دلایل خاموشی در فصول سرد سال
از میان حامل‌های انرژی، برق یکی از پرکابردترین حامل‌های انرژی است که بسیاری از فعالیت‌ها را به خود گره زده است. شاید روزی که دانشمندان بزرگی نظیر توماس ادیسون یا نیکلا تسلا برای اختراعات برقی خود بارها و بارها شکست می‌خوردند، تصور نمی‌کردند که این حامل انرژی تا چه اندازه می‌تواند زندگی بشر را دگرگون سازد.
در شرایطی که خوراک، پوشاک و مسکن را جزو کالاهای اساسی زندگی بشر تلقی کنیم، تامین هر یک از این سه کالا بدون برق ممکن نیست. برای مثال امکان تهیه و نگهداری هیچ خوراکی وجود ندارد، هیچ ماشین بافندگی بدون برق نمی‌تواند پوشاک مردم را تامین کند و اساسا یک خانه بدون برق تنها چهار‌دیواری است و نمی‌تواند به عنوان محل سکونت مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
آگاهی از اهمیت قابل توجه برق در زندگی مردم زمینه این مساله را فراهم می‌کند تا بدانیم، قطعی این نعمت با ارزش چگونه می‌تواند تمامی بخش‌های زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار دهد.
قطعی برق زمستان نزدیک است
پدیده قطعی برق، مساله‌ای است که در طول سال‌های اخیر با شدت و ضعف ادامه داشته و این مساله در سال گذشته با شدت بسیار بیشتری زمینه نارضایتی مردم را به وجود آورده است. در شرایطی که قطعی برق در سال‌های گذشته تنها در فصل تابستان و به سبب پاسخگو نبودن ظرفیت نیروگاهی به نیاز افسار‌گسیخته مصرف برق شکل می‌گرفت اما در یک سال گذشته علاوه بر فصل تابستان شاهد مساله قطعی برق در فصل زمستان نیز بودیم. نکته قابل توجه در مساله قطعی برق زمستان، تفاوت دلایل شکل‌گیری این قطعی با خاموشی‌های تابستان است. بر همین اساس، خاموشی فصل زمستان به دلیل پاسخگو نبودن ظرفیت نیروگاهی کشور نبوده و این پدیده به دلیل کمبود سوخت‌های فسیلی ورودی به نیروگاه شکل می‌گیرد.
خروج نیروگاه‌ها از مدار تولید
در دی ماه سال ۱۳۹۹ زمانی که برودت هوا به بیشترین میزان خود رسید، مصرف گاز طبیعی به عنوان شاه‌کلید سوخت‌های فسیلی کشور در بخش خانگی با رشد قابل توجه مواجه شد و همین مساله سبب شد تا میزان ورودی گاز طبیعی نیروگاه‌های کشور با محدودیت مواجه شود.
بر اساس مستندات متولیان صنعت برق در روزهایی از دی ماه و بهمن ماه سال ۱۳۹۹ تا ۶۰ میلیون متر مکعب گاز کمتر به نیروگاه‌های کشور می‌رسیده و همین مساله در کنار کمبود ذخایر سوخت مایع منجر به خارج شدن نیروگاه از مدار تولید و ایجاد پدیده خاموشی شده است. در همین راستا، در شرایطی که ظرفیت عملیاتی نصب شده نیروگاهی کشور، توان تامین نزدیک به ۵۵ هزار مگاوات را دارد اما این ظرفیت نصب شده در فصل زمستان در مواجهه با اوج بار ۴۱ هزار مگاواتی ناتوان ماند. به استناد اطلاعات به دست آمده از روابط عمومی شرکت توانیر، میزان ناترازی شکل گرفته به سبب محدودیت در تامین سوخت زمستان سال ۱۳۹۹ به بیشتر از ۵ هزار مگاوات رسیده بود.
قطعی برق در دو مقطع از سال
تجربه قطعی برق زمستان ۹۹ موید این امر است که این پدیده ممکن است در سال ۱۴۰۰ نیز تکرار شود. با توجه به اینکه در تیر، مرداد و شهریور ماه سال ۱۴۰۰، قطعی برق زمینه نارضایتی‌های گسترده‌ای را به وجود آورد، طبیعتا قطعی برق به فاصله کمتر از ۵ ماه آن هم در زمستان پیش رو می‌تواند میزان نارضایتی ناشی از این مساله را دو‌چندان کند. در همین رابطه مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی سابق صنعت برق در بیان محتمل بودن خاموشی‌های زمستانه گفت: «بر اساس برآوردهای ما در فصل زمستان حدود ۲۳۰ میلیون متر مکعب سوخت معادل برای تولید برق نیاز داریم اما چیزی که در فصل زمستان تحویل می‌گیریم، کمتر از ۱۰۰ میلیون متر مکعب است، بنابراین پدیده قطعی برق فصل زمستان ناشی از کمبود سوخت بحث بسیار جدی است.»
راهکار حل مساله خاموشی زمستان ۱۴۰۰
برای جلوگیری از پدیده قطعی برق فصل زمستان، راهکارهای بلندمدت و کوتاه‌مدتی توسط کارشناسان حوزه نیرو بیان شده است. بر این مبنا یکی از پرتکرارترین راهکارهای بیان شده، مساله متنوع‌سازی سبد سوختی و نیروگاهی تولید برق است. در شرایطی که بیشتر از ۸۰ درصد ظرفیت نیروگاهی کشور به گاز طبیعی متکی شده باشد، طبیعی است که کاهش گاز طبیعی تحویلی به نیروگاه می‌تواند صنعت برق کشور را با چالش اساسی مواجه سازد. بر این اساس در شرایطی که وابستگی صنعت برق کشور به گاز طبیعی از طریق تولید برق از سایر منابع نظیر انرژی اتمی و سوخت‌های تجدید‌پذیر کاهش یابد، لذا دست صنعت برق برای مدیریت مساله کمبود گاز بازتر خواهد شد.
نکته قابل توجه در مساله قطعی برق این است که این پدیده در کمتر از پنج ماه آینده کشور را درگیر خود خواهد کرد و زمانی برای متنوع‌سازی سبد ظرفیت نصب شده نیروگاهی از طریق اضافه کردن نیروگاه اتمی و تجدید‌پذیر وجود ندارد. بر این اساس راهکارهای کوتاه‌مدت‌تری برای حل مساله خاموشی‌های فصل زمستان ۱۴۰۰ وجود دارد.
یکی از این راهکارها، متنوع‌سازی سبد سوخت فسیلی مورد استفاده در نیروگاه با اضافه کردن میعانات گازی به این سبد است. در شرایطی که تصمیم‌گیری در رابطه با استفاده از میعانات گازی در نیروگاه هرچه سریع‌تر انجام شده و زمینه ایجاد زیرساخت‌های استفاده از این سوخت در نیروگاه‌ها به وجود بیاید. میعانات گازی فاقد مرکاپتان می‌تواند تا ۵۰ درصد از ناترازی تولید و مصرف برق در فصل زمستان را پوشش داده و زمینه حل بخشی از مشکل قطعی برق در فصل زمستان را مهیا سازد.
