افزایش محبوبیت انرژی خورشیدی می‌‌‌تواند به روند کاهشی هزینه‌‌‌های آن مربوط باشد. تنها در دهه گذشته، قیمت‌‌‌های مدول‌‌‌های فتوولتائیک حدود ۹۰ درصد کاهش یافته است. این به خاطر صرفه‌‌‌جویی‌‌‌های مقیاس در کل زنجیره تامین، در کنار رشد سریع ظرفیت تولید و امواج متعدد نوآوری در تولید بوده که تولیدکنندگان بزرگ آسیایی عامل آن بوده‌‌‌اند. همچنین با توجه به اینکه تغییرات اقلیمی به یک تهدید جدی تبدیل شده، دولت‌‌‌ها در سراسر دنیا قوانین سبز را ساده‌‌‌تر کرده‌‌‌اند.

 چشم‌‌‌اندازی برای همه عمر

در میان همه هیجانات در مورد تکنولوژی‌‌‌های پاک، ممکن است از فیل موجود در اتاق غافل شویم. تاسیسات فتوولتائیک به محض اینکه عمرشان تمام شود، کنار گذاشته می‌‌‌شوند. اما وقتی دیگر مفید نباشند، چه اتفاقی می‌‌‌افتد؟ میانگین عمر یک پروژه خورشیدی حدود ۲۵ تا ۳۰ سال است. بعد از آن، پنل‌‌‌های نصب شده می‌‌‌توانند دور انداخته شوند، بازیافت شوند، یا بازسازی شده و دوباره مورد استفاده قرار بگیرند.

دفن پنل‌‌‌های خورشیدی قدیمی در زمین، یک راه حل بلندمدت پایدار نیست. کاهش سریع ظرفیت خاک موجود، دفن حجم زیادی از زباله‌‌‌های فتوولتائیک را غیرممکن می‌‌‌کند. همچنین این کار غیرعاقلانه است، چون پنل‌‌‌ها شامل موادی سمی و البته فلزاتی ارزشمند مثل نقره هستند. قوانین هم این کار را محدود می‌‌‌کند.

از طرف دیگر، استفاده مجدد از این تاسیسات هم ماندگار و همیشگی به نظر نمی‌‌‌رسد. یک پنل خورشیدی فعال، تا پایان عمرش ۷۰ تا ۸۰ درصد ظرفیت اصلی خود را حفظ می‌‌‌کند. با این حال، با در نظر گرفتن هزینه‌‌‌های جداسازی قطعات، حمل‌‌‌ونقل و نوسازی، سرمایه‌‌‌گذاری در یک مدل جدیدتر و کارآمدتر، از همه لحاظ ارزان‌‌‌تر تمام می‌‌‌شود. این باعث می‌‌‌شود بازار بسیار کوچکی برای فروش پنل‌‌‌های قدیمی‌‌‌تر ایجاد شود.

گزینه دیگر، اختصاص پنل‌‌‌های استفاده شده برای اهداف خیرخواهانه در همان بازار است. به هر حال، حفظ و پشتیبانی سیستم‌‌‌های قدیمی‌‌‌تر با توجه به کمبود قطعات یدکی و تخصص تعمیر، می‌‌‌تواند بسیار گران تمام شود. پنل‌‌‌های قدیمی‌‌‌تر همچنین ممکن است با قوانین ایمنی به‌‌‌روز شده هم‌‌خوانی نداشته باشند و عملا استفاده از آنها غیرممکن شود.

در نهایت، کشورهای در حال توسعه، می‌‌‌توانند بازارهای ثانویه این محصولات باشند.

متاسفانه، بالا رفتن هزینه حمل پنل‌‌‌های خورشیدی دست دوم، این گزینه را هم با اما و اگر مواجه می‌‌‌کند. به‌‌‌ علاوه، در کشورهایی که قوانین زیست محیطی سختگیرانه ندارند، استفاده از پنل‌‌‌هایی که به پایان عمر خود نزدیک شده‌‌‌اند، می‌‌‌تواند آسیب‌‌‌های جدی برای سلامت و محیط زیست ایجاد کند.

به گفته منابع رسمی صنعتی و دولتی، بهترین راه حل برای تاسیسات فتوولتائیک که به پایان عمر خود نزدیک می‌‌‌شوند، بازیافت است. در واقع، آژانس بین‌‌‌المللی انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و آژانس بین‌‌‌المللی انرژی، مطالعات مشترک گسترده‌‌‌ای در این زمینه انجام دادند و به وجود فرصتی یک میلیارد دلاری برای اصلاح مواد اولیه ارزشمند و اشتغال‌زایی از طریق بازیافت پی‌بردند. طبق این پیش‌‌‌بینی‌‌‌ها، دنیا برای آماده‌‌‌سازی مدول‌‌‌های فرسوده، ۲۵ تا ۳۰ سال وقت دارد که ظاهرا برای ایجاد ظرفیت مناسب بازیافت کافی است.

با پیش‌‌‌بینی میزان ضایعاتی که نسبت به تاسیسات امروز در دهه‌‌‌های آینده ایجاد می‌‌‌شود، این چشم‌‌‌انداز خوش‌‌‌بینانه تقریبا هیچ شکافی بین درآمدهای پیش‌‌‌بینی شده از بازفروش مواد اولیه احیا شده و هزینه‌‌‌های بازیافت پنل‌‌‌های استفاده شده، باقی نمی‌‌‌گذارد.

 تصویری متفاوت

تهدید بزرگ‌‌‌تری هم وجود دارد. پیش‌‌‌بینی‌‌‌هایی که در مورد آنها گفته شد، همگی بر اساس این پیش‌‌‌فرض هستند که مشتریان پنل‌‌‌های خود را در یک چرخه عمر ۳۰ ساله حفظ می‌‌‌کنند. اما در دهه گذشته، کل هزینه‌‌‌های تاسیسات فتوولتائیک برای کاربران نهایی، بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است. در ضمن، بازدهی تبدیل انرژی پنل‌‌‌ها، به‌‌‌طور مداوم افزایش یافته است (هر سال نیم درصد).

در اصل، هر سال مدل‌‌‌های بهتر و ارزان‌‌‌تر به بازار معرفی می‌‌‌شوند. این نشان می‌‌‌دهد که مشتریان منطقی، برای این تحول زودتر از ۳۰ سالی که پیش‌‌‌بینی شده، انگیزه‌‌‌های اقتصادی دارند.

در نتیجه، احتمال زیادی وجود دارد که مدل‌‌‌های ارزان‌‌‌تر زودتر از موعد، جایگزین شوند.

اگر این اتفاق بیفتد، جریان بزرگی از ضایعات پنل‌‌‌های خورشیدی، زودتر از پیش‌‌‌بینی‌‌‌ها به راه خواهد افتاد. در واقع، حتی در سناریوهایی محافظه‌‌‌کارانه، به این نتیجه می‌‌‌رسیم که ضایعات پنل‌‌‌ها تا سال ۲۰۳۰ به حجمی شش برابر بیشتر از پیش‌‌‌بینی‌‌‌های رسمی خواهد رسید و تا سال ۲۰۳۵ به ازای هر تن پنلی که فروش می‌‌‌رود، چهار تن پنل‌‌‌ استفاده شده نیاز به بازیافت خواهد داشت.

در این سناریو، رویکردی که فعلا وجود دارد فاقد زیرساخت‌‌‌های لازم برای بازیافت است و از آنجا که ظرفیت بازیافت از نظر زمانی عقب‌‌‌تر است، پنل‌‌‌های استفاده شده ناچار یا باید دفن شوند یا انبار شوند و این موضوع هزینه‌‌‌های نگهداری و لجستیک آنها را بالا می‌‌‌برد.

اگر این سناریوی تاریک اتفاق بیفتد، تنها راه نجات، ایجاد هرچه سریع‌‌‌تر زیرساخت‌‌‌های بازیافت تاسیسات فتوولتائیک در مقیاس گسترده است. در این سیستم‌‌‌های پیچیده، کمبود زمان و وابستگی متقابل بین فعالیت‌‌‌ها در هر مرحله از زنجیره تامین وجود دارد. در نتیجه باید نگاه سیستمی و کلی داشت تا بتوان با مشکلات احتمالی مواجه شد.