یک صنعت بورسی بررسی شد
نتایج تغییر درجه تقاضای زغال‌سنگ
بیش از ۸۰ درصد مصرف زغال‌سنگ برای تولید فولاد، برق، حمل‌ونقل یا سوخت به‌کار می‌رود. استفاده از زغال‌سنگ در صنایع مختلف موجب رشد قابل ملاحظه تقاضای این محصول در سال‌های اخیر شده و این تقاضا باعث شده زغال‌سنگ با قیمت‌های متفاوتی در دسترس قرار گیرد.
در سال 2019 با افزایش تولید فولاد، تقاضا برای زغال‌سنگ افزایش پیدا کرد، اما در سال 2020 به علت بیماری کووید- 19 صنایع مختلف تولیدی و خودروسازی در جهان تحت‌تاثیر قرار گرفتند که باعث کاهش تقاضای فولاد و زغال‌سنگ شده است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده در سال2020 تقاضای جهانی زغال‌سنگ 8 درصد کاهش پیدا کند که بیشترین مقدار کاهش از جنگ جهانی دوم تا به امروز است. با تولید واکسن کرونا انتظار می‌رود، تولید فولاد افزایش و به تبع آن مصرف جهانی زغال‌سنگ در سال آینده و به دنبال آن قیمت این محصول افزایش یابد.
قیمت‌های جهانی
درحال حاضر در بازار جهانی هر تن زغال‌سنگ کمتر از 70 دلار معامله می‌شود. در حالی که قراردادهای آتی این کامودیتی در محدوده 88 دلار برای هر تن مورد معامله قرار می‌گیرد. سقف تاریخی قیمت زغال‌سنگ حدود 140 دلار بر هر تن در سال 2011 ثبت شده است. بعد از افت قیمت زغال‌سنگ از این مقدار تا 50 دلار بر هر تن، قیمت زغال‌سنگ تا سطح 114 دلار هم رشد کرد، ولی دوباره با کاهش قیمت تا محدوده 70 دلاری مواجه شد. قیمت زغال‌سنگ داخلی به عواملی مانند قیمت زغال‌سنگ در بازار‌های خارجی، میزان تولید فولاد در کشور، نرخ ارز و... بستگی دارد. در حال حاضر قیمت پایه کنسانتره زغال‌سنگ بر اساس 5/ 26 درصد شمش فولاد خوزستان در بورس کالاست که به صورت ماهانه توسط انجمن زغال‌سنگ ایران اعلام می‌شود.
کاربردهای مهم زغال‌سنگ
تولید برق: کاربردهای زغال‌سنگ در تولید گرما و حرارت باعث شده از آن در صنعت تولید برق نیز استفاده شود به این صورت که ابتدا پودر زغال‌سنگ در دمای بالا سوزانده شده و باعث تبدیل آب به بخار می‌شود. از این بخار برای چرخاندن توربین‌های با سرعت بالا و در یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود که در نهایت به تولید برق می‌انجامد. در سال‌های اخیر حدود 38درصد برق جهانی از زغال‌سنگ به دست می‌آید.
صنعت تولید فولاد: در صنعت فولاد از کک زغال‌سنگ به طور غیرمستقیم برای تولید فولاد و همچنین در روش ذوب آهن در کوره بلند از زغال‌سنگ کک به منظور تامین حرارت استفاده می‌شود. حدود 70 درصد از فولاد دنیا با روش کوره بلند تولید می‌شود. برای این منظور ابتدا زغال‌سنگ در کوره‌ها پخته می‌شود تا کک زغال‌سنگ به دست بیاید، کک برای گداختن سنگ آهن و تبدیل آن به آهن و تولید فولاد به کار می‌رود. بیشترین ذخایر زغال‌سنگ دنیا متعلق به آمریکا، روسیه، چین و استرالیاست. ایران حدود دوسوم زغال‌سنگ موردنیاز خود را از منابع داخلی تامین و مابقی نیاز خود را عمدتا از استرالیا وارد می‌کند. ایران از نظر میزان ذخایر زغال‌سنگ در رتبه 30 جهان، اما از لحاظ میزان تولید در رتبه 42 قرار دارد.
شرکت‌های بورسی تولید زغال‌سنگ
«کشرق»: شرکت صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود در سال 1374 تاسیس شده و در سال 1390 با نماد «کشرق» در بازار دوم فرابورس پذیرش شده است. فعالیت عمده شرکت مربوط به استخراج زغال‌سنگ از معادن تحت اختیار خود بوده است. نماد «کشرق» در قسمت البرز شرقی از بزرگ‌ترین واحد‌های استخراج زغال‌سنگ است. یکی از مشکلات این شرکت فروش عمده محصولات خود به ذوب‌آهن اصفهان بوده که مشکلاتی در وصول مطالبات و تامین نقدینگی خود داشته که در سال‌جاری با فروش قسمت زیادی از محصولاتش به شرکت‌های خصوصی مشکل نقدینگی و وصول مطالبات خود را برطرف کرده است. این شرکت در نظر دارد یک کارخانه زغال‌شویی راه‌اندازی کند که توجیه اقتصادی برای استخراج زغال‌سنگ‌های غیرکیفی خود داشته باشد. شرکت در سال 99 نسبت به سال 98 توانسته حدود 38 درصد زغال‌سنگ بیشتر استخراج و تولید کند. این در حالی است که شرکت در سال 98 توانسته بود 80 هزار تن استخراج کند. فروش شرکت نیز در 4 ماهه 1400 نسبت به 4ماهه 99 حدود 37 درصد افزایش پیدا کرده است.
«کطبس»: شرکت زغال‌سنگ نگین طبس با نماد «کطبس» در بازار دوم بورس از دی ماه 1382 پذیرش شده است. این شرکت در سال 1378 تاسیس شده و در زمینه تولید و استخراج زغال‌سنگ مشغول است. نگین طبس در صنعت زغال‌سنگ به عنوان تولید‌کننده زغال‌سنگ خام فعالیت می‌کند. این شرکت یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان زغال‌سنگ خام کک شو در ایران است، به طوری که در سال گذشته حدود 8 درصد از کل تولید کشور و 5/ 4 درصد از سهم بازار داخلی را به خود اختصاص داده است و در بین شرکت‌های این صنعت از لحاظ حجم فروش در رده چهارم قرار دارد. محصولات شرکت در شرکت‌های پایین‌دست تبدیل به کک شده و به عنوان ماده اولیه در صنعت فولاد استفاده می‌شود. این شرکت در صورت‌های مالی سال 99 توانسته سود خالص خود را نسبت به سال 98 حدود 314 درصد رشد دهد که رشد نسبتا خوبی بوده، اما این افزایش سود ناشی از افزایش حجم فروش نبوده و به علت افزایش نرخ فروش محصولات و سایر درآمد‌های غیر‌عملیاتی به منظور فروش سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. فروش شرکت نیز در 4 ماهه 1400 نسبت به 4 ماهه 99 حدود 123 درصد افزایش پیدا کرده است.
«کپرور»: شرکت فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس با نماد «کپرور» در بازار دوم فرابورس از سال 1393 پذیرش شده است. این شرکت در سال 1373 تاسیس شده و در تولید زغال‌سنگ، کنسانتره و زغال‌سنگ کک شو فعالیت دارد. «کطبس» با تولید سالانه 252 هزارتن حدودا نیمی از تولیدات کل صنعت را بر عهده دارد. «کپرور» با 227 هزارتن تولید سالانه و «کشرق» هم با سالانه 80 هزارتن تولید به ترتیب 40 و 15 درصد از تولیدات این صنعت را در ایران برعهده دارند. شرکت «کپرور» زغال خام موردنیاز خود را از معادن زغال‌سنگ تهیه و در چند مرحله فرآوری می‌کند که به کنسانتره زغال‌سنگ تبدیل می‌شود. عمده کنسانتره زغال‌سنگ این شرکت از طریق ریل راه‌آهن به شرکت ذوب‌آهن اصفهان تحویل می‌شود. با توجه به اینکه صنعت فولاد کشور به کنسانتره زغال‌سنگ نیاز دارد و قیمت کنسانتره وارداتی بالاست تقاضا برای محصولات این شرکت طی این چند سال رو به افزایش بوده و مشکلی در فروش محصولات خود نداشته است. با توجه به اینکه در سال‌های آتی تولید فولاد در کشور افزایش پیدا می‌کند انتظار می‌رود تقاضا برای محصولات این شرکت هم افزایش پیدا کند. سود خالص شرکت «کپرور» در سال 99 نسبت به سال 98، 279 درصد رشد داشته و همچنین فروش شرکت در سال 99 حدودا دو برابر شده است. فروش شرکت نیز در 4 ماهه 1400 نسبت به 4 ماهه 99 حدود 112 درصد افزایش پیدا کرده است
«کزغال»: این شرکت در حال حاضر واحد فرعی نماد «تاصیکو» است و در بهمن 99 وارد بازار بورس شد. فعالیت اصلی شرکت اکتشاف و بهره‌برداری از معادن و درآمد شرکت از محل فروش کنسانتره زغال‌سنگ است. این شرکت تمامی محصول خود را در داخل کشور به فروش می‌رساند. «کزغال» در سال 99 توانسته 590 هزار تن کنسانتره زغال‌سنگ تولید و 1،282تن زغال‌سنگ خام استخراج کند. سود خالص این شرکت در سال 99 نسبت به سال 98 معادل 305 درصد رشد داشته است. فروش شرکت نیز در 4 ماهه 1400 نسبت به 4 ماهه 99 حدود 50 درصد افزایش پیدا کرده است.
