نمایشگاه‌های بین‌المللی تجاری فرصت مغتنمی هستند تا در آن ایام به مقوله صادرات توجه ویژه‌ای شود؛ اما وقتی قرار است جهش صادراتی داشته و در بازارهای جهانی حضور یابیم، باید نقشه و برنامه‌ای بلندمدت طراحی کنیم و به یک روز و چند نمایشگاه دلخوش نباشیم. باید اراده کنیم هر روز یک مشکل از ده‌ها مشکل صادرات را حل کنیم. باید فرهنگ‌سازی کنیم. نهاد بسازیم و طرح و نقشه بریزیم. ریشه مشکلات ما در زمینه صادرات نه فقط در برنامه‌ریزی و اجرا که در انگاره و باورهای ما وجود دارد.

رویداد ایران اکسپو ۲۰۲۴ که از ۸ تا ۱۲ اردیبهشت‌‌‌‌ماه در تهران برگزار می‌شود، میزبان ۲۵۰۰ تاجر و فعال اقتصادی که نماینده‌‌ بیش از ۱۰۰ کشور هستند خواهد بود. این رویداد که در ششمین سال خود به سر می‌‌‌‌برد، بر مبنای تجارت و صادرات فعالیت می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا صنایع کوچک می‌توانند در بازارهای جهانی به رقابت بپردازند؟

کشور آفریقایی رواندا به الگوی توسعه اقتصادی و تجاری ۱۵ سال اخیر در جهان تبدیل شده است. این کشور کوچک محصور در صحراهای خشک و بی‌آب‌وعلف شرق آفریقا، با وجود تاریخی سراسر ویرانگر و سرشار از خون‌ریزی و نسل‌کشی، به لطف هدایت رویایی مسئولان و فداکاری فعالان اقتصادی، به کشوری تبدیل شده که الگوهای توسعه تجاری و اقتصادی‌اش، در دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی تدریس می‌شود. پس از نسل‌کشی ۱۹۹۴ رواندا، این کشور با چالش‌های عظیمی از جمله اقتصاد متلاشی‌شده، بی‌ثباتی سیاسی و شکاف‌های اجتماعی روبه‌رو شد.

در روزگاری که تجارت (در زمین و دریا) و بده‌بستان‌های اقتصادی به حلقه وصل کشورها تبدیل شده و بخشی از خاورمیانه هم می‌رود که در این مسیر قرار بگیرد اما همچنان در این منطقه متکثرِ پرآشوب این پرسش وجود دارد که آیا تجارت و اقتصاد می‌تواند زمینه‌ساز صلح شود؟ در منطقه‌ای که شاید بتوان آن را به دلیل تحولات گسترده (اعم از انقلاب، جنگ، کودتا و درگیری‌های هویتی) «خاورمیانه آتش‌فشانی» نامید، آیا می‌توان امیدوار بود که مردمانش روزی به‌جای شلیک گلوله و درگیری و جنگ «شاهد صلح» را در آغوش بگیرند؟ در این زمینه سخن بسیار است اما پیش از پاسخ به این پرسش می‌خواهم به «الگو»ی چین اشاره کنم که شاید درس آموختن از آن بتواند راهگشای خاورمیانه ما هم باشد.

در دامنه وسیع فعالیت‌های اقتصادی فروش محصول و خدمت طی فرآیند صادرات می‌تواند حد مطلوب و هدف عالیه حضور در فضای بازار اقتصاد جهانی باشد.

همه تجار عقیده دارند که باید توان رقابتی خود در بازارهای جهانی را ارتقا دهند. اما این خواسته با موانع داخلی و خارجی فراوانی روبه‌رو است که به راحتی قابل دسترسی نیست. در علم بازار و تبلیغات هر حوزه‌ای را با یک ویژگی می‌شناسند که از آن ویژگی به عنوان مزیت رقابتی یاد می‌کنند.

درباره جایگاه امارات متحده عربی و عربستان در دیپلماسی اقتصادی ایران باید به چند نکته توجه کرد، اول اینکه حوزه کشورهای خلیج‌فارس یعنی GCC (شورای همکاری کشورهای عربی پیرامون خلیج‌فارس) در حال حاضر صاحب ذخایر ارزی قابل توجهی هستند که برخی آن را بین سه تا چهار هزار میلیارد دلار تخمین می‌زنند که رقم بسیار بالایی است و جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران خارجی و کشورهای مختلف دارد. کما اینکه در سال‌های اخیر شاهد افزایش سرمایه‌گذاری هند، ژاپن، کره‌جنوبی، چین و حتی کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و بریتانیا در حوزه کشورهای خلیج‌فارس بودیم.

تحریم؛ قصه‌ای که برای دیروز و امروز نیست. حداقل بیش از یک دهه است که تحریم در ایران جدی‌تر شده و سال به سال هم که می‌گذرد، پیکره اقتصاد ایران را نحیف‌تر می‌کند؛ هر چند ریشه‌های محکم پتانسیل‌های خدادادی که راه درازی هم برای به فعلیت رسیدن کامل دارند، اجازه نداده است که درخت اقتصاد و تجارت ایران بر زمین بیفتد.

در دنیای پرشتاب تجارت، موفقیت بلندمدت اغلب به یافتن موثرترین استراتژی‌ها برای ارتباط و تعامل با مشتریان بستگی دارد. در حالی که بازاریابی کسب‌وکار به مصرف‌کننده (B۲C) در بسیاری از بحث‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، همتای آن یعنی بازاریابی کسب‌وکار به کسب‌وکار (B۲B) نباید نادیده گرفته شود. در واقع، بازاریابی B۲B دارای پتانسیل بسیار زیادی برای باز کردن دریچه رشد و موفقیت بلندمدت برای مشاغل در هر اندازه است. (Business-to-Business) B۲B نوعی تجارت، شامل مبادله محصولات، خدمات یا اطلاعات بین مشاغل است، نه از یک تجارت به مصرف‌کننده (B۲C). یک تراکنش B۲B بین دو شرکت مانند عمده‌فروش و خرده‌فروش آنلاین انجام می‌شود. در بیشتر تجارت‌های B۲B، هر سازمان به نحوی سود می‌برد و معمولاً قدرت مذاکره مشابهی دارد.

ملاقات‌های رودررو از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. برای فهم بهتر این ماجرا دو مثال و داستان واقعی را بیان می‌کنم تا اهمیت ملاقات‌های رودررو را نشان دهم. اخیراً اپل‌تی‌وی سریال جدیدی با نام «نیولوگ» پخش می‌کند که زندگی‌نامه و داستان‌هایی در مورد زندگی کریستن دیور و خیلی از افراد معروف در حوزه فشن در فرانسه است.

ظهور بریکس به عنوان یک نیروی قدرتمند در شکل‌دهی مجدد نظم جهانی، پیامدهای مهمی برای مزیت‌های تجاری ایران دارد. با همسو شدن با این اتحاد، ایران از تلاش‌های هماهنگ کنسرسیوم برای به چالش کشیدن ساختار سنتی تک‌قطبی تحت سلطه قدرت‌های غربی سود خواهد برد. چشم‌انداز چندقطبی مورد حمایت بریکس نه‌تنها بستری را برای تقویت همکاری و همبستگی اقتصادی فراهم می‌کند، بلکه راهبردی را برای تنوع بخشیدن به شرکای تجاری و کاهش اتکا به بازارهای سنتی به ایران ارائه می‌دهد.

حدود چهار ماه از عضویت رسمی ایران به گروه بریکس می‌گذرد، الحاقی که در زمان اعلام خبر به عنوان دستاوردی مهم در زمینه سیاست و تجارت خارجی در نظر گرفته می‌شد، اما آیا این اتفاق تاکنون دستاوردی داشته یا اصلاً قرار بوده که در کوتاه‌مدت آورده‌ای برای اقتصاد کشور داشته باشد؟

قاره آفریقا با داشتن ۵۴ کشور و حجم تجارت جهانی سالانه هزار میلیارد دلار می‌تواند بستر کاملاً مناسب و مطمئنی برای صدور کالاهای ایرانی تلقی شود. سفر سال گذشته آیت‌الله ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه در آفریقا زمینه لازم را برای شناخت عمیق ظرفیت‌های ایران در بازارهای آفریقا فراهم کرد. متاسفانه رویکرد دولت‌های گذشته توجه به تعامل اقتصادی با کشورهای شرق آسیا و آمریکای لاتین بود و این امر به کاهش مراودات بازرگانی ایران و کشورهای آفریقایی منجر شد. اما دولت سیزدهم درصدد ایجاد یک پل ارتباطی فعال میان ایران و کشورهای قاره آفریقا بر آمد، زیرا کالاهای ایرانی پذیرش بالایی در بازارهای آفریقایی دارد.

ششمین نمایشگاه ایران اکسپو، به عنوان بزرگ‌ترین رویداد صادراتی کشور از تاریخ ۸ تا ۱۲ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در مرکز نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شود که برآوردها حاکی از بازدید بیش از ۲۵۰۰ تاجر و بازرگان از ۱۱۹ کشور جهان شامل کشورهای اروپایی، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، کشورهای عضو بریکس، آمریکای لاتین، کشورهای همسایه و حوزه خلیج‌فارس، کشورهای حوزه اوراسیا و آفریقایی و کشورهای دیگر است.