تکرار یک پروژه ضد ایرانی

این فیلم بیش از ۴۵۰میلیون دلار در باکس‌آفیس جهانی فروخت؛ درحالی‌که با بودجه ۶۵میلیون دلاری ساخته شده بود. «۳۰۰: ظهور یک امپراتوری» در سال۲۰۱۴ هم در ادامه فیلم اصلی ساخته شد که بر اساس رمان گرافیکی میلر با عنوان «خشایارشاه» شکل گرفت و اسنایدر دوباره فیلم‌نامه را نوشت؛ اما آن را کارگردانی نکرد. چندین بازیگر اصلی از جمله لنا‌هدی و رودریگو سانتورو هم در این فیلم بازی کرده بودند. این فیلم کمتر از نسخه اصلی دیده شد و در نهایت ۳۳۷میلیون دلار در سراسر جهان فروخت. با این حال «۳۰۰» یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های هالیوود بوده است. در آن سال‌ها پس از اکران این فیلم اعتراضات شدیدی در ایران به‌وجود آمد. چند تن از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به وزارت خارجه نوشتند: «این برای اولین‌بار نیست که نوع توصیف ایرانی‌ها در فیلم‌های ساخت غرب، موجب اعتراض آنها می‌شود. پیش از این، فیلم اسکندر نیز در سال۲۰۰۴ با تحریف‌های خاص خود، خشم ایرانی‌ها را برانگیخته بود.»

در همین رابطه اعتراض ایرانی‌ها در رسانه‌های معتبر دنیا هم بازتاب پیدا کرد. خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت: «حتی برخی نقدنویسان فیلم در آمریکا نیز به مضامین سیاسی و خط‌مشی غرب علیه ایران در فیلم «۳۰۰» اشاره داشته‌اند؛ آنها به غلط بودن نوع توصیف ایرانی‌ها در این فیلم اذعان کرده‌اند.» این خبرگزاری اعلام کرد: «این فیلم در زمانی به نمایش درآمده است که تنش‌های سیاسی میان ایران و آمریکا بر سر فعالیت‌های هسته‌ای تهران تشدید شده است. اما علاوه بر جنبه سیاسی، این فیلم حمله به تاریخ و پیشینه ایران است.»

از سوی دیگر منتقدان بسیاری نیز این پروژه را زیر سوال بردند. راجر ایبرت منتقد سرشناس سینما گفت شخصیت‌های فیلم یک بعدی و بیشتر شبیه کاریکاتور هستند. راجر ایبرت از منتقدانی بود که این فیلم را مجلس جشن آرمان‌های فاشیستی خواند. توماس ویلمن از داوران مجله سینمایی «آرت شوک» هم گفت این فیلم مانند یک «فیلم تبلیغاتی استقامت مسخره و ناشیانه و گاه بچگانه است و به نظر می‌رسد از یک اتحاد نامقدس و از یک ذهنیت شرم‌آور فاشیستی سرچشمه گرفته و با تماشای به خطا رفتن تیرهای ایرانیان در برابر اسپارت‌ها، فقط می‌توان به ناشی‌گری فیلم‌نامه‌نویس خندید.»

همچنین در همان دوران  اکران فیلم «۳۰۰» در یونان هم به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت و این سوال مطرح شد که هالیوود، از به تصویر کشیدن مبارزات قهرمانانه و ازخودگذشتگی شهروندان اسپارتی، چه هدفی را دنبال می‌کند؟ «افی گازی»، استاد تاریخ دانشگاه آتن در روزنامه «ویما» نوشته بود: خیلی مسخره است که کسی بخواهد از سناریوی برگرفته از کتاب طنز فرانک میلیر، به حقایقی درباره جنگ «ترموپیل» دست یابد. فیلم ۳۰۰ برگرفته از کتابی طنز است که درگیری‌ها را به‌صورت نقاشی به تصویر کشیده است.

کارگردان فیلم هم، به همان سبک آن را وارد سینما کرده است و مطمئنا این تصاویر، در چارچوب تاریخ «هرودت» نمی‌گنجد.  «تئودورس آنجلوپولوس» کارگردان فقید و شهیر یونانی نیز گفته بود: «آمریکایی‌ها اکثرا حد و مرزی را در هیچ مساله‌ای رعایت نمی‌کنند و با مسائل تاریخی نیز مانند دیگر مسائل برخورد می‌کنند. برای مثال یادآوری می‌کنم که فیلم قدیمی «اودیسه» که به کارگردانی «کرک داگلاس» تهیه شده بود، هیچ‌گونه رابطه‌ای با واقعیات تاریخی نداشت. آمریکایی‌ها، تاریخ را افسانه‌وار می‌نگارند و به همان صورت آن را ارائه می‌کنند. این چیزهایی را که در فیلم ۳۰۰ به‌عنوان تاریخ معرفی می‌کنند، تاریخ نیست. اما تا چه حد این‌ها مجاز هستند که افسانه را با تاریخ مخلوط کنند، نمی‌دانم؟ آنچه مسلم است، این است که کسی از این بابت آنها را بازخواست نمی‌کند.»