گزارش «دنیای‌اقتصاد» از افت معنادار کیفیت هوا نسبت به ۱۴۰۲
هوای تهران آلودهتر شد
صبا طاهریان/دنیای اقتصاد
کیفیت هوای تهران در مدت سپری شده از پاییز نسبت به سال گذشته تنزل پیدا کرده است؛ آن هم در شرایطی که وضعیت عمومی آب و هوا در این مدت، تغییر محسوسی نسبت به پارسال نداشته است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، یک بررسی مقایسه‌‌ای میان ۴۲ روز نخست سپری شده از فصل پاییز (تا روز گذشته) در سال‌جاری و سال گذشته حاکی است، هوای تهران در این بازه زمانی امسال آلودهتر از پارسال است. تنها در مهرماه سال‌جاری وضعیت هوای تهران طی ۸ روز غیرمتوالی «نارنجی» و برای گروه‌‌های حساس جامعه از قبیل سالمندان، زنان باردار، کودکان و بیماران قلبی و ریوی ناسالم گزارش شده است. این در حالی است که مهر ۱۴۰۲ تعداد ایام ناسالم برای گروه‌‌های حساس فقط ۲ روز بود.
طی ۱۲ روز ابتدای آبان امسال و پارسال نیز تعداد روزهایی که آسمان تهران را غبار ریزذرات آلاینده در بر گرفت، تاکنون برابر و معادل دو روز بوده است. به این ترتیب در ۴۲ روز ابتدای پاییز امسال تعداد روزهای آلوده پایتخت۶ روز بیشتر از پارسال بوده است. هرچند هنوز وضعیت هوا «قرمز» نشده است اما شاخص کیفیت هوا در یک روند صعودی قرار دارد و به نظر میرسد در نیمه دوم آبان‌‌ماه باید منتظر آسمان سیاه‌‌تر و احتمالا شروع سریال تعطیلی مدارس باشیم. شاخص کیفیت هوا در روزهای نارنجی مهر امسال عمدتا زیر ۱۲۰ واحد گزارش شده بود اما این شاخص در ۲۴ ساعت منتهی به صبح دیروز به ۱۲۷ واحد رسید و در ساعاتی از بعدازظهر از ۱۳۰ واحد نیز فراتر رفت. در صورتی که شاخص مذکور از مرز ۱۵۰ واحد عبور کند، وضعیت قرمز خواهد شد و کارگروه آلودگی هوا به منظور مدیریت تبعات این شرایط بحرانی تصمیماتی اتخاذ خواهد کرد.
اگرچه متغیرهای مختلفی در کیفیت هوای تهران دخیل است که یکی از ناپایدارترین این متغیرها، وضعیت آب و هوا، بارش و سرعت باد است، اما در یک نگاه کلی تفاوت محسوسی بین شرایط آب و هوایی نیمه اول پاییز امسال و پارسال مشاهده نمی‌شود و با این وجود بر تعداد روزهای آلوده افزوده شده است. این افت کیفیت هوا در غیاب سرمای شدید که عامل اصلی وارونگی هوا و حبس آلاینده‌‌ها در لایه‌‌های پایینی جو است را می‌توان به دو عامل دیگر نسبت داد.
یکی از این عوامل وضعیت نامساعد معیشتی عموم مردم و ناتوانی در تامین هزینه‌‌های رسیدگی دوره‌‌ای به سلامت موتور وسایل نقلیه شخصی است. شرایط تورمی حاکم بر اقتصاد کشور موجب شده دست‌‌کم شش دهک پایینی درآمدی در تامین هزینه‌‌های ضروری زندگی نیز با چالش‌‌هایی مواجه باشند و در نتیجه ناگزیر هزینه‌‌هایی را که غیرضروری تلقی می‌کنند، حذف کنند. گزارش‌‌هایی از اینکه تامین هزینه‌‌های درمان به‌‌ویژه درمان‌‌های گران‌قیمت نظیر دندانپزشکی از اولویت بسیاری از خانوارها خارج شده است، وجود دارد و باید به فهرست این هزینه‌‌های غیرضروری، هزینه‌‌های مربوط به نگهداشت خودروها را نیز اضافه کرد. این موضوع را می‌توان در وضعیت اعتبار معاینه فنی خودروها نیز رهگیری کرد؛ کمااینکه بنابر یک آمار اخیرا منتشر شده، در تهران ۶۷درصد از خودروهایی که مشمول دریافت گواهی معاینه فنی هستند، فاقد این گواهی هستند. طبیعی است مالکان خودرو با علم به آلایندگی وسیله نقلیه خود از مراجعه به مراکز معاینه فنی پرهیز می‌کنند و نتیجه آن به شکل انتشار ریزذرات آلاینده در آسمان شهر مشاهده می‌شود.
عامل دیگر تشدید‌کننده آلودگی هوای شهر تهران، درجا زدن وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی و در نتیجه روی آوردن مسافران هر روزه سفرهای درون‌‌شهری در پایتخت به استفاده از خودروی شخصی است. بدیهی است اگر وسایل نقلیه متناسب با میزان تقاضا در دسترس شهروندان باشد، استفاده از خودروهای شخصی و تاکسی‌‌های درون شهری به حداقل میرسد؛ اما پایتخت به علت کمبود وسایل نقلیه عمومی قادر نیست بار حمل‌ونقل عمومی را به دوش بکشد. آمارهای مختلفی از وضعیت ناوگان اتوبوسرانی وجود دارد اما گفته می‌شود بین ۲تا ۳هزار دستگاه اتوبوس در سطح شهر تهران فعال و به جابه‌‌جایی مسافران مشغول است؛ در حالی که کف نیاز تهرانی‌‌ها به اتوبوس، دوبرابر این تعداد است. ناوگان مترو اما در کوتاه‌‌مدت قابلیت بهبود ندارد و طبق وعده‌‌های مدیران شهری قرار است اولین واگن‌‌های مربوط به قرارداد با کشور چین، اواخر امسال وارد خطوط شود. با این وصف، زمان درازی مانده تا بار ترافیک و آلایندگی خودروهای شخصی به واسطه تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی به طور محسوس سبک شود.
