارات اخیر درباره کاهش قیمت دلار تا ۱۵ هزار تومان انتقاد کرد و گفت: در دو، سه هفته گذشته دوباره شاهد بوده‌ایم که بحث قیمت ارز پیش آمد و گفته شد که قرار است قیمت ارز به زیر ۲۰ هزار تومان و ۱۵ هزار تومان برسد و این دوباره ایجاد شبهه کرد که صادرکننده با چه قیمتی در داخل باید این را بخرد و ارزی که می‌خواهد وارد کشور کند، به چه قیمتی است؟ اینکه صادرکننده‌ای بخواهد کالایی را صادر کند و نداند قیمت ارز در داخل چقدر است باعث می‌شود که نتواند برنامه‌ریزی کند. انتظار ما این است که اگر حرفی زده و موضوعی مطرح می‌شود، کارشناسی باشد.
رئیس اتاق تهران چه گفت؟
رئیس اتاق بازرگانی تهران، برابر روال معمول جلسات، پس از سه سخنران پیش از دستور، به بیان مسائل روز اقتصاد کشور پرداخت. مسعود خوانساری در آغاز سخنان خود به کاهش نرخ مرگ‌ومیر و تعداد جان‌باختگان کرونا اشاره داشت و ابراز امیدواری کرد این روند کاهشی همچنان ادامه یابد. او همچنین از مردم به‌دلیل رعایت پروتکل‌های حفاظتی از جمله ماسک زدن در معابر عمومی و خیابان‌ها تشکر و تاکید کرد که باید سریع‌تر در مورد بحث واکسیناسیون سراسری نیز تصمیم‌گیری شود. خوانساری افزود: همان‌طور که در اخبار و گزارش‌ها هم می‌بینیم اغلب کشورها از شرق تا غرب، برنامه خود برای واکسیناسیون تدریجی را اعلام کرده‌اند و شهروندان می‌دانند این برنامه چه زمانی و با چه اولویتی آغاز می‌شود و چه زمانی به پایان می‌رسد اما متاسفانه در کشور ما هنوز یک گزارش مشخص از خرید واکسن، اولویت‌بندی، آغاز واکسیناسیون و مسائل مربوط آن ارائه نشده است. متاسفانه مساله واکسن هم مانند بسیاری از مسائل دیگر در کشور ما سیاسی شده است، مسوولی به طور مشخص در این باب صحبت نمی‌کند و عمدتا افراد از طریق شبکه‌های مجازی اطلاع پیدا می‌کنند. انتظار ما از دولت این است که در این‌خصوص برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد و اعلام شود؛ موضوعی که دغدغه ۸۰ میلیون نفر است باید هرچه زودتر شفاف‌سازی و به‌طور رسمی اعلام شود. همین مساله می‌تواند به جامعه آرامش و امید ببخشد. او با ابراز تاسف از اینکه به‌طور مجدد در روزهای گذشته بحث کاهش قیمت ارز توسط دولت مطرح شده است، ادامه داد: اکنون دوباره این شبهه برای صادرکننده ایجاد شده است که قیمت ارزی که وارد کشور می‌کند چقدر است و مواد اولیه و کالایی که باید بخرد چگونه قیمت خواهد خورد. اینکه صادرکننده هیچ تصویری از چشم‌انداز نرخ ارز نداشته باشد باعث می‌شود نتواند برنامه‌ریزی داشته باشد و دست از کار بکشد که نتیجه آن افزایش قیمت ارز خواهد بود. انتظار ما این است که اگر مسوولان حرفی زده و موضوعی را مطرح می‌کنند، قبل از آن حتما با کارشناسان موضوع مشورت کنند.
رئیس اتاق بازرگانی تهران در ادامه صحبت‌های خود به مساله خاموشی‌ها و قطع برق اشاره کرد و گفت: درهفته‌های گذشته شکایت‌های بسیاری در ارتباط با قطع برق بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی صنعتی داشتیم؛ واحدهایی که بدون اطلاع قبلی به آنها برق‌شان قطع شده بود، صدماتی به دستگاه‌ها و ماشین‌آلاتشان وارد آمده بود. از طرفی در مورد علت اصلی قطع برق هم مسائلی مطرح شد مانند کمبود گاز و استفاده از مازوت برای سوخت نیروگاه‌ها که خود باعث آلودگی زیاد هوا شده بود و در مورد آن اختلاف‌نظر زیادی وجود داشت، بعد مشکل قطع برق را به استخراج بیت‌کوین نسبت دادند و قطع برق مزارع تولید بیت‌کوین در دستورکار قرار گرفت اما در نهایت هیچ گزارش رسمی و شفافی در این مورد به مردم داده نشد، در حالی که انتظار می‌رود مسوولان به طور شفاف دلیل کمبود برق را عنوان کنند. متاسفانه امروز تقریبا همه شهروندان باید خبرها را از فضای مجازی دریافت کنند و نسبت به همه اخبار و گزارش‌ها یک نااطمینانی عمده وجود دارد. خوانساری همچنین به مساله مداخله دولت در قیمت‌گذاری کالا هم اشاره کرد و گفت: هفته گذشته مساله قیمت‌گذاری فولاد را داشتیم که هم در صنایع داخلی و هم در بازار سهام مشکلاتی ایجاد کرد. متاسفانه ولع زیادی برای تکرار تجربه ناموفق پنج دهه قیمت‌گذاری وجود دارد که به‌جای پرداختن به ریشه مشکل، تنها در پی رفع ظاهری آن با قیمت‌گذاری دستوری است. به‌نظر می‌رسد مساله قیمت‌گذاری فولاد فعلا برطرف شده اما باید در این حوزه نیز فکری اساسی کرد.
بازخوانی روند شاخص‌های اقتصادی
در ادامه این جلسه، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، به سیاق جلسات پیشین، روند شاخص‌های اقتصادی منتخب را تشریح کرد. مریم خزاعی در ابتدا به وضعیت ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا اشاره و عنوان کرد که میانگین تعداد مبتلایان جدید نسبت به ماه قبل ۴۷ درصد افت کرده و میانگین تعداد فوت‌شده‌های روزانه کاهش ۶۷ درصدی را تجربه کرده است. او در ادامه با اشاره به روند شاخص مدیران خرید در جهان و ایران در آذرماه ۱۳۹۹، افزود: بررسی‌ها حکایت از آن دارد که رشد تولیدات صنعتی جهان وارد پنجمین ماه متوالی خود شده و در اکثر اقتصادها به‌ویژه در پنج اقتصاد آلمان، برزیل، هند، تایوان و آمریکا، تولید صنعت ساخت با رشد مواجه شده است. اما شاخص مدیران خرید صنعتی در ایران به دلیل افت سفارش‌های جدید و موجودی مواد اولیه بهبودی نداشته است. معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران در ادامه به روند ماهانه رشد شاخص تولید صنعتی بورسی در مقایسه با ماه مشابه سال قبل پرداخت و از استمرار رشد مثبت با نرخ پایین شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در آذر ۱۳۹۹خبر داد. او ادامه داد: شاخص کل تولید شرکت‌های بورسی طی یک ماه آذر ۱۳۹۹ رشد ۳/ ۱ درصدی داشته و بالاترین رشد ماهانه تولید متعلق به تولید صنایع کاغذی، فرآورده‌های نفتی و صنایع دارویی بوده است. همچنین صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات، فلزات اساسی و تولید دستگاه‌های برقی طی یک ماه گذشته با افت تولید مواجه بوده‌اند.
چشم‌انداز مبهم مواجهه ایران و آمریکا
در ادامه این جلسه حمیدرضا آصفی، دیپلمات سابق و سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت‌های هفتم و هشتم، پشت تریبون ایستاد و درباره تحولات سیاسی و اقتصادی پس از انتقال قدرت در ایالات‌متحده آمریکا و چشم‌انداز دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن توضیحاتی را ارائه کرد. آصفی در بخش دیگری از سخنان خود به این نکته اشاره کرد که جز نهادهای بزرگی نظیر پنتاگون، سیا، سنا، کنگره و وزارت خارجه آمریکا که به‌طور رسمی درگیر روابط با دیگر کشورها هستند، عوامل فشار دیگری بر سیاست خارجی آمریکا اثرگذار هستند که بر نظام تصمیم‌گیری این کشور در ارتباط با ایران نیز فشار‌هایی را وارد می‌کنند. او افزود: فشار اسرائیل و لابی آن، فشار تیم درگیر در عراق، فشار ناشی از اضطرار زمانی در ریاست‌جمهوری آمریکا، فشار ناشی از کاهش ظرفیت تحمل تداوم وضع موجود در ارتباط با جهان، فشارها از ناحیه اضطرار زمانی برنامه‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا، فشار تیم‌های درگیر در مسائل ایران و آمریکا، نگرانی و انتظارات کشورهای منطقه از آمریکا، موقعیت ضعیف اتحادیه اروپا، فشارهای مراکز مطالعاتی آمریکا و شتاب گرفتن تحولات سیاسی داخل ایران در آستانه انتخابات ۱۴۰۰، از جمله این عوامل اثرگذار است.آصفی در ادامه، عملکرد اروپا را در برابر بازگشت بایدن به برجام، بازدارنده خواند و گفت: از زمانی که برجام به امضا رسیده، شرایط ایران، آمریکا و منطقه تغییر کرده است؛ برای مثال، ترکیه به سوی عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه گام برداشته و در عین حال، قطر و عربستان نیز تغییراتی در روابط خود ایجاد کرده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد، بایدن در ارتباط با ایران، به تنهایی تصمیم نخواهد گرفت؛ در واقع، حل و فصل این مساله به سادگی که برخی تصور می‌کنند، نیست.
این دیپلمات سابق وزارت امور خارجه، بر این باور است که یکی از نقاط قوت ایران برای مواجهه با آمریکا توسعه روابط منطقه‌ای با کشورهای همسایه و همچنین تقویت همکاری‌ها با کشور‌هایی نظیر چین و روسیه خواهد بود که در این حوزه اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی می‌توانند نقش بسزایی ایفا کنند.آصفی در پاسخ به سوالی با صحه گذاشتن بر بیشتربودن فاصله تیم حاکم در آمریکا با عربستان و اسرائیل، افزود: درست است که این فاصله وجود دارد اما در نظر داشته باشید که سعودی‌ها و اسرائیل مدت‌هاست برای پیشبرد سیاست‌هایشان در آمریکا هزینه می‌کنند و لابی ایجاد کرده‌اند. بایدن گفته است که در مورد یمن سیاست ایالات‌متحده را تغییر خواهد داد اما ما نباید به این امید زندگی کنیم که رابطه آمریکا با اسرائیل و عربستان بد می‌شود و فاصله می‌گیرد. به احتمال فراوان بایدن از ترامپ بیشتر روی مساله حقوق بشر تکیه دارد و این می‌تواند بر عربستان فشار بیشتری وارد کند اما ما باید مستقل از اینکه بایدن چه می‌کند، عمل کنیم.
همچنین حمیدرضا صالحی، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، به موضوع خاموشی‌ها اشاره کرد و گفت: باید منتظر چنین روزهایی می‌بودیم. خاموشی‌های امروز نتیجه سیاست‌های غلط بعد از برنامه سوم توسعه است که حرکت به سمت واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی را متوقف کرد. این سیاست‌های نادرست خود را در کمبود گاز و برق نشان داد و موجب خاموشی‌ها شد. او با اشاره به توصیه آصفی مبنی بر تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و روابط با همسایگان گفت: با توجه به اینکه روابط ما با برخی کشورهای منطقه دچار تنش است، چگونه می‌توانیم یارکشی کنیم؟ ما حتی با شرکای نزدیک اقتصادی مانند عراق مشکلاتی داریم و هم‌اکنون فعالان اقتصادی ما برای سفر به عراق مشکل دارند. چه نسخه‌ای می‌توان برای بهبود روابط با کشورهای همسایه تجویز کرد. آصفی نیز در پاسخ به این سوال گفت: اینکه ما در منطقه دچار این مشکل شده‌ایم به خاطر این است که مسیرمان را دقیق انتخاب نکرده‌ایم. در یک بازه زمانی همه تخم‌مرغ‌های سیاست خارجی به سبد برجام رفت و از منطقه غافل شدیم و دیر به سمت همسایگان برگشتیم.
در ادامه فریال مستوفی، رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به گفته آصفی مبنی بر فعالیت تجار و بازرگانان برای تقویت روابط بین‌المللی و تجاری گفت: در حالی که ما از نظر روابط سیاسی مشکل داریم و این مشکلات روی روابط تجاری ما اثر گذاشته، چگونه فعال اقتصادی می‌تواند در این حوزه فعالیت داشته باشد؟ وقتی اقتصاد از سیاست جدا نیست و در هم تنیده شده است این کار فوق‌العاده مشکل است. ما چه باید بکنیم؟ حمیدرضا آصفی نیز در پاسخ گفت: سوال خوبی است اما من نمی‌دانم جوابش چیست. این سوال را دوستانم در وزارت خارجه باید پاسخ دهند. با این همه می‌توانم بگویم که ایجاد مشکل در روابط خارجی، حداقل در چند سال گذشته مشکل از طرف ما نبوده است. ما در سال‌های گذشته و در مساله برجام عاقلانه عمل کردیم، نرمش قهرمانانه به خرج دادیم و حتی با وجود اینکه برجام بعد از خروج آمریکا دچار حیات نباتی شده بود، عاقلانه آن را حفظ کردیم و فشار را از روی خودمان به آمریکا انتقال دادیم. ما نشان دادیم که این آمریکا بود که کافه را به هم زد. دیپلمات سابق کشورمان افزود: فکر می‌کنم عقلانیت این است که راه تعامل ادامه پیدا کند. اگر آمریکا در دوره بایدن بخواهد تغییری ایجاد کند، می‌توانیم امیدوار به اتفاقات مثبت باشیم.
تصویر تجارت با اوراسیا
در ادامه این جلسه و با ورود به دستورکار دوم این نشست، رئیس سازمان توسعه تجارت، در حضور اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران که به صورت آنلاین این جلسه را دنبال می‌کردند، گزارشی از نحوه شکل‌گیری موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا ارائه کرد. حمید زادبوم، با ارائه توضیحاتی درباره پیشینه شکل‌گیری اتحادیه اوراسیا، به شاخص‌های اقتصادی این منطقه اشاره کرد و گفت: اتحادیه اوراسیا با جمعیت ۱۸۳.۶ میلیون نفر، دارای ۵ تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی است و نرخ بیکاری در آن به ۵.۴ درصد می‌رسد. همچنین درآمد سرانه متوسط در این کشورها ۲۷ هزار دلار بوده و این اتحادیه مساحتی معادل ۲۰ میلیون کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. رئیس سازمان توسعه تجارت در ادامه به مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اوراسیا پرداخت و گفت: صادرات اوراسیا به ایران در سال ۲۰۱۹ معادل یک میلیارد و ۶۱۴ میلیون دلار بوده و صادرات ایران به اوراسیا ۸۲۳ میلیون دلار برآورد شده است. تجارت ۸ماهه ۲۰۲۰ میان ایران و اوراسیا نیز نشان‌دهنده رشد ۲ درصدی در تجارت طرفین است و دلیل این افزایش، رشد ۲۳۰ میلیون دلاری صادرات ایران به اوراسیا است.
