«دنیای‌اقتصاد» در گفتوگو با فعالان اقتصادی بررسی کرد؛ تولیدات ایرانی چگونه بازار خود را حفظ کردند؟
«ساخت ایران» درتقلای کیفیت
«حال تولید خوب نیست» جمله‌‌‌ای است که بارها از زبان تولیدکنندگان شنیده‌‌‌ایم؛ آنها بر این باورند که قیمت‌گذاری دستوری، تحریم‌‌‌های داخلی و خارجی، نبود ارز برای تامین مواد اولیه، نبود استراتژی مدون در صنعت و تولید، کاهش قدرت خرید و تاثیر آن بر میزان تقاضا، فرسوده بودن ماشینآلات تولیدی و صنعتی، نوسانات نرخ ارز و کاهش نقدینگی امان تولید را بریده است؛ این در حالی است که ایران همواره در شرایط تحریم برای گذر از تنگناهای ناشی از تحریم چاره‌‌‌ای جز رشد و تمرکز بر تولید ندارد.
شرایط پیچیده تولید در ایران برخی از تولیدکنندگان را مجبور کرد برای بقا و پایین نگه‌داشتن قیمت تمام‌شده (با کاهش توان خرید مصرف‌کنندگان) از کیفیت تولیدات خود بکاهند تا حداقل سهم خود از بازار داخلی را حفظ کنند. به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر رویکرد حاکم بر سیاست‌‌‌های اقتصادی در تضاد با تولید قرار گرفت و سیاست‌‌‌های دولت برای تنظیم بازار در نهایت بر افزایش واردات متمرکز شد.
اما با وجود تمام ناکامی‌‌‌ها، تحریمها و چالش‌‌‌های پیش‌روی تولید، ممنوعیت واردات برخی از کالاها از سال ۹۶ به فرصتی برای ارتقای کیفیت و تحول در فناوری‌‌‌ها تبدیل شد؛ تا جایی‌‌‌که برخی کالاهای ایرانی در بحث کیفیت حتی توان رقابت با کالاهای مشابه خارجی را پیدا کردند.
در سال‌های اخیر ورود شرکت‌های دانشبنیان به فرآیند تولید به کیفی‌سازی کمک کرد. آنها بر فرآیند قطعهسازی متمرکز شده و توانستند در سال‌های اخیر دامنه تنوع تولیدات را افزایش دهند. به‌عنوان نمونه، صنعت نساجی و پوشاک کشور که سال‌ها به محاق رفته بود و حرفی برای گفتن نداشت، توانست با ورود دستگاه‌‌‌ها و ماشینآلات بهروز به خط تولید علاوه بر ارتقای کیفیت و پیشرفت در طراحی‌‌‌ها در قیمت‌گذاری نیز امکان رقابت با کالاهای مشابه خارجی را پیدا کند یا در صنعت لوازم‌خانگی، با وجود ضعف در تولید لوازم‌خانگی ریز، تولیدکنندگان توانستند با تمرکز بر قطعهسازی و ورود شرکت‌های دانشبنیان، فراتر از کمیت بر ارتقای کیفیت نیز پافشاری کنند. هم‌اکنون تولیدکنندگان داخلی بیش از گذشته بر ارائه خدمات پس از فروش متمرکز شده و حفظ بازار و رضایت مشتریان را در اولویت قرار داده‌اند.
ورود شرکت‌های دانشبنیان به قطعهسازی
عباس هاشمی، دبیر انجمن صنایع لوازم‌خانگی، در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد»، با اشاره به تلاش‌‌‌ها برای تکمیل سبد لوازم‌خانگی، گفت: دامنه تنوع تولید محصولات لوازم‌خانگی در گروه کالاهای کوچک مانند کافی‌میت، همزن برقی و چندکاره را در دستور کار خود قرار دادیم. همچنین در مباحث کیفی فرهنگ مشتری‌مداری را تقویت کرده و وسعت دادیم و به‌عبارتی مشتری‌محوری جزو اصول اولیه تولیدکنندگان شد.
وی با تاکید بر مرتبط شدن بسیاری از واحدهای تولیدی به شرکت‌های دانشبنیان و استارت‌آپ‌‌‌ها، تصریح کرد: مراکز نوآوری در بسیاری از واحدها مستقر شدند. همچنین با مجوز معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و اقتصاد دانشبنیان «کانون هماهنگی دانش صنعت و بازار لوازم خانگی» را تشکیل دادیم که وظیفه اصلی این کانون ایجاد پلتفرمی برای به‌هم‌رسانی متقاضیان و عرضه‌کنندگان فناوری است.
هاشمی با بیان اینکه بر دومحور تولید لوازم‌خانگی هوشمند و تعمیر ساخت داخلی متمرکز شدیم، عنوان کرد: با این محوریت و با هماهنگی انجمن و کانون، سمینارهای علمی بسیاری برگزار کردیم و در دوسال اخیر محصولات دانشبنیان و هوشمند را در نمایشگاه لوازم‌خانگی عرضه کردیم.
به گفته دبیرانجمن لوازم‌خانگی، شرکت‌های دانشبنیان به حوزه تولید قطعهسازی نیز ورود کردند. در انجمن ۷۰واحد قطعهسازی فعال است و در تولید الکتروموتورهای کم‌مصرف برای کولرها فعالیت خوبی انجام داده‌اند. همچنین در تولید اکولیبل‌‌‌هایی که علاوه بر ذخیره‌کنندگی انرژی، دوستدار محیط‌زیست هستند نیز فعالیت‌‌‌های خوبی انجام شده است.
آزمایشگاه شرکت‌ها مرجع استاندارد شد
حسام بیگدلو، دبیر انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی، در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد»، با بیان اینکه محصولات شوینده در ایران از لحاظ کیفیت و دانش تولید مشکلی ندارند، گفت: در سال‌های اخیر به‌‌‌دلیل تحریم چالش‌‌‌هایی در واردات مواد اولیه داشتیم؛ اما اکنون موادی وارد کشور می‌شود که منابع آن در داخل وجود ندارد؛ مانند انواع روغن‌‌‌های نارگیل، آووکادو و سایر مواد اولیه که از آنها در چرخه تولید مواد شوینده بهره می‌گیریم.
وی تعداد مواد اولیه وارداتی در صنعت شوینده را محدود دانست و افزود: تولید این کالاها در داخل کشور صرفه اقتصادی ندارد؛ از این رو شرکت‌ها اقدام به واردات این کالاها می‌کنند.
بیگدلو با تاکید بر اینکه کیفیت تولیدات ایرانی نسبت به ترک‌‌‌ها بهتر است، گفت: واحدهای تحقیق و توسعه و کنترل کیفیت شرکت‌ها بیش از گذشته بر روند تولید نظارت دارند و شرکت‌های تولیدی آزمایشگاه‌‌‌های مجهز را راه‌‌‌اندازی کردند. به‌عنوان مثال در ۱۵سال گذشته تعداد شرکت‌هایی که استاندارد ۱۷۰۲۵ را داشتند محدود بود؛ اما امروز تعداد شرکت‌های مجهز به این استاندارد افزایش یافته است و به نوعی آزمایشگاه‌‌‌های شرکت‌ها به مرجع استاندارد تبدیل شده‌اند و این موضوع بر افزایش کیفیت تاثیر مستقیم گذاشته است.
وی ادامه داد: فناوری جدید در زمینه مواد اولیه است؛ به این معنا که در ساخت شامپو فناوری تولید ۴۰سال بومی شده است و تلاش داریم که مواد اولیه نیز کم‌کم بومی شوند.
به گفته این فعال اقتصادی، ۵۰درصد نیاز به واردات مواد اولیه از طریق تولید داخلی حل شده است و به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده نیز این بخش‌‌‌ها جبران شود.
دبیر انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی با تاکید بر اینکه کیفیت تولیدات ایرانی در شرایط برابر نسبت به محصولات خارجی بهتر است، گفت: اختلاف در بحث قیمت است. ساخت محصول باکیفیت در کشوری که سبقه تولید ۴۰ساله دارد کار آسانی است؛ اما تولید با قیمت‌هایی که سازمان حمایت در نظر دارد برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد.
بیگدلو با بیان اینکه حدود نیم‌قرن از تولید شامپو در ایران می‌‌‌گذرد، افزود: استانداردهای جهانی در تولید رعایت می‌شود؛ اما متاسفانه قیمت‌گذاری دستوری اجازه نمی‌‌‌دهد که تولیدکنندگان مقدار مواد بیشتری به محصولات خود اضافه کنند و اگر بخواهند برای حفظ کیفیت از مقدار مواد افزودنی نکاهند، در آن صورت باید به پرداخت زیان رضایت بدهند.
به گفته وی، تولیدکنندگان در تنگنای سازمان حمایت هستند؛ چراکه این سازمان همواره در حال فرصت خریدن برای ثابت نگه‌داشتن قیمت‌هاست و ما مشاهده می‌‌‌کنیم که در این بازه زمانی کیفیت‌‌‌ها افت می‌کند.
اسباببازی ایران در بازار منطقه خواهان دارد
همچنین در این باره، علیرضا لولاگر، دبیر هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباببازی ایران در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد»، با بیان اینکه تولید اسباببازی نیاز به فناوری بالا ندارد، گفت: ظرفیت تولید اسباببازی در کشور بالاست و تولیدکنندگان داخلی توان رقابت با کالاهای مشابه خارجی را از لحاظ کیفیت و قیمت دارند.
وی با تاکید براینکه تولیدکنندگان اسباببازی دغدغه آموزشی دارند، گفت: رویکردها در تولید اسباببازی واقع‌‌‌گرایانه است. به همین واسطه کیفیت فیزیکی محصولات داخلی قابل رقابت با استانداردهای بین‌المللی است. اما در حوزه‌‌‌های خاص مانند عروسک‌سازی به تکنولوژی خاص و طراحی نیاز داریم.
به گفته این فعال اقتصادی، ارتقای کیفیت سختافزاری به این معناست که مواد اولیه مورد مصرف تولید مطلوب باشد و در بحث نرم‌‌‌افزاری نیز خانه طراحان را افتتاح کردیم .
دبیر هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباببازی ایران اضافه کرد: شرکت‌های دانشبنیان در حوزه فرهنگی با جدیت ورود کردند و حدود پنج‌شرکت دانشبنیان و ۱۵ شرکت خلاق وجود داشته است.
لولاگر با بیان اینکه در دودهه گذشته اسباببازی با کیفیت مناسب در داخل کشور تولید نمی‌‌‌شد، عنوان کرد: ۱۰سال پیش ماشین پلاستیکی با کیفیت معمولی در کشور تولید نمی‌‌‌شد؛ از این رو نمی‌‌‌توانستیم انتظار طراحی در تولید را داشته باشیم. اما امروز حداقل هشت‌کارخانه توانمند در تولید ماشین اسباببازی برای کودکان ۳ تا ۶ساله فعالیت دارند و این تولیدکنندگان برای حفظ سهم خود از بازار و ارتقای کیفیت تلاش و از طراحی‌‌‌های متفاوت استفاده می‌کنند.
به گفته دبیر هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان اسباببازی ایران، ظرفیت خوبی برای بازی‌‌‌های رومیزی در یک‌دهه اخیر در ایران ایجاد شده است.
این فعال اقتصادی با اشاره به نبود ساختار مناسب برای فروش اسباببازی در کشور، تصریح کرد: آمار متقن برای ویترین‌‌‌های فروش اسباببازی در کشور وجود ندارد؛ از این رو نمی‌‌‌توان اعلام کرد که چند‌درصد از سهم بازار در دست تولیدکنندگان داخلی است. همچنین رویکرد جامعی برای صادرات اسباببازی به صورت برنامه‌‌‌ریزی‌شده وجود ندارد. اما با وجود عدم‌برنامه‌‌‌ریزی در این زمینه تولیدات ما به کشورهای مختلف منطقه صادر می‌شود و این کشورها متقاضی خرید اسباب‌‌‌بازی‌‌‌های ایرانی هستند و این نشان می‌دهد که کیفیت نرم‌‌‌افزاری و سختافزاری محصول ایرانی قابل قبول است که بازار منطقه خود به خود به‌‌‌دنبال این کالاها آمده است.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در تولید و طراحی اسباببازی انجام و انواع تکنولوژی‌‌‌های جدید که بتوان با تکیه بر آنها محصولات متنوع را تولید کرد وارد کشور شده و این بازار رو به رشد است.
افزایش رغبت به خرید کالای باکیفیت
رامین جوانرود، نایب‌رئیس انجمن صنایع پوشاک، در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با بیان اینکه مصرف‌کنندگان به دنبال کالاهای باکیفیت هستند، گفت: افت توان خرید مصرف‌کنندگان باعث شد خریداران به‌‌‌دنبال کالاهای باکیفیت بروند؛ چراکه می‌‌‌خواهند در زمان بیشتری از آن استفاده کنند؛ به عبارت دیگر مشتریان آگاهانه اقدام به خرید می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه تمایل به خرید برندها از سوی ایرانیان افزایش پیدا کرده است، تصریح کرد: بعد از ممنوعیت واردات پوشاک در سال ۹۶ شاهد جهش در این صنعت بودیم. تولیدکنندگان تلاش کردند که آخرین ماشینآلات بهروز را به خط تولیدات خود اضافه کنند تا بتوانند در این مارکت دوام بیاورند. به نظر بنده تولیدکنندگان پوشاک محکوم به تولید کالاهای باکیفیت هستند تا بتوانند سهم بیشتری از این بازار را تصاحب کنند.
نایب‌رئیس انجمن صنایع پوشاک با بیان اینکه اقبال برای خرید پوشاک ایرانی افزایش پیدا کرده است، گفت: امروز مشتریان به آنلاین‌شاپ‌‌‌ها در کشورهای مختلف به‌‌‌خصوص کشورهای منطقه دسترسی پیدا کردند و زمانی‌‌‌که قیمت کالاهای ایرانی را با قیمت‌های این کشورها مقایسه می‌کنند متوجه مناسب بودن قیمت کالاهای ایرانی می‌‌‌شوند.
به گفته وی، قیمت تمام‌شده پوشاک ایرانی امروز با پوشاک کشورهای رقیب از جمله ترکیه و چین قابل رقابت است و دیگر کالای ایرانی نسبت به تولیدات این کشورها گران نیست.
این فعال اقتصادی سهم پوشاک ترک در بازار ایرانی را کاهشی دانست و افزود: دولت برای واردات پوشاک ارز تخصیص نمی‌‌‌دهد؛ از این رو قیمت تمام‌شده پوشاک ترکیه با ایران رقابتی شده است. اما از آنجا که ما هر شش‌ماه یک‌بار در کشور تورم ۵۰درصدی را تجربه می‌‌‌کنیم و درآمدها متناسب با تورم افزایش پیدا نمی‌‌‌کند از این رو توان خرید مردم به‌‌‌ویژه طبقه متوسط تقلیل پیدا کرده است.
ورود کیف و کفش ایرانی به بازارهای آفریقایی
محمود زند کریمی، کارشناس حوزه کیف و کفش در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به محدودیت‌های تخصیص ارز برای واردات کیف و کفش، گفت: تولیدکنندگان در بحث طراحی و تنوع در تولید پیشرفت کردند اما همچنان کالاهای تولیدی ایران نسبت به بازارهای جهانی گران‌‌‌تر است؛ چرا که تولید در ایران به دلیل هزینه‌‌‌های سربار مستقیم و غیرمستقیم و دسترسی به مواد اولیه گران است.
وی با بیان اینکه تولیدکنندگان به چرخه مواد اولیه دسترسی پیدا کردند، تصریح کرد: در سال‌های گذشته پلی‌اورتان را که در زیره کفش کاربرد داشت وارد می‌‌‌کردیم اما هم‌اکنون آن را در داخل کشور تولید می‌‌‌کنیم.
زند با اشاره به موفقیت‌‌‌ها در تولید کفش ورزشی، ادامه داد: پیشرفت‌‌‌های ما در حوزه تولید کیف و کفش باعث شده است که محصولات ایرانی در بازار کشورهای شرق و شمال آفریقا ورود پیدا کنند.
