بیستمین دوره نمایشگاه ایران متافو ۲۰۲۳ با تمرکز بر فلزات مختلف از فلزات آهنی تا غیرآهنی، ماشین‌‌‌آلات و تکنولوژی‌‌‌های نوین با حضور شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی آغاز به کار کرد. این نمایشگاه و سایر نمایشگاه‌‌‌ها و همایش‌‌‌های مشابه را باید به عنوان یک ویژگی مثبت مهم و بزرگ برای توسعه هر صنعت از جمله صنایع فلزی قلمداد کرد تا جایی که می‌توان گفت همایش‌‌‌های قدرتمند این حوزه یکی از ارکان مهم توسعه‌‌‌یافتگی در صنایع فلزی ایران با محوریت فولاد است. نکته بسیار مهمی که فضا را برای توسعه و رقابت ایجاد کرده و خروجی‌‌‌های آن را در مقایسه این صنایع با صنایع مشابه از مسیر بومی‌‌‌سازی، تکنولوژی‌‌‌های تولید و سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی مشاهده می‌‌‌کنیم. اینکه صنایع فلزی در ایران با محوریت صنایع فولادی یک سر و گردن از صنایع مشابه خود در بومی‌‌‌سازی و تکنولوژی‌‌‌ها بالاتر است یک واقعیت غیرقابل انکار بوده که باید آن را ارج نهاد.

به کرات گفته می‌شود که فولادسازی یا فلزات غیرآهنی دیگر همچون مس یا سرب و روی حتی آلومینیوم بر پایه توانمندی‌‌‌های زیرزمینی و خدادادی کشور ایجاد شده اگرچه یک حقیقت است ولی تمام حقیقت نیست. صنایع ارزآوری بزرگ و مشابه دیگری نیز در کشور وجود دارند که بر همین پایه ایجاد شده‌‌‌اند ولی از بومی‌‌‌سازی و تکنولوژی‌‌‌های روز همچون فلزات مختلف برخوردار نیستند آن‌‌‌هم در شرایطی که الزاما صنایع فلزی در کشور تنها بر پایه مزیت‌‌‌های زیرزمینی ایجاد نشده یا توسعه ‌‌‌نیافته‌‌‌اند. در صنعت آلومینیوم بخش مهمی از نیازها به ماده اولیه از خارج از کشور وارد می‌شود یا در حوزه سرب و روی محدودیت‌‌‌های جدی برای تامین خاک معدنی را شاهد هستیم یا در حوزه مس به‌‌‌رغم ذخایر زیرزمینی کشور اما محدودیت‌‌‌های جدی در تامین مالی (خارجی) همچون سایر کشورها یا سخت‌‌‌گیری‌‌‌ها بر فروش و صادرات و مداخلات دولتی را شاهد هستیم. اما در فولاد معضلات خاصی داریم که به مرور زمان در حال خودنمایی بیشتر است. تامین امن ماده اولیه معدنی، توسعه نامتوازن در ارکان، مشکلات در زیرساخت‌‌‌ها مخصوصا حمل‌‌‌ونقل و تامین امن انرژی همگی مواردی است که تنگناهای بسیاری را در صنعت فولاد رقم زده است ولی شاهد توقف این روند توسعه نیستیم. اما چند مقایسه نشان می‌‌‌دهد که چگونه یک صنعت می‌تواند از دل مشکلات سرافراز بیرون بیاید و توسعه سریع‌‌‌تری را به‌‌‌رغم تنگناها تجربه کند.

فلزات از چند ویژگی خاص شاید تاریخی در کشورمان برخوردار بوده‌‌‌اند؛ اول آنکه در صنعت فولاد در بسیاری از بازه‌‌‌های زمانی آزادی عمل بیشتری حاکم بوده و حاکمیت شرکتی به‌‌‌رغم بسیاری محدودیت‌‌‌ها و واقعیت‌‌‌های خاص اما حاکمیت نسبتا مطلوبی داشته است. در فاز بازار نیز شاهد هستیم که توجه به آزادی عمل به شدت در این حوزه تعقیب شده و آغاز به کار بورس فلزات به عنوان موطن بورس کالای ایران این واقعیت را برجسته‌‌‌تر می‌‌‌سازد. اینکه فلزی‌‌‌ها بیش از سایر صنایع بازار محور بوده‌‌‌اند یک نکته بسیار مهم در توسعه این صنعت است. نکته دیگر آنکه بدنه تصمیم‌‌‌سازی دولتی بسیار به صنعت فولاد توجه کرده و از آن حمایت کرده‌‌‌اند. اینکه در دوره‌‌‌های گذشته بسیاری از مدیران و تصمیم‌‌‌سازان کشوری خود به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با فولاد و معدن هم‌‌‌راستا بوده‌‌‌اند محرکی برای توسعه این صنعت بوده است چون جنس صنایع فلزی را به خوبی می‌‌‌شناختند. اما آزادی عمل در صنعت فولاد دو خروجی دیگر هم داشت یکی ورود گسترده بخش خصوصی در زنجیره ارزش که در گام‌‌‌های بعدی به ارکان بالاتر زنجیره تولید تسری یافت نیز یکی از خروجی‌‌‌های مهم این آزادی عمل بود. نکته دیگر آنکه رقابت‌‌‌پذیری در این صنعت را بالا برد تا جایی که شرکت‌ها به خوبی می‌‌‌دانستند اگر بازده (راندمان) تولید بالاتری از برخی رقبا نداشته باشند نمی‌توانند به سادگی به توسعه دست یافته حتی حیات اقتصادی آنها را دستخوش تغییر می‌‌‌کند. این روندها در نهایت از صنعتی با تنگناهای گسترده، به یک صنعت رو به رشد تبدیل شد که هم‌‌‌اکنون در برخی برآوردهای مقطعی به رتبه هفتم در تولیدکنندگان فولاد در جهان دست یافته است. نکته جالب توجه آنکه سریع‌‌‌تر از سایر صنایع بزرگ مشابه، شاهد هستیم که توجه به اثرات زیست‌‌‌محیطی در مرکز تمرکز تصمیم‌‌‌سازان صنعتی قرار گرفته است و دست یافتن به فولادسبز را جدی گرفته‌‌‌اند تا جایی که می‌توان امیدوار بود به زودی به یک صنعت سبز در حوزه فولاد برای برخی شرکت‌ها دست پیدا کنیم.