«دنیای‌اقتصاد» یک شرکت تراکتورساز را بررسی می‌کند
نیاز «تایرا» به کنترل ریسک
روند تولید، فروش و سودآوری
موضوع فعالیت شرکت تراکتور‌سازی ایران، طراحی، ساخت و فروش انواع تراکتور و ماشین‌آلات صنعتی است که برای شرکت سود‌آور بوده و با فعالیت شرکت مرتبط است. در این میان، درآمد حاصل از فروش، بیش از 90درصد متعلق به فروش انواع تراکتور در داخل کشور و حدود 8درصد صادرات این محصول به خارج از کشور است. از مشتریان «تایرا» می‌توان به تراکتور‌سازی ونیران، شرکت بیزینس‌متال، تراکتور‌سازی تاجیران و شرکت مهندسی تامین قطعات تراکتور‌سازی اشاره کرد. بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد که بیش از 98درصد مواد اولیه موردنیاز شرکت از داخل و مابقی آن از خارج از کشور تامین می‌شود. شرکت‌های تامین‌کننده مواد موردنیاز شرکت عبارتند از شرکت فولادمبارکه، شرکت فولاد آلیاژی، شرکت BM، شرکت zvl auto spol و دیگر شرکت‌های فعال در این صنعت.
بررسی روند تولید، فروش و سودآوری شرکت تراکتور‌سازی ایران نمایانگر آینده آن است. میزان تولید و فروش شرکت طی سه‌سال گذشته (از سال 1397 تا سال 1399) برابر با 16هزار دستگاه، 17هزار دستگاه و 24هزار دستگاه بوده؛ اما در سال 1400 این رقم به 22هزار دستگاه تنزل پیدا کرده است. بنابراین رشد فروش شرکت هر سال نسبت به سال قبل‌تر برابر با 7درصد، 37درصد و منفی 7درصد بوده است.
بررسی مبلغ فروش از دیگر مواردی است که از عملکرد شرکت تراکتور‌سازی ایران طی سال‌های گذشته خبر می‌دهد. این درآمد طی چهارسال گذشته به ترتیب برابر با هزار و 100میلیارد تومان، هزار و 900میلیارد تومان، 3هزار و 890میلیارد تومان و 5هزار و 558میلیارد تومان بوده که معادل رشد سالانه 75درصد، 97درصد و 43درصد است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که دلیل اصلی رشد درآمد، افزایش سالانه نرخ فروش تولیدات شرکت بوده؛ زیرا میزان فروش شرکت چندان قابل‌توجه نبوده است که موجب روند صعودی شود. یکی از مواردی که بیانگر سیاست کلی شرکت در تولید و فروش محصولات خود بوده، خالص ورود تولیدات به انبار کارخانه و خروج از آن است. بررسی این آمار در شرکت تراکتور‌سازی ایران نشان می‌دهد که هرسال فروش شرکت از تولید آن بیشتر بوده است. این امر به این معناست که هر سال می‌توان خالص خروج تولیدات از انبار کارخانه را مشاهده کرد. با توجه به آمار شرکت، از سال 1397 تا سال 1400 به‌ترتیب 2هزار و 500دستگاه، هزار و 200دستگاه، 6هزار دستگاه و 5هزار و 900دستگاه محصول به طور خالص از انبار خارج شده است. این آمار نشان می‌دهد که در دوسال گذشته خالص خروج تولیدات از انبار رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است.
روند سود شرکت‌ها طی سال‌های گذشته از رشد یا افت بهره‌وری آنها حکایت دارد. سود‌های اصلی شرکت‌ها عبارتند از: سود ناخالص، سود عملیاتی و سود خالص. به‌طور میانگین میزان رشد این سه‌سود در «تایرا» طی سه‌سال گذشته برابر با 261درصد، 63درصد و 15درصد بوده است و نشان می‌دهد که شرکت توانسته است روند رو به رشدی را از طریق عملیات اصلی خود رقم بزند.
نسبت سهامداران شرکت
سهامداران شرکت تراکتور‌سازی ایران عبارتند از شرکت گروه بهمن، شرکت ویرا سهند تبریز، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه نوردنا، شرکت خودروسازان دیزلی آذربایجان، شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران و شرکت سرمایه‌گذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان که به‌ترتیب مالک 8/ 10درصد، 7/ 5درصد، 4درصد، 3درصد، 7/ 2درصد و 4/ 2درصد «تایرا» هستند.
تحلیل سود سال آینده
اگر بخواهیم سود سال 1401 «تایرا» را به‌صورت منطقی برآورد کنیم، ابتدا باید مفروضات تحلیلی را تعیین کنیم. مهم‌ترین مفروضات شرکت‌های تولیدی عبارتند از نرخ محصولات تولیدشده و همچنین نرخ مواد اولیه شرکت. در شرکت مذکور محصول اصلی نرخ انواع تراکتور است که برابر با 442میلیون تومان برای هر دستگاه در نظر گرفته شده است. همچنین نرخ ماده اولیه شرکت برای تولید هر دستگاه محصول معادل 373میلیون تومان برآورد شده است. از دیگر نرخ‌های اثر‌گذار بر تخمین سود شرکت می‌توان به نرخ افزایش حقوق کارکنان، نرخ تورم، رشد هزینه حمل‌ونقل و میانگین نرخ دلار اشاره کرد. این چهار نرخ برای سال آینده برابر با 40درصد، 40درصد، 35درصد و 28هزار تومان تخمین زده شده است. بر اساس این مفروضات درآمد حاصل از فروش «تایرا» برابر با ۱۲هزار و 496میلیارد تومان خواهد بود. از این میزان فروش شرکت، حدود ۲هزار و 260میلیارد تومان سود ناخالص و بیش از هزار و 836میلیارد تومان سود خالص توسط شرکت ساخته خواهد شد. اگر سهام شرکت را ۳میلیارد و ۲۰۰میلیون سهم در نظر بگیریم، سود خالص هر برگ سهم برابر با 573تومان خواهد شد. با توجه به اینکه قیمت سهم در روز تحلیل 233تومان بوده، بنابراین نسبت قیمت به سود هر سهم برابر با 1/ 4واحد است. بررسی آمار‌های تاریخی نسبت P/ E در این سهم بیانگر این موضوع است که میانه آن برابر با 7/ 5واحد است؛ در نتیجه فاصله میانه این نسبت با P/ E آینده‌نگر برابر با 40درصد است.
ریسک‌های شرکت
از ریسک‌های شرکت تراکتور‌سازی ایران می‌توان به نوسان نرخ مواد اولیه شرکت اشاره کرد. با افزایش این نرخ، بهای تمام‌شده محصولات شرکت افزایش می‌یابد. این موضوع سبب می‌شود در کوتاه‌مدت سود شرکت با افت روبه‌رو شود. با وجود اینکه در بلندمدت نرخ فروش شرکت همگام با نرخ مواد اولیه رشد خواهد کرد، نوسانات متعدد باعث از بین رفتن ثبات زنجیره تولید خواهد شد. از طرف دیگر این ریسک می‌تواند با مدیریت بهینه موجودی انبار شرکت تا حدودی کاهش پیدا کند.
از مشکلات دیگر شرکت تراکتور‌سازی ایران می‌توان به مشکل تکنولوژی اشاره کرد. از آنجا که انتقال تکنولوژی از کشور‌های پیشرو در این صنعت به‌سختی اتفاق می‌افتد، شرکت تراکتور‌سازی نمی‌تواند پیشرفت قابل‌توجهی را در زمینه تکنولوژی محصولاتش به ثبت برساند. همین موضوع موجب عقب‌ماندن شرکت نسبت از رقبای فعال در خارج از کشور شده است. همچنین از آنجا که نرخ تعرفه گمرکی واردات تراکتور پایین است، این شرکت در معرض ریسک بااهمیتی قرار دارد.
یکی دیگر از ریسک‌های شرکت تراکتور‌سازی ایران، نوسان نرخ سود است. از آنجا که این ریسک بر تامین مالی شرکت اثر مستقیم می‌گذارد، می‌تواند بر روند توسعه آن در آینده موثر واقع شود؛ زیرا با افزایش نرخ سود از سوی بانک‌مرکزی، هزینه فرصت پول افزایش پیدا می‌کند. بنابراین شرکت از طرفی ترجیح می‌دهد به‌جای راه‌اندازی طرح‌ها و پروژه‌های توسعه، به سپرده‌گذاری پول در بانک‌ها روی آورد. از طرف دیگر با توجه به اینکه هزینه مالی استقراض از بانک‌ها افزایش پیدا می‌کند، امکان دارد شرکت هنگام تامین مواد اولیه با مشکل نقدینگی روبه‌رو شود.
افزایش نرخ ارز در کوتاه‌مدت هم برای شرکت ریسک مهمی محسوب نمی‌شود. با توجه به اینکه مواد اولیه شرکت به‌طور عمده از داخل کشور تامین می‌شود و بخشی از فروش شرکت صادرات‌محور است، رشد قیمت دلار باعث افزایش سودآوری شرکت خواهد شد. اما به دلیل اینکه در بلندمدت افزایش نرخ دلار تقریبا بر همه کالا‌ها اثر می‌گذارد، این ریسک می‌تواند دامن‌گیر شرکت شود.
