«دنیای‌اقتصاد» وضعیت بازار گوشت قرمز را بررسی کرد
بازار گوشت؛ بازیچه دلالان و سیاستهای ارزی
طبق آمار، قیمت گوشت گوسفند در مهرماه، نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، ۴۵.۸درصد افزایش یافته است؛ این رقم نسبت به ماه پیش از خود(شهریور ۱۴۰۳)، با ۰.۵درصد افزایش همراه بوده است. قیمت گوشت گاو یا گوساله نیز در مهرماه امسال، نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل (مهر ۱۴۰۲) با ۱۷.۱درصد و نسبت به ماه گذشته خود با ۰.۷درصد تغییر همراه بوده است؛ قیمت هر کیلو گوشت گاو یا گوساله حداقل ۴۸۳هزار و حداکثر ۶۵۵هزار تومان بوده و به طور میانگین، ۵۷۵هزار تومان به فروش رفته است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد از گوشت زنده تا گوشت مصرفی حداقل یک فاصله ۲۰۰ درصدی وجود دارد.
در همین راستا اخیرا مدیرعامل اتحادیه دام سبک در گفت‌‌‌وگو با خبرگزاری‌‌‌ها با اشاره به اینکه به‌‌‌رغم شرایط مساعد تولید دام و افزایش حجم واردات گوشت قرمز، قیمت دام‌زنده کاهش اما قیمت گوشت در بازار افزایش معناداری داشته اعلام کرد بنابر آمار قیمت هر کیلو بره زنده نر ۵۰ کیلویی از ۳۲۰هزار تومان ابتدای سال به ۲۶۰ تا ۲۷۰هزار تومان کاهش یافته است. صدر دادرس همچنین از افزایش ۴ برابری حجم واردات گوشت نسبت به سال قبل خبر داده به‌طوری که بر اساس آمار ۶ ماهه، ۱۲۶هزار تن گوشت قرمز وارد کشور شده، در حالی که در مدت مشابه سال قبل میزان واردات ۳۲هزار تن بوده است. اما با این حال قیمت گوشت از ۶۵۰هزار تومان ابتدای سال هم فراتر رفته است.
بنابر آمار در ابتدای سال قیمت هرکیلو گوشت در نقاط مختلف کشور ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزارتومان بود که اخیرا بر اساس گزارش‌‌‌های رسیده قیمت گوشت در استان‌‌‌های قطب تولید به یک میلیون تومان رسیده است. وی گفت: با توجه به سود واردات، توزیع‌کنندگان و افرادی که بازار گوشت را مدیریت می‌کنند به‌‌‌رغم شرایط مساعد تولید اجازه کاهش قیمت نمی‌‌‌دهند تا بتوانند حجم واردات را افزایش دهند.
کاهش مصرف و رشد شدید قیمت
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» بر اساس آمارهای میدانی هرچند قیمت گوشت قرمز در میادین میوه و تره‌بار و مراکز فروش دولتی روند باثباتی را پشت سر می‌‌‌گذارد، اما قیمت گوشت در قصابی‌‌‌ها و مراکز فروش گوشت آزاد روز‌به‌روز روند افزایشی را تجربه می‌کند و این در حالی است که میزان تقاضا از گوشت دولتی با افزایش زیادی روبهرو شده و بیشتر تقاضای جامعه از این محل تامین می‌شود. دلیل این امر نیز رشد افسارگسیخته قیمت گوشت قرمز از سال ۱۴۰۱ به بعد بوده که رشد قیمت این کالا در سبد خانوار اغلب بیش از ۲۵۰درصد بوده است و در سه سال گذشته قیمت آن بیش از ۱۰ برابر شده است. این در حالی است که رشد قیمت در سال‌جاری و در ۶ماهه امسال پایین و قابل قبول بوده است.
از زمان آغاز جراحی اقتصادی در دولت قبل و همزمان با رشد قیمت علوفه، واکسن، هزینه‌‌‌های جانبی و قیمت ارز و... با یک دوره تاخیر قیمت گوشت قرمز در بازار با جهشی شدید روبهرو شد و با آنکه دولت ارز ترجیحی برای واردات این محصول در نظر گرفته بود، با این حال بخش زیادی از افراد جامعه قادر به خرید گوشت نبوده و به عبارتی گوشت از سفره بخش زیادی از جامعه پر کشید. این در حالی است که نوسانات قیمتی در حوزه گوشت قرمز ارتباط مستقیمی با کشتار یا نگهداری دام دارد. به عنوان مثال در سال‌های قبل ارزان بودن قیمت گوشت در مقایسه با هزینه‌‌‌های نگهداری دام باعث شد بسیاری از دامهای جوان و گوساله و بره برای کشتار راهی کشتارگاه‌‌‌ها شوند و این موضوع باعث شد تا عرضه بالایی را شاهد باشیم، اما پس‌از مدتی با افزایش قیمت نگهداری دام و تاخیر در ارسال دام زنده به کشتارگاه قیمت‌ها افزایش یافت.
با تمام این اوصاف کسری موجود در بازار همواره از محل واردات گوشت تازه و یخ‌زده تا حدی جبران شده تا بازار با کمبود روبهرو نشود، اما به‌‌‌رغم همه این سیاست‌‌‌ها قیمت گوشت در بازار روند افزایشی به خود گرفته است. آن‌طور که در بالا به نقل از مدیرعامل اتحادیه دام سبک نقل شد، یکی از عوامل کاهش نیافتن قیمت‌ها در بازار موضوع واردات است. سود بازرگانی واردات گوشت قرمز در حال حاضر صفر‌درصد است و این در حالی است که این رقم بین ۲ تا ۱۱درصد بود و حالا تمام منافع حاصل از واردات گوشت عملا به جیب واردات می‌رود.
تعادل ارزی برای بازار گوشت
از سوی دیگر واردات گوشت قرمز با استفاده از ارز ترجیحی صورت می‌گیرد و در شرایط کنونی که اختلاف قیمت ارز دولتی و آزاد به حدود ۳۰هزار تومان رسیده است و نگرانی‌هایی هم که از احتمال افزایش قیمت ارز ترجیحی برای واردات گوشت مخابره می‌‌‌شد با اعلام وزیر جهاد کشاورزی برطرف شد، حالا بازار به خوبی از شرایط مساعدی که وجود دارد حکایت دارد. البته آن‌طور که جواد آزاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران اعلام کرده ارز تامین‌شده برای گوشت یخ‌زده ارز حدود ۴۲هزار تومانی است و از طرفی برای واردات دام پایه پروار ۶ ماه درخواست تخصیص ارز شده، اما هنوز ارزی تخصیص داده نشده است. در این بین کارشناسان با اشاره به اختلاف قیمت گوشت قرمز در فروشگاه‌‌‌ها و بازار آزاد معتقدند این اختلاف قیمت به یک تهدید بالقوه تبدیل شده است، اما آنچه مشخص است برای جلوگیری از هر گونه تخلف احتمالی نزدیک کردن قیمت گوشت دولتی و آزاد به هیچ روشی راه‌‌‌حل مناسبی نیست.
یک بررسی اجمالی نشان می‌دهد میزان مصرف گوشت قرمز در کشور از سال ۱۴۰۰ تاکنون به یک‌دوم رسیده است. این در حالی است که ابتدای دهه ۹۰ سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور ما رقمی در حدود ۱۳ کیلوگرم بود. این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۶ کیلوگرم و در حال حاضر به کمتر از ۳کیلوگرم رسیده است و حتی برخی اظهارنظرهای کارشناسی حکایت از آن دارد که در سه دهک پایین جامعه میزان مصرف گوشت قرمز کمتر از یک کیلوگرم است. در این بین مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران معتقد است در فصل سرما دامداران برای خرید علوفه موردنیاز، نیاز به نقدینگی و سرمایه در گردش دارند و بنابراین مبادرت به فروش دامهای خود می‌کنند. اصولا چنین موضوعی باید قیمت گوشت قرمز را در بازار کاهش دهد، با این حال مشخص نیست چرا با تمام این تفاصیل قیمت‌ها در بازار روند کاهشی به خود نگرفته است.
آزاد با تاکید بر انباشتگی دام سنگین تولید داخل در حال حاضر، درباره علت آن توضیح داد: نخست اینکه وضعیت تولید دام امسال بهتر بود. دوم، روند بازار در چنین فصلی هر سال همین گونه است. دامدار ابتدای پاییز برای تامین خوراک دام در زمستان نقدینگی بالایی نیاز دارد؛ از این‌رو تمام دامداران در این فصل عرضه‌کننده هستند. در صنعت دامپروری دامهای پرواری مانند قلک بوده و هر وقت نیاز باشد دامدار از آن استفاده می‌کند. در حال حاضر به فصل آن رسیده ولی خریدار کم است. اگر دولت این یارانه گوشت را به این بخش اختصاص دهد بازار با دامهای تولید داخل بهتر مدیریت می‌شود.
به نظر می‌رسد تامین گوشت به یک چالش برای دولت تبدیل شده است. از یکسو دولت برای کنترل بازار ناچار به تخصیص یارانه است و از سوی دیگر دامداران خواهان حمایت‌‌‌های بیشتر هستند تا جایی که مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران می‌‌‌گوید اگر ۵۰درصد یارانه اختصاص داده‌شده به گوشت برای واردات، به سمت تولید داخل باشد مشکلات داخلی تا حدودی رفع می‌شود که در این صورت، تولید رونق پیدا کرده و قیمت تمام‌شده پایین‌‌‌تر می‌‌‌آید؛ ضمن اینکه گوشت دام ایرانی لذیذتر از وارداتی است. به گفته آزاد، در لایحه بودجه ۱۴۰۴ آمده، یک‌درصد تعرفه واردات نهاده دامی به تامین گوشت قرمز و سفید تخصیص داده شود.
این موضوع بسیار مهم است و قرار است برای سال آینده برنامه‌‌‌هایی در راستای بهبود صنعت دامپروری انجام شود. نخست، تامین سرمایه در گردش برای خرید دام پرواری و تامین علوفه؛ دوم، بهسازی و نوسازی واحدهای دامی و سوم، ارتقا و بهبود تولیدمثل است که خارج از فصل هم زایش رخ دهد. به این ترتیب تولید گوشت در کشور افزایش می‌‌‌یابد. مدیرعامل اتحادیه سراسری صنعت دامپروران همگام کشور با تاکید بر مساله سوم ادامه داد: امسال آمار تولیدمثل را از این طریق حدود یک میلیون رأس در نظر گرفته‌‌‌اند. چنانچه اعتبار تامین شود تولید گوشت بره حداقل ۱.۵ برابر می‌شود و دیگر نیاز به واردات نخواهیم داشت.
