رشد بین‌المللی قیمت بنزین ادامه خواهد یافت؟
سبقت بهای بنزین جهانی از قیمت داخلی
با توجه به این نکته که قیمت بنزین ایران غالبا با بهای آن در فوب خلیج‌فارس مقایسه می‌شود، چیزی که نظر بسیاری از کارشناسان را جلب کرده بود ارزانتر شدن قیمت منطقه‌ای بنزین نسبت به بهای خرده‌فروشی به‌صورت آزاد در ایران بود به‌طوری‌که در ۲۱ آوریل قیمت هر لیتر بنزین با کیفیت فوب به ۲،۱۱۸ تومان رسید در حالی که بنزین آزاد معمولی در ایران ۳هزار تومان و بنزین سوپر ۳هزار و ۵۰۰ تومان برای هر لیتر به‌فروش می‌رسد. با این حال این روند کوتاه‌مدت بود و با بازگشایی بسیاری از مشاغل و فعالیت صنایع، قیمت نفت سبک که معمولا برای تولید بنزین و سوخت جت ایده‌آل است، توانست به نزدیکی ۴۰دلار در هر بشکه برسد. به‌تبع آن، قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس نیز روندی مشابه را پی گرفت تا جمعه به ۴،۵۲۳ تومان در هر لیتر برسد. این در حالی است که قیمت جهانی و منطقه‌ای بنزین هنوز از سطوح پیش از شیوع کرونا بسیار پایین‌تر است. در ابتدای سال میلادی بنزین فوب حدودا ۵۰ درصد بالاتر از سطح فعلی بود. در مورد اینکه روند قیمت بنزین چگونه خواهد بود اختلاف‌نظر وجود دارد چراکه گروهی معتقدند با رفع احتمالی خطر کرونا و افزایش تقاضا، بهای بنزین به سطوح سال گذشته بازمی‌گردد و گروهی خلاف این نظر را دارند و بر این باورند که اولا رخت بر بستن کرونا در آینده نزدیک در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و ثانیا در صورت وقوع چنین سناریویی، تغییر رفتار مصرف‌کنندگان مانع بازگشت تقاضای بنزین و حتی سوخت‌های دیگر مورد‌استفاده برای حمل ونقل هوایی، ریلی و جاده‌ای خواهد شد.
بازگشت به وضعیت عادی
چندی پیش وزیر نفت ایران، بیژن زنگنه در اظهارنظری از افزایش ذخیره بنزین کشور به سطحی بی‌سابقه خبر داد اما در مورد میزان دقیق آن و سیاست‌های در دست اجرا برای فروش آن توضیحی نداد. این اتفاق به دلیل قرنطینه شهرهای ایران در پی شیوع کرونا رخ داده بود. در حالی که ایام نوروز پیک مصرف بنزین به دلیل سفرهای جاده‌ای است، در ۱۵ روز ابتدای سال‌جاری، فقط ۴۴ میلیون لیتر در روز به‌طور متوسط مصرف شد که کاهش ۵۰ میلیون لیتری نسبت به مصرف بنزین در همین بازه زمانی در سال ۱۳۹۸ را نشان می‌دهد. با این وجود، با بازگشت مرحله‌ای کسب و کارها، خیابان‌ها نیز از نظر ترافیک درون شهری به سطوح پیش از کرونا نزدیک شدند. با وجود این، سفرهای برون‌شهری هنوز بسیار کمتر از چند ماه گذشته گزارش می‌شود. بخشی از ذخیره بنزین با افزایش تردد کاهش می‌یابد اما در همین راستا، دور جدید همکاری‌ها بین ایران و ونزوئلا کلید خورد تا پالایشگاه‌های زمین‌گیر شده این کشور آمریکای‌جنوبی توسط تکنسین‌های ایرانی تعمیر شود و مواد لازم برای تولید بنزین در اختیارشان قرار گیرد. علاوه بر این، ایران اقدام به صادرات سوخت که تخمین زده می‌شود بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر بنزین باشد به این کشور کرد. مشخص نیست ایران در ازای پنج محموله‌ای که به ونزوئلا فرستاده، چگونه پول دریافت می‌کند. برخی خبرگزاری‌های خارجی از دریافت ۹ تن طلا از ونزوئلا توسط ایران خبر دادند که توسط برخی افراد تکذیب شد. گفته می‌شود به‌رغم تحریم دو کشور به وسیله آمریکا، صادرات ادامه خواهد داشت. با کاهش مصرف در داخل، برخی کارشناسان از ایجاد فرصتی طلایی برای افزایش صادرات سخن گفتند، با این حال قیمت‌ها به سطوح بسیار نازلی سقوط کرده و حاشیه سود ایران از هر لیتر بنزین صادراتی را به کمترین سطح رسانده بود. اما در یکی، دو ماه گذشته، قیمت بنزین برای مثال در فوب خلیج‌فارس بیش از ۲ هزار تومان افزایش یافته و فروش بنزین به مشتری‌های خارجی اقتصادی‌تر از گذشته شده است. از فاصله ۲۱ آوریل تا جمعه هفته گذشته، بهای هر لیتر بنزین اکتان بالای فوب خلیج‌فارس از ۲،۱۱۸ تومان به ۴،۵۲۳ تومان رسیده است. با توجه به این نکته که بنزین فوب پیش از شیوع کرونا حدود ۷ هزار تومان بود، در صورت ادامه روند افزایشی بنزین، صادرات این محصول پرسودتر نیز خواهد شد. در گذشته معمولا مقامات نفتی و برخی کارشناسان که مخالف ارزانتر بودن سوخت در کشور نسبت به قیمت جهانی بودند، به این رویه اعتراض می‌کردند و قیمت حامل‌های سوخت در کشور را با فوب خلیج‌فارس مقایسه می‌کردند و به این نتیجه می‌رسیدند که بهای آنها در ایران باید افزایش یابد. هماهنگی با قیمت فوب برای مدت کوتاهی و بدون برنامه قبلی اتفاق افتاد اما با رشد قیمت‌های جهانی و منطقه‌ای، اکنون نسبت این دو به روال سابق بازگشته و به تدریج بنزین در خارج از کشور از بهای داخلی سبقت بیشتری می‌گیرد.
کاهش و افزایش تردد
حمل و نقل در جهان مهم‌ترین عامل تحولات قیمت بنزین و دیگر سوخت‌ها به‌شمار می‌رود. در این راستا، اتاق بازرگانی تهران به نقل از انجمن حمل و نقل بین‌المللی گزارش کرده محدودیت‌های اعمال‌شده برای مقابله با همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ در سرتاسر جهان، به احتمال زیاد منجر به کاهش شدید حجم حمل ونقل جهانی (بیش از یک‌سوم) در سال ۲۰۲۰ خواهد شد. به‌طور کلی پیش‌بینی می‌شود در سال‌جاری، حمل‌ونقل بار (اندازه‌گیری شده بر حسب تن-کیلومتر) حدود ۳۶ درصد کمتر از رقم پیش‌بینی شده قبل از شیوع ویروس کووید-۱۹ باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شود میزان تاثیر ویروس کرونا بر حمل ونقل برون شهری بیشتر از حمل و نقل درون شهری باشد. بر این اساس کشورهای آسه‌آن بزرگ‌ترین ضربه را از این موضوع متحمل خواهند شد. این کشورها در سال‌جاری میلادی بیش از نیمی از سفرهای بین‌شهری را کم خواهند کرد و در شهر نیز کاهشی ۱۶ درصدی در ترافیک تجربه خواهند کرد. برای کشورهای خاورمیانه، حمل و نقل درون و برون شهری کاهشی برابر ۶ و ۳۶ درصد در سال ۲۰۲۰ خواهند داشت. همچنین در آمریکای‌شمالی این دو رقم به ۱۰ و ۳۷ درصد خواهد رسید.
بخش هوایی برای خیلی از کارشناسان آخرین حوزه از حمل و نقل بود که بتواند تقاضای تخریب شده در ماه‌های گذشته را بازیابی کند. با وجود این نشانه‌هایی از افزایش تقاضا در این بخش نیز دیده می‌شود. برخی شرکت‌های هواپیمایی از بازگرداندن برخی خطوط سخن گفته‌اند. در همین راستا، لوفت‌هانزا اعلام کرده ۷۰ درصد از پروازهای طولانی خود را تا سپتامبر به حالت عادی باز‌می گرداند. علاوه بر این سعید اکبری، عضو هیات‌مدیره شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از افزایش تعداد پروازهای عبوری از آسمان ایران به روزانه ۴۰۰ پرواز طی دو تا سه ماه آینده با کنترل نسبی پاندمی کرونا در کشورها خبر داد. او در این‌خصوص گفت: در حال‌حاضر تعداد پروازهای عبوری با شیب ملایمی رو به افزایش است. اکبری ادامه داد: در تحلیل‌های یاتا (انجمن بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی) آمده است که تا پایان آگوست (اواخر مرداد و اوایل شهریور) تعداد پروازهای عبوری از منطقه غرب آسیا به ۲۵۰ تا ۴۰۰ سورتی پرواز در روز خواهد رسید. به نظر من هم با ادامه این شیب ملایم افزایشی تعداد پروازهای عبوری از آسمان ایران نیز طی ۲ تا ۳ ماه آینده احتمالا به حدود ۴۰۰ پرواز در روز افزایش می‌یابد.
اغلب خبرها و پیش‌بینی‌ها از رشد تقاضا در آینده نزدیک خبر می‌دهند اما اینکه این افزایش بتواند سقوط ماه‌های گذشته را تا پایان سال جبران کند، نامشخص است.
