چالش‌‌‌های صنعت زغال‌سنگ بررسی شد
چشمانداز ۱۴۰۱ زغال‌سازان بورس
1) پوده یا تورب (Peat)
2) زغال‌سنگ قهوه‌‌‌ای یا لیگنیت (Lignite)
3) زغال‌سنگ ساب‌بیتومینه (Sub-bituminous coal)
4) زغال‌سنگ بیتومینه (Bituminous coal)
5) زغال‌سنگ آنتراسیت (Anthracite)
میزان ذخایر زغال‌سنگ
کشورهایی که بیشترین ذخایر زغال‌سنگ را در جهان دارند، عبارتند از ایالات‌متحده آمریکا (با 249میلیارد تن)، روسیه (با 162میلیارد تن)، استرالیا (با 150میلیارد تن) و چین (با 143میلیارد تن).
عرضه و تقاضای زغال‌سنگ
با توجه به اهمیت اقتصاد چین، به‌عنوان اصلی‌‌‌ترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ در جهان، آتیه اقتصادی این کشور نقش بسزایی در صنعت زغال‌سنگ ایفا می‌کند. سطح توسعه اقتصادی در چین و به میزان کمتری در هند، تعیین‌‌‌کننده سطح تقاضای جهانی و به تبع آن، قیمت این محصول است.متغیر جدیدی که در ماه‌‌‌های اخیر به بازار زغال‌سنگ، مانند دیگر بازارهای جهانی وارد شده، موضوع جنگ روسیه و اوکراین است. پیش از این جنگ، کش و قوس‌‌‌های پیرامون تکمیل و بهرهبرداری از خط لوله نورداستریم2 بین روسیه و آلمان از مهم‌ترین محرک‌‌‌های قیمت زغال‌سنگ بود؛ اما جنگ مزبور با تبعاتی همچون تداوم سطوح فعلی قیمت گاز به‌عنوان مهم‌ترین رقیب زغال‌سنگ در تولید برق، الزام اروپا به تجدیدنظر در سیاست‌‌‌های مصرف انرژی‌های پاک، تحریم گاز، نفت و زغال‌سنگ روسیه و تحریم‌‌‌های غربی در خصوص مبادلات با روسیه به‌عنوان سومین صادر‌کننده زغال‌سنگ، در مجموع فاقد افق کاهش قیمت برای این محصول است. سطح تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر بازار زغال‌سنگ به حدی است که طی 23فوریه تا 10مارس، قیمت زغال‌سنگ حرارتی اروپا با رشد 148درصدی مواجه شد. در صورت پایان جنگ مذکور نیز به نظر میرسد، تا پایان تحریم‌‌‌های روسیه و کاهش تنش‌های غرب و روسیه قیمت زغال‌سنگ به‌رغم اصلاح، با کاهش جدی مواجه نشود؛ امری که براساس نظرات کارشناسان سیاسی در کوتاه‌مدت دست‌یافتنی نیست.
صنعت زغال‌سنگ در ایران
عمده توسعه معادن زغال‌سنگ و بازار آن در ایران در دهه 40 شمسی و متعاقب راه‌اندازی ذوب‌آهن اصفهان رقم خورده است. ایران از حیث ذخایر زمینشناسی دارای 11 تا 14میلیارد تن زغال‌سنگ بوده که از این میزان 3/ 1میلیارد تن ذخایر اثبات‌شده است؛ ذخایری که ایران را در ردیف بیست‌ونهم جهانی از حیث ذخایر قطعی قرار می‌دهد. بیشتر ذخایر زغال‌سنگ ایران (نزدیک به 70درصد) در منطقه خراسان‌جنوبی واقع است. با توجه به درصد گوگرد و اسیدهای قلیایی بالای زغال‌سنگ ایران و همچنین با عنایت به اینکه تقاضای اصلی زغال‌سنگ در بخش تولید فولاد به روش کوره‌بلند بوده و این روش نزدیک به 9درصد کل تولید فولاد در ایران را در بر می‌گیرد، بخش زغال‌سنگ در ایران با توجه و سرمایه‌گذاری متناسب با تقاضای داخلی مواجه نیست. در ایران (تا سال 1400) حدود 130معدن زغال‌سنگ وجود دارد که نزدیک به 100معدن فعال هستند. معضل اصلی صنعت زغال‌سنگ در ایران، فقدان تقاضای کافی از ناحیه مصارف صنعتی به علت وجود گاز ارزان و در دسترس است؛ امری که در کنار ممنوعیت‌‌‌های مکرر صادرات زغال‌سنگ، سرمایه‌گذاری در این بخش را به حداقل ممکن رسانده است.مساله نرخ‌گذاری صنعت زغال‌سنگ، از دیگر چالش‌‌‌های این صنعت است. قیمت‌گذاری زغال‌سنگ براساس توافق بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تعیین می‌شود که این نرخ تاکنون 5/ 26درصد شمش فولاد خوزستان است. به‌رغم عرضه زغال‌سنگ در بورس انرژی از اسفندماه گذشته، به علت مازاد تقاضای داخلی نسبت به عرضه و همچنین حفظ حاشیه سود شرکت ذوب‌آهن اصفهان، افق آتی نرخ‌های زغال‌سنگ ثابت به نظر میرسد.
صنعت زغال‌سنگ در بازار سرمایه
در بازار سرمایه ایران، چهار شرکت تولیدکننده زغال‌سنگ در حال معامله هستند که عبارتند از: زغال‌سنگ پروده طبس (کزغال)، فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس (کپرور)، صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود (کشرق) و زغال‌سنگ نگین طبس (کطبس).
زغال‌سنگ نگین طبس (کطبس): این شرکت در سال 1378 تاسیس و در سال 1382 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده است. «کطبس» از شرکت‌های فرعی مجموعه تکادو است که در نهایت ذیل شرکت مجتمع صنایع و معادن احیای سپاهان قرار می‌گیرد. طرفیت عملیاتی این شرکت 252هزار تن زغال‌سنگ خام کک‌شو است.
زغال‌سنگ پروده طبس (کزغال): این شرکت که کشف ذخایر آن از سال 1355 شمسی آغاز شده است، با ظرفیت استخراج 1360میلیون تنی، ظرفیت تولید کنسانتره زغال‌سنگ را به میزان 750هزار تن در سال دارد. سهامدار اصلی «کزغال» سرمایه‌گذاری صدر تامین است. این شرکت دارای طرح‌های توسعه‌‌‌ای متعددی است که مهم‌ترین این طرح‌‌‌ها عبارتند از: خرید تجهیزات ست دوم لانگ‌وال (تجهیزات مربوط به استخراج از معدن) و پروژه اصلاح مدار تغلیظ کارخانه زغال‌شویی. با تکمیل پروژه خرید تجهیزات ست دوم لانگ‌وال، خوراک واحد زغال‌شویی پایدار شده و شرکت با مشکل تامین زغال‌سنگ خام از سایر معادن مواجه نخواهد بود. پروژه اصلاح مدار تغلیظ کارخانه زغال‌شویی نیز با افزایش 4درصدی راندمان واحد زغال‌شویی، بهبود نسبت تولید کنسانتره از زغال‌سنگ را در پی خواهد داشت.
فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس (کپرور): «کپرور» در سال 1379 تاسیس شد و در سال 83 مورد بهرهبرداری قرار گرفت. این شرکت از حیث ظرفیت، توانایی تولید 220هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ را دارد. ذوب‌آهن اصفهان از مشتریان عمده این شرکت است؛ در نتیجه غالب مطالبات آن مربوط به ذوب‌آهن اصفهان است. سهامدار اصلی این شرکت نیز مانند «کطبس»، مجموعه تکادوست.
صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود (کشرق): این شرکت در سال 1374 شمسی تاسیس شد و در سال 1390 در بازار فرابورس مورد پذیرش قرار گرفت. «کشرق» دارای سه‌معدن زمستان‌یورت، ملچ‌آرام و اکلن4 با مجموع ذخیره قطعی 4474هزار تن و با ظرفیت استخراج عملی مجموعا 116هزار تن است.
پیش‌بینی سود شرکت‌های زغال‌سنگ
طی یک سناریوی محافظه‌کارانه با در نظر گرفتن نرخ 28هزار تومانی برای دلار نیمایی، نرخ 560دلاری برای شمش «فخوز» و همچنین فرض ثبات نسبت 5/ 26درصدی زغال‌سنگ به شمش فولاد خوزستان، سود سال 1400 و سال‌جاری شرکت‌های تولید کننده زغال سنگ به شرح جدول موجود در گزارش است.
