طرح کیمیا و تحول صنعت مس

از نظر ذخایر مس، ایران با ۱۰میلیون تن ذخیره مس در رتبه یازدهم جهانی قرار دارد. این در حالی است که کشورهای پیشرو مانند شیلی با ذخایر بیش از ۲۳۰میلیون تن، پرو با ۸۰میلیون تن و روسیه با بیش از ۶۰میلیون تن، سهم قابل‌توجه‌‌‌تری از ذخایر جهانی دارند.

به رغم این، با توجه به ظرفیت‌‌‌های بالای ایران در زمینه کشف و استخراج منابع جدید و اجرای پروژه‌‌‌هایی نظیر طرح کیمیا توسط متولیان صنعت مس در کشور، امکان افزایش سهم ایران در تولید و ذخایر مس جهانی در آینده وجود دارد.

این مقایسه‌‌‌ها نشان می‌دهند که صنعت مس ایران به‌ویژه با توجه به پروژه‌‌‌های در دست اجرا و استفاده از فناوری‌‌‌های نوین در استخراج و فرآوری مس، پتانسیل قابل‌‌‌توجهی برای رشد و توسعه دارد. به‌منظور افزایش ظرفیت تولید کاتد، کشورهای مختلف از استراتژی‌‌‌های متنوعی استفاده می‌کنند:

۱.سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌ها: کشورهای تولیدکننده اصلی مانند چین با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌ها و گسترش کارخانه‌‌‌های تولید کاتد، به‌ویژه در صنایع خودروهای برقی، ظرفیت تولید خود را افزایش داده‌‌‌اند. هدف چین رسیدن به ۹۰‌درصد از تولید جهانی کاتد تا سال ۲۰۳۰ است.

۲.گسترش ظرفیت در اروپا: کشورهای اروپایی در حال توسعه کارخانه‌‌‌های تولید کاتد فعال(CAM)  هستند تا وابستگی خود به واردات از آسیا را کاهش و ظرفیت تولید داخلی خود را افزایش دهند.

۳.تقویت تولید در کشورهای نوظهور: کشورهایی مانند عربستان‌سعودی و مراکش، با هدف رقابت با چین در بازار جهانی مس، در حال توسعه ظرفیت‌‌‌های جدید تولید کاتد هستند؛ به‌ویژه در صنعت خودروهای برقی.

۴.تحقیق و توسعه (R&D): کشورهای تولیدکننده مس همچنین به تحقیق و توسعه فرآیندهای نوین برای افزایش کارآیی تولید و کاهش هزینه‌‌‌ها پرداخته‌‌‌اند.

این استراتژی‌‌‌ها به‌‌‌ویژه در پاسخ به تقاضای روزافزون صنایع الکتریکی و خودروهای برقی و رقابت در بازار جهانی مس طراحی شده‌‌‌اند. متولی اصلی صنعت مس کشور در حال اجرای طرح توسعه‌‌‌ای کیمیا برای افزایش تولید کاتد مس است. مهم‌ترین پروژه‌‌‌های این طرح که هدف آن رسیدن به تولید سالانه یک‌میلیون تن کاتد مس است، شامل پروژه فاز سوم تغلیظ سونگون با ظرفیت ۲۱میلیون تن خوراک و تولید ۴۵۰‌هزار تن کنسانتره مس به‌عنوان یکی از پروژه‌‌‌های بزرگ تغلیظ، همچنین پروژه‌‌‌های خاتون‌‌‌آباد و سریدون برای توسعه ظرفیت تولید مس و استفاده بهینه از ذخایر جدید، پروژه میدوک در راستای افزایش ظرفیت تولید کنسانتره مس ۵۰۰‌هزار تنی و طرح‌‌‌های زیرساختی برای تسهیل انتقال مواد معدنی و فرآورده‌‌‌ها، نظیر توسعه جاده‌‌‌ها، خطوط ریلی و بنادر نیز در دست است.

 این پروژه‌‌‌ها مجموعا با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۷.۸میلیارد یورو به افزایش ظرفیت تولید مس ایران و بهبود رقابت‌‌‌پذیری کشور در بازار جهانی کمک خواهند کرد. طرح کیمیا به‌‌‌طور کلی برای ۱۰سال پیش‌بینی شده است. این طرح با هدف افزایش ظرفیت تولید کاتد مس کشور به یک‌میلیون تن در سال طراحی شده است و براساس برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های انجام‌‌‌شده، قرار است در مدت زمان ۱۰سال اجرا شده و به بهره‌‌‌برداری برسد. این طرح برای اجرا با چند چالش اساسی روبه‌‌‌روست که می‌‌‌توانند بر روند اجرای آن تاثیر بگذارند:

۱.تامین منابع مالی: تامین سرمایه برای پروژه‌‌‌های بزرگ معدنی به دلیل تحریم‌‌‌ها و مشکلات اقتصادی داخلی، یک چالش جدی است. نوسانات ارزی و محدودیت‌های مالی باعث دشواری در جذب سرمایه‌گذاری‌‌‌های لازم برای اجرای طرح‌‌‌ها می‌شود.

۲.مشکلات فنی و فناوری: استفاده از تکنولوژی‌‌‌های پیشرفته مانند فلوتاسیون و تغلیظ نیازمند تجهیزات مدرن و فناوری‌‌‌های به‌‌‌روز است. محدودیت‌های فنی داخلی و نیاز به واردات فناوری‌‌‌های نوین، باعث کندی در روند پیشرفت طرح‌‌‌ها می‌شود.

۳.چالش‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی: فرآیندهای معدنی مس باعث تولید پسماندهای شیمیایی و مصرف زیاد انرژی می‌شود که به آلودگی محیط‌‌‌زیست منجر می‌شود. برای جلوگیری از این مشکلات، رعایت استانداردهای زیست‌‌‌محیطی و استفاده از تکنولوژی‌‌‌های سبز ضروری است.

۴.کمبود نیروی متخصص: اجرای پروژه‌‌‌های پیچیده و به‌‌‌کارگیری تکنولوژی‌‌‌های جدید نیازمند نیروی انسانی با تخصص‌‌‌های فنی است. کمبود نیروی متخصص در این حوزه می‌‌‌تواند روند اجرای پروژه‌‌‌ها را به تاخیر بیندازد.

۵.محدودیت‌های زیرساختی: توسعه زیرساخت‌‌‌های مناسب برای انتقال مواد اولیه و محصولات نهایی، به‌‌‌ویژه در مناطق دور از مراکز صنعتی، یکی از چالش‌‌‌های عمده است که می‌‌‌تواند بر هزینه‌‌‌ها و زمان پروژه‌‌‌ها تاثیر منفی بگذارد.

به‌منظور موفقیت در طرح کیمیا، این چالش‌‌‌ها باید با راهکارهای موثر و برنامه‌‌‌ریزی دقیق مدیریت شوند.

اجرای طرح کیمیا می‌‌‌تواند تاثیرات مثبتی بر صنعت مس و اقتصاد کشور داشته باشد. این طرح با افزایش ظرفیت تولید مس کاتدی، ایران را قادر خواهد ساخت تا نیاز داخلی خود را تامین کند و وابستگی به واردات را کاهش دهد. علاوه بر این، طرح کیمیا اشتغال جدید ایجاد کرده و به بهبود وضعیت اشتغال در کشور کمک خواهد کرد. افزایش تولید مس و بهبود فرآیندهای تولید با استفاده از تکنولوژی‌‌‌های نوین، بر رقابت‌‌‌پذیری ایران در بازار جهانی مس خواهد افزود و موجب بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌‌‌ها می‌شود. این امر همچنین به کاهش آلودگی و رعایت استانداردهای زیست‌‌‌محیطی کمک می‌کند.

با توجه به تعیین خطوط مشی و سیاستگذاری کلان توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت‌الله خامنه‌‌‌ای، در خصوص جایگزینی معدن با نفت، این امر می‌‌‌تواند به توسعه پایدار کشور کمک کند که نشان‌‌‌دهنده اهمیت روزافزون صنعت معدن و فلزات به‌‌‌ویژه مس در آینده اقتصادی ایران است. در صورت اجرای طرح کیمیا که هدف آن افزایش ظرفیت تولید کاتد مس ایران به یک‌میلیون تن در سال است، پیش‌بینی می‌شود ایران با رسیدن به این هدف، بتواند درآمد ارزی سالانه‌‌‌ای در حدود ۲ تا ۲.۵میلیارد دلار داشته باشد. این پیش‌بینی براساس قیمت فعلی کاتد مس و ظرفیت تولید هدف‌‌‌گذاری‌شده انجام شده است.

 بنابراین، تولید ۲.۵میلیون تن کاتد در آینده‌‌‌ای قابل‌توجه، هدف بلندمدتی است که ممکن است در صورت گسترش پروژه‌‌‌ها و بهبود فناوری‌‌‌های تولید، در افق‌‌‌های بعدی تحقق یابد. افزایش ظرفیت تولید همچنین می‌‌‌تواند ایران را به یکی از ۶تولیدکننده برتر مس در جهان تبدیل کند و سهم کشور را در بازار جهانی مس افزایش دهد که به تقویت صنعت مس ایران کمک خواهد کرد.

با توجه به برآیند مثبت وضعیت صنعت مس در بورس و از آنجا که تامین مالی از طریق بازار سرمایه می‌تواند نقش مهمی در تامین مالی پروژه‌‌‌‌های بزرگ ایفا کند، در کنار استفاده از سایر ابزارهای تامین مالی می‌توان از منابع موجود در بازار سرمایه برای اجرای پروژه‌‌‌ کیمیا استفاده کرد.