آینده «محبوب‌‌ترین مقصد تابستانی» گردشگران خارجی بررسی شد
توریسم روس زیرتیغ جنگ
سه قرن پس از «دوران پتر کبیر و سفر»، نخستین جهانگرد روسی، همشهریانش راغب شدند تا پنجره‌‌‌ای به اروپا یا هر جای دیگری باز کنند و آزادانه به سراسر جهان سفر کنند. همهگیری کووید-۱۹ این پنجره را بست، اما بسیاری از گردشگران روسی حیاط خلوت نزدیک خانه‌‌شان را کشف کردهاند، جایی که جاذبه‌ها و امکانات غنی قابل توجهی برای تعطیلات وجود دارد؛ بنابراین گردشگری داخلی محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند. طبق داده‌های یک پرتال روسی، علاقه روس‌‌ها به گردشگری داخلی در پاییز ۲۰۲۰ در تعطیلات آخر هفته ۲۰ درصد افزایش یافت. همچنین افزایش قابل توجهی در علاقه به اکوتوریسم و اقامتگاه‌های غیرمعمول در مناطق طبیعی بکر و به‌‌دور از جمعیت به وجود آمد. کمپینگ، گلمپینگ (ترکیبی از گردشگری لوکس و کمپینگ)، هتل‌‌های اقتصادی و همچنین هتل‌‌های کپسولی در مکان‌‌های زیبا، همگی از اواسط ۲۰۲۰ در میان مردم روسیه محبوبیت زیادی پیدا کردند. دو شهر بزرگ مسکو و سن پترزبورگ، همچنان مورد توجه ویژه گردشگران داخلی هستند و پس از آن سوچی و کراسنودار قرار دارند.
با این حال، علاقه به مقاصدی مانند آلتای، دریاچه بایکال یا کامچاتکا نیز افزایش یافته است. رونق گردشگری داخلی روسیه، همچنین به خنثی کردن ضربات ناشی‌از همهگیری کووید-۱۹ کمک کرد که می‌توان به استقبال بی‌‌نظیر از پیست اسکی در سیبری اشاره کرد.نکته بسیار مهم در ترویج و رونق گردشگری داخلی این است که تمایل به سفرهای داخلی مورد توجه دولت روسیه قرار گرفت و برنامه حمایتی ویژه‌ای برای ترویج گردشگری داخلی به اجرا درآمد. یکی از این برنامه‌ها با هدف حمایت از شرکت‌‌های کوچک و متوسط آغاز شد و در برنامه‌‌ای دیگر، پرداخت‌‌های نقدی را برای سفرهای داخلی در نظر گرفت که برای گردشگران امکان پرداخت ۲۰ درصد از هزینه‌های سفر در روسیه را فراهم می‌کرد. طبق داده‌های دولت روسیه، ۱۵ میلیارد روبل برای این اقدام حمایتی در نظر گرفته شده است.
در این زمینه نکته جالب توجه پروژه گردشگری جدیدی است که در این کشور راه‌اندازی شده است. انجمن جغرافیایی روسیه به همراه دانشگاه دولتی تومسک در چهار سال گذشته مسیر به اصطلاح «حلقه طلایی سیبری» را توسعه داده‌اند. این تور در مقیاسی بزرگ ۱۵روز و ۱۶ شب طول خواهد کشید که شامل سه پرواز، سه گذرگاه راه آهن و دو سفر با قایق در دریاچه تلستکوی و بایکال است. افتتاح برنامه‌ریزی شده این مسیر در بهار سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد. علاوه بر این، جغرافیدانان تومسک در حال کار روی نسخه زمستانی این مسیر نیز هستند. این شامل عناصر گردشگری گسترده و تعاملی خواهد بود. در این نوع گردشگری جدید زمستانه، علاوه بر تور اسکی در سیبری و اقامتگاه خاص، بازدید از چشمه‌های آب‌گرم، ماهیگیری زمستانی و گشت و گذار در باتلاق واسیوگان نیز افزوده می‌شود. با وجود این، نباید گردشگری داخلی را بدون آسیب درنظر گرفت و تاثیرات همهگیری را تنها متوجه گردشگری بین‌المللی دانست. بلکه با شیوع هر موج جدید و ایجاد محدودیتهای جدید در بازدید از موزه‌ها، تئاترها و رستوران‌‌ها، برگزارکنندگان تورها در روسیه با لغو گسترده سفرها از جانب مشتریان مواجه می‌شدند.
به گفته ایرینا تیورینا، دبیر مطبوعاتی اتحادیه تورگردانان روسیه، اپراتورهای تور در ماه نوامبر ۲۰۲۱ رزرو هتل‌‌ها را با ۲۰ درصد ثبت کردهاند، در حالی که یک سال قبل در همان ماه ضریب اشغال ۶۵ درصد بود. حتی مناطقی که به خاطر پیست‌‌های اسکی معروف هستند در حال بسته شدن بودند و فروش تورها به منطقه مورمانسک متوقف شد. یکی از دلایل آن نیز این است که راه‌اندازی «اسکی اکسپرس» راه آهن روسیه بین مسکو، مورمانسک و کوه‌های خیبینی در تعطیلات سال نو به دلیل همهگیری لغو شد.
باتوجه به اینکه چشمانداز گردشگری خارجی روسیه در سال ۲۰۲۲ به‌‌دلیل حمله به اوکراین تغییرات سریعی را تجربه کرد همچنان با کمترین میزان استقبال همراه است؛ زیرا، در حالی که محدودیتهای کووید-۱۹ برداشته می‌شود، تحریم‌های اقتصادی، بسته شدن حریم هوایی و کمبود هواپیما دلایل جدیدی هستند که سفر به روسیه در مقابل مقاصد خارجی دیگر را در آینده به‌طور قابل توجهی تغییر خواهد داد. با توجه به شرایط جنگی موجود، علاوه بر لغو سفرهای بسیاری از شرکت‌‌ها در کشورهای دیگر به روسیه، آژانس‌‌های مسافرتی روسی نیز بسیاری از سفرهای خارجی شهروندان خود را لغو کردند. البته تا آوریل ۲۰۲۲ حدود ۱۵ کشور همچون قطر، امارات و مکزیک آماده پذیرایی از گردشگران روسی بودند و پس از این تاریخ این فهرست به ۵۲ کشور دیگر از جمله آرژانتین، هند و چین افزایش خواهد یافت.
روسیه برای رونق گردشگری خارجی خود با همکاری ذی‌نفعان مربوطه، در حال کار روی ساخت زنجیره‌های لجستیکی جدید است تا از این طریق بتواند برنامه‌های پروازی به محبوب‌‌ترین مقاصد تابستانی را فراهم کند. ترکیه به عنوان یک مقصد خارجی بسیار محبوب در بین روس‌‌ها، از ۲۹ آوریل آمادگی خود را برای از سرگیری پروازهای خود به روسیه با ۲۰۸ پرواز در هفته اعلام کرد که این تعداد در آینده به ۳۰۰ پرواز یا بیشتر افزایش خواهد یافت. اما گردشگری خارجی روسیه با توجه به بحران جنگ با اوکراین چندان مورد توجه قرار نگرفت و گردشگری داخلی همچنان در حال نزدیک شدن به سطح پیش از کرونا قرار دارد.
البته رزروهای گردشگران روسی نشان می‌دهد ترکیه ۶۰ درصد بازار را در تعطیلات تابستان به خود اختصاص داده است و علاوه بر این، تقاضا برای سفر به ازبکستان، ارمنستان، آذربایجان، قرقیزستان و همچنین امارات متحده عربی یا گرجستان افزایش یافته است. با وجود این، گردشگری خارجی روسیه احتمالا در آینده بهشدت تغییر خواهد کرد و همچنان بیشتر تمرکز به سمت گردشگری داخلی معطوف خواهد شد. این امر، از روند اخیر تورگردانان برای تغییر جهت دادن تجارت خود به سمت بازار روسیه پس از اعمال تحریم‌های اقتصادی از سوی کشورهای غربی کاملا نمایان است.
به گفته معاون نخست وزیر روسیه، دیمیتری چرنیشنکو، گردشگری داخلی در روسیه در آینده می‌تواند ۱۰ برابر رشد کند. برآوردهای کنونی نشان می‌دهد بیش از ۳۰ میلیون نفر از ماه می تا سپتامبر امسال به سراسر این کشور سفر کنند. در این زمینه، منطقه کراسنودار پیشتاز در رزرو باقی مانده است و پس از آن منطقه استاوروپل، سن پترزبورگ و کریمه قرار دارند. با این حال، با وجود افزایش جریان‌‌های جنگی در منطقه خاباروفسک و حتی تا کامچاتکا، روس‌‌ها همچنان به دنبال استفاده از هر فرصت ممکن برای تعطیلات در شرایط نگران‌‌کننده اقتصادی هستند.
گردشگران ورودی به روسیه
روسیه از ابتدای همهگیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ محدودیتهای سختگیرانه‌‌ای برای ورود گردشگران خارجی درنظر گرفت که این امر با رکود جدی مسافران خارجی به روسیه همراه بود. در سال ۲۰۲۰ میزان ورود گردشگران بین‌المللی به روسیه ۶/ ۸ میلیون نفر بود و باتوجه به محدودیتهای ادامه‌‌دار در سال ۲۰۲۱ افت بیشتری داشت و حدود ۱/ ۷ میلیون گردشگر خارجی از روسیه بازدید کردند. باتوجه به بسته شدن مرزهای بین‌المللی این کاهش قابل توجهی در ورود گردشگران بود زیرا تا پیش از همهگیری این رقم نزدیک به ۲۵ میلیون گردشگر خارجی بوده است. قبل از همهگیری کووید-۱۹، چین با نزدیک به ۹/ ۱ میلیون سفر توریستی در سال ۲۰۱۹، سومین بازار گردشگری ورودی بود که از روسیه بازدید می‌کرد. به دلیل محدودیتهای سفر، تعداد گردشگران چینی بهشدت کاهش یافت و به ۸۲ هزار نفر در سال ۲۰۲۰ رسید. ورود گردشگران چینی هدف اصلی مقامات روس به این کشور است زیرا چینی‌‌ها اغلب سفرها را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص داده بودند اما بعد از آن ورود آنها تنها محدود به سفرهای کاری و تجاری شد.
به‌طور متوسط، هزینه هر گردشگر در سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۴۶۰ دلار در هر سفر بود. اگرچه چین تا پیش از همهگیری مبدأ اصلی مسافران به روسیه بود؛ اما پس از آن کشورهای دیگری همچون اوکراین و کوبا جایگزین شدند. در سال ۲۰۲۱، کشوری که بیشترین بازدید از روسیه را داشت، اوکراین بود. بیش از ۹/ ۳ میلیون سفر از این کشور به روسیه انجام شد که نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشت. همچنین افزایش قابل‌توجهی در گردشگران از کوبا ثبت شد که از ۲/ ۶ هزار سفر در سال ۲۰۲۰ به ۷۶ هزار سفر در سال ۲۰۲۱ رسید.
سفر و گردشگری در سال ۲۰۲۲ برای بهبود وضعیت آماده بود، زیرا امیدوار بود همهگیری را پشت سر بگذارد. با این حال، اخیرا تهدیدات جدیدی ظاهر شده است که بهبود مورد نیاز را به تاخیر می‌اندازد. در آغاز سال ۲۰۲۲، علائم هشداردهنده‌‌ای مبنی بر افزایش تورم، با افزایش قیمت‌‌های انرژی و مواد غذایی وجود داشت که عمدتا ناشی از اختلالات و قطع ارتباط در زنجیره تامین جهانی بود. فعالان سفر از خطوط هوایی گرفته تا سفرهای دریایی و آژانس‌‌های مسافرتی آنلاین گزارش دادند که تاثیر افزایش هزینه‌ها باعث افزایش قیمتها برای مصرف‌‌کنندگان می‌شود. به لطف واکسیناسیون‌های انبوه که منجر به حذف محدودیتهای سفر در اکثر مناطق می‌شود، افزایش قیمتها می‌توانست اهرم بهبودی کاملی باشد که با افزایش تقاضای سرکوب‌شده مواجه شود. با این حال، در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، روسیه به اوکراین حمله کرد و قیمت نفت از سطح هشدار ۱۰۰ دلار در هر بشکه عبور کرد، زیرا تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه آغاز شد و کشورها شروع به جست‌وجوی جایگزین‌‌هایی برای نفت و گاز روسیه کردند. بهبود گردشگری اروپا متوقف شده است، زیرا تلاش‌‌ها متمرکز بر کمک به میلیون‌ها پناهنده اوکراینی است که از جنگ و درگیری فرار می‌کنند و به سمت غرب وکشورهای همسایه مانند لهستان می‌‌روند.
باتوجه به اینکه براساس برآوردهای شرکت بین‌المللی یورو مونیتور، روسیه یک درصد از هزینه‌های گردشگری خروجی جهان را به خود اختصاص می‌دهد که بالغ بر۱/ ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ است با این حال، این کاهش گردشگران روسی، در مقاصد سراسر جهان، از اروپا و دریای کارائیب گرفته تا ترکیه و تایلند، بهشدت احساس خواهد شد. با اعمال تحریم‌های اقتصادی، بسته شدن حریم هوایی و ممنوعیت پروازها، کاهش د‌رآمدهای گردشگری روسیه می‌تواند آن را تا ۵۰ درصد کمتر از سطح سال ۲۰۲۱ برساند. چشمانداز هزینه‌های گردشگری جهان، رشد ۹۲ درصدی در سال ۲۰۲۲ را نشان می‌دهد که با این حال، ۴۵ درصد کمتر از سطح قبل از همهگیری در سال ۲۰۱۹ است. با در نظر گرفتن فروپاشی گردشگری روسیه و اوکراین در کوتاه‌مدت، گردشگری ورودی جهانی در سال ۲۰۲۲ کاهش خواهد یافت که منجر به زیان خواهد شد و پتانسیل گردشگری را تا سال ۲۰۲۶ کاهش خواهد داد؛ اگرچه همه‌چیز به ایجاد راه‌حل مسالمت‌آمیز و کارگشا بستگی دارد. مسافران از بازارهای مسافت طولانی مانند آمریکای شمالی در حال حاضر سفرهای خود به اروپا را به دلیل درگیری در اوکراین به تعویق می‌اندازند و نیاز به یک کمپین ارتباطی قوی برای اطمینان دادن به بازدیدکنندگان از امن و باز بودن اروپا برای تجارت دارند.
