مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» از پذیرش استارت‌آپ‌‌‌ها در بورس می‌‌‌گوید
مسیر بورسی جذب سرمایه داخلی
یکی از اقداماتی که شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج انجام می‌دهد، امور عرضه و پذیرش شرکت‌ها در بورس است. پرسشی که شاید برای برخی از فعالان استارت‌آپ‌‌‌ها و شرکت‌های دانشبنیان مطرح باشد، این است که چرا باید به بازار سرمایه ورود کنند و بورسی‌شدن چه مزیتی برای کسب‌وکارهای آنلاین و نوپا دارد؟
استارت‌آپ‌‌‌ها اصولا کسب‌وکارهای آنلاین و نوآورانه‌‌‌ای هستند که معمولا مانند هر شرکتی به سرمایه‌گذار و تامین مالی نیاز دارند. اما این روزها دسترسی به سرمایه‌گذار کمی دشوار شده و برای استارت‌آپ‌‌‌ها این امر سخت‌‌‌تر است. به‌عنوان مثال، امری مانند تحریم، دسترسی به سرمایه‌گذاران خارجی را محدود کرده است. سرمایه‌گذاران داخلی هم به‌سختی به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانشبنیان و استارت‌آپی رغبت نشان می‌دهند. در چنین شرایطی یکی از بهترین راه‌‌‌ها برای جذب سرمایه، بورسی‌شدن است. البته باید گفت استارت‌آپ‌‌‌هایی می‌‌‌توانند بورسی شوند که مراحل اولیه رشد را پشت سرگذاشته باشند و کسب‌وکار آنها به ثبات کافی رسیده باشد.
پس ورود استارت‌آپ‌‌‌ها به بورس، مقدمه‌‌‌ای برای تامین مالی هم به شمار می‌‌‌آید؟
بله. به‌عنوان مثال شرکت فیلیمو برای اولین‌بار به‌عنوان یک‌استارت‌آپ ایرانی، از طریق بازار سرمایه، تامین مالی انجام داده است. تپسی هم اولین شرکتی بود که با حضور در بورس، راه را برای سایر استارت‌آپ‌‌‌ها هموار کرد. در واقع، تپسی در حوزه پذیرش و عرضه سهام نخستین قدم را برداشت. فیلیمو هم در حوزه تامین مالی از طریق انتشار اوراق، به‌عنوان اولین شرکت استارت‌آپی اقدام کرد.
اصلی‌‌‌ترین چالش دانشبنیانها برای ورود به بازار سهام چیست؟
عرضه شرکت‌های دانشبنیان در بورس سال‌هاست که محل بحث قرار دارد؛ اما چرا؟ دلیل اصلی این است که استارت‌آپ‌‌‌هایی مانند تپسی اصولا دارایی خاصی ندارند. در واقع ایده و تیمی که پشت این ماجرا قرار دارد، رمز موفقیت چنین شرکت‌هایی به شمار می‌‌‌آید. اما پرسش اینجاست که این ایده چقدر ارزش دارد؟ این تیم ارزشش چقدر است؟ بدیهی است که ارزیابی مالی در مورد تپسی و فیلیمو بسیار دشوارتر از شرکت‌هایی مثل تولید ذوب‌‌‌آهن یا قند و شکر است. این شرکت‌ها «دارایی‌‌‌های نامشهود» دارند؛ به همین دلیل ارزش‌‌‌گذاری آنها چالش‌‌‌برانگیز است. اما با سازوکاری که برای عرضه استارت‌آپ‌‌‌ها و دانشبنیانها در بورس در نظر گرفته شده، یکی از مراحلی که شرکت‌ها طی می‌کنند، اقدام برای توثیق است. به عبارت دیگر، استارت‌آپ‌‌‌ها بخشی از سهام خودشان را برای مدتی مشخص، وثیقه می‌‌‌گذارند. این اقدام به این خاطر صورت می‌گیرد که استارت‌آپ ناگهان اقدام به فروش سهام خود نکند.
حالا که صحبت از سازوکار و مراحل پذیرش استارت‌آپ‌‌‌ها در بورس شد، در این زمینه توضیح دهید. استارت‌آپ‌‌‌ها در هر شرایطی می‌‌‌توانند اقدام به پذیرش در بورس کنند؟
خیر؛ شرکت‌ها برای پذیرش در شرکت بورس اوراق بهادار تهران و شرکت فرابورس ایران باید از بین سه‌شرط لازم، دو شرط را داشته باشند: اول اینکه کسب‌وکار داده‌‌‌محور بر بستر اینترنت داشته باشند؛ دوم اینکه بیش از ۳۰درصد دارایی‌‌‌شان نامشهود باشد؛ سوم هم اینکه کسب‌وکارشان کاربرپایه باشد. هر استارت‌آپی که دو مورد از این سه شرط را داشته باشد، می‌‌‌تواند برای پذیرش در بورس اقدام کند.
اگر شرکتی این شرایط را داشت، چگونه باید اقدام کند؟
اقدام به پذیرش در بورس باید از طریق شرکت‌های مشاور صورت گیرد. شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج در این زمینه سابقه فعالیت دارد و می‌‌‌تواند به استارت‌آپ‌‌‌ها کمک کند تا مسیر بورسی‌شدن را طی کنند. سپس شرکت‌ها باید مستندات و مدارک موردنیاز را تهیه کنند؛ به‌عنوان مثال، ارائه امیدنامه، تعهدات کتبی مدیران و برخی گواهی‌‌‌های موردنیاز. علاوه بر اینها، برخی استعلام‌‌‌ها هم موردنیاز است. مثلا تاییدیه صلاحیت اعضای هیات‌‌‌مدیره یا شناسایی منشأ پولی سرمایه شرکت و امثال اینها که به نوعی شفافیت عملکرد شرکت استارت‌آپی را بالا می‌‌‌برد. در واقع می‌‌‌توان گفت اصلی‌‌‌ترین گامی که شرکت‌های استارت‌آپی برای برخورداری از مزایای بورسی شدن باید بردارند، ایجاد شفافیت است. تجربه‌‌‌ای که ما در مشاور سرمایه‌گذاری ترنج در مورد استارت‌آپ‌‌‌ها داشتیم، نشان می‌دهد که شرکت‌ها برای ورود به بازار سرمایه باید به سمت شفافیت حرکت کنند. اصولا استارت‌آپ‌‌‌ها در این زمینه آمادگی لازم را ندارند. در نهایت پس از توثیق سهام، عرضه اولیه صورت می‌گیرد.
جذاب‌‌‌ترین بحث درباره ورود به بورس، بحث تامین مالی است. در این باره بیشتر توضیح دهید. اصولا تامین مالی در بازار سرمایه ایران به چه صورت است؟
اصولا از بازار سرمایه برای جذب منابع مالی بلندمدت‌‌‌تر استفاده می‌شود. مثلا انتشار اوراق قرضه در دنیا رایج است که در کشور ما اوراق صکوک به جای آن وجود دارد. از طریق یک‌‌‌سری عقود اسلامی و بسته به ماهیت اینکه تامین مالی برای چه شرکتی و چه پروژه‌‌‌ای انجام می‌گیرد، این اوراق منتشر می‌شود. حدود ۱۰ تا ۱۵سال است که اوراق مرابحه برای تامین مالی در کشور استفاده می‌شود؛ ولی به شکل رسمی، یک‌دهه است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا الان، شرایط اوراق مرابحه طوری نبود که یک شرکت استارت‌آپی بتواند از آن استفاده کند و بیشتر تولیدکننده‌‌‌های بزرگ از آن استفاده می‌‌‌کردند. پرداختی اوراق مرابحه سه‌ماه یک‌‌‌بار است و در طول چهارسال از اصل اوراق چیزی به‌جز سود پرداخت نمی‌شود. فیلیمو اولین استارت‌آپی بود که از طریق انتشار اوراق مرابحه بخشی از منابع مالی موردنیاز خود را تامین کرد و ما روی عدد ۳۰۰میلیارد تومان توافق کردیم. شرایط مالی شرکت این ظرفیت را نشان می‌‌‌داد که حتی عدد بهتر شود. اگر شرکت متقاضی باشد در آینده باز هم از این روش تامین مالی کند، این رقم می‌‌‌تواند بالاتر از این هم برود. در کل می‌‌‌توان گفت سرمایه وجود دارد؛ کافی است شرکت‌ها در مسیر شفافیت گام بردارند و از طریق شرکت‌های مشاور اقدام به پذیرش در بورس کنند.
