آیا بار دیگر آکادمی سوئد به نویسندگان زن روی خوش نشان می‌دهد؟
گزینه های احتمالی نوبل ادبیات
هرچند در این فهرست‌ها به‌دقت شانس برنده شدن نویسندگان و ادیبان تخمین زده می‌شود اما این انتظار نیز می‌رود که به شیوه هرساله آکادمی نوبل با معرفی نامی کمتر‌شناخته‌شده همگان را غافلگیر کند. با‌این‌حال بررسی این لیست‌ها خالی از لطف نیست. از جمله سایت‌های معروفی که به‌تازگی به انتشار فهرست نویسندگان دارای شانس بالا اقدام کرده‌اند، می‌توان به وب‌سایت«NicerOdds» اشاره کرد. این سایت بیشترین شانس را برای نویسنده چینی «کان ژو» متصور شده است. نام کان ژو که در پیش‌بینی دیگر هم آمده پیش از این و در سال‌های گذشته هم مطرح شده بود. این نویسنده ۶۷ساله چینی در میان شانس‌های نوبل ۲۰۱۹ نیز قرار داشت اما در نهایت جایزه آن سال به پیتر هاندکه رسید. کان ژو که نام اصلی او دنگ شیائوهوا است، در ابتدا سابقه ادبی نداشت و سال‌های زیادی را به عنوان یک کارگر معمولی گذراند. او نخستین رمان خود را به نام «اَبرشناور قدیمی» در سال ۱۹۸۶ منتشر کرد.
با‌این‌حال، برجسته‌ترین اثر او «عشق در هزاره جدید» است که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. این نویسنده چینی به خاطر ساختار روایی جاه‌طلبانه و تجربی آثارش شناخته شده است. کتاب‌های نوشته‌شده توسط ژو اغلب از نمادگرایی برای شبیه‌سازی جهان‌های رویایی و خارق‌العاده استفاده می‌کنند. صاحب‌نظران ادبی او را از نظر سبک با فرانتس کافکا مقایسه کرده‌اند. نوشته‌های او همچنین عناصر فرهنگ غربی و چینی را در هم می‌آمیزند. وقتی او را با سایر رقبای احتمالی نوبل ادبیات مقایسه می‌کنید، گزینه بسیار قابل‌اعتنایی به نظر می‌رسد. از دیگر نویسندگانی که برای آنها شانس بالایی در نظر گرفته شده می‌توان به یون فوسه نمایش‌نامه‌نویس و نویسنده نروژی، هاروکی موراکامی، سلمان رشدی، جویس کارول اوتس، مارگارت اتوود، پل سیمون و استیون کینگ اشاره کرد. این فهرست‌ها امسال در حالی منتشر می‌شوند که یکی از مدعیان هر ساله یعنی میلان کوندرا چند ماهی است درگذشته و از دور خارج شده است؛ نویسنده‌ای که با آثار ارزشمند شهرت جهانی داشت اما هیچ‌گاه موفق به دریافت این جایزه نشد.
سهم زنان
در نظر گرفتن شانس بالا برای «کان ژو» به عنوان نویسنده‌ای زن از شرق موجب شده علاقه‌مندان به حقوق زنان و مخالفان تبعیض نژادی بیشتر مشتاق شوند تا نتیجه آرای آکادمی را در چهار روز آینده ببینند. از سال ۱۹۰۱ میلادی تاکنون ۱۱۵ جایزه نوبل ادبیات اهدا شده است و زنان نیز ۱۷بار این جایزه را به خود اختصاص داده‌اند. سال گذشته هم آنی ارنو، نویسنده زن فرانسوی، برنده این جایزه مهم شد. رودیارد کیپلینگ، نویسنده «کتاب جنگل»، با دریافت این جایزه در ۴۱سالگی به عنوان جوان‌ترین برنده نوبل ادبیات شناخته می‌شود. همچنین زمانی که این جایزه در سال ۲۰۰۷ به دوریس لسینگ، نویسنده انگلیسی که در آن زمان ۸۸ساله بود، اهدا شد این نویسنده به سالمندترین برنده نوبل ادبیات تبدیل شد. از دیگر برندگان زن جایزه نوبل می‌توان به سلما لاگرلوف به عنوان اولین زن برنده جایزه نوبل ادبیات، گراتزیا دلدا تنها زن ایتالیایی برنده این جایزه، زیگرید اوندست رمان‌نویس نروژی، پرل باک نخستین زن آمریکایی برنده نوبل ادبیات، ویسواوا شیمبورسکا شاعر لهستانی، و هرتا مولر نویسنده آلمانی اشاره کرد.
حاشیه‌ها
نوبل ادبیات در سال‌های ۱۹۱۴، ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ اعطا نشد. اعطای جایزه نوبل مشترک که در شاخه‌های دیگر نوبل معمول‌تر است چند باری در شاخه ادبیات روی داده است. تاکنون چهار بار نوبل ادبیات مشترکا به دو نفر اعطا شده است: در سال ۱۹۰۴ به طور مشترک به فردریک میسترال و خوزه اچه‌خارای اهدا شد. در سال ۱۹۱۷ نیز کارل آدولف گیلروپ و هنریک پونتوپیدان به عنوان برنده برگزیده شدند. در سال ۱۹۶۶، شموئل یوسف آگنون و نلی زاکس برنده این جایزه شدند. ایویند جانسون و هاری مارتینسون هم برگزیدگان سال ۱۹۷۴ بودند.
اهدای جایزه نوبل ادبیات در دوره‌های مختلف با حاشیه‌ها و شگفتی‌هایی همراه بوده است. برای مثال اهدای جایزه نوبل به پیتر هاندکه، نویسنده اتریشی، در سال ۲۰۱۹ با انتقادات بسیاری از افراد روبه‌رو شد که او را به دلیل حمایت‌های پیشین از اسلوبودان میلوشویچ، رئیس‌جمهور سابق صربستان و ابراز همدردی با صرب‌ها در جنگ یوگسلاوی در دهه ۹۰ میلادی، شایسته دریافت مهم‌ترین جایزه ادبی جهان نمی‌دانستند. اعطای جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۶ به باب دیلن، موسیقیدان و ترانه‌سرای آمریکایی، نیز حواشی فراوانی به همراه داشت و همچنان که بسیاری او را شایسته دریافت مهم‌ترین جایزه عالم ادبیات نمی‌دانستند، خود او نیز تا مدت‌های زیادی هیچ واکنشی به دریافت جایزه نوبل نداشت؛ اما سرانجام در یک مراسم خصوصی جایزه خود را دریافت کرد.
البته در بین نویسندگان کسانی نیز بوده‌اند که این جایزه را نپذیرفتند. در سال ۱۹۶۴ ژان پل سارتر از دریافت نوبل ادبی سر باز زد. بوریس پاسترناک، نویسنده رمان «دکتر ژیواگو»، هم در سال ۱۹۵۸ برنده جایزه ادبی نوبل شد اما به خاطر فشار دولت شوروی نتوانست آن را قبول کند. مراسم اعلام برنده جایزه نوبل سال ۲۰۲۳ در شاخه ادبیات روز پنج اکتبر (۱۳ مهر) در سوئد برگزار می‌شود.
