جابه‌‌‌جایی بار جاده‌‌‌ای توسط چند نوع بازیگر صورت می‌‌‌پذیرد از‌‌‌جمله ۱) ناوگان داخلی خود شرکت‌ها ۲) باربری‌‌‌های سنتی ۳) شرکت‌های کوریر لجستیکی ۴) رانندگان مستقل و ۵) سایر بازیگران نظیر سیستم اتوبوسرانی بین‌‌‌شهری که از این بین تخمین زده می‌شود سهم بازار اصلی در اختیار شرکت‌های باربری در سراسر کشور باشد.

از طرف دیگر بر اساس یک مدل بخش‌‌‌بندی، بارها به سه دسته قابل تقسیم‌‌‌ هستند. دسته اول تحت عنوان کوریر یا بسته کوچک، شامل بسته‌‌‌ها و بارهایی که اصطلاحا با قدرت دست قابل بارگیری باشند. این دسته شامل بارهای کوچکی است که عمدتا در فضای غیرتجاری و توسط اشخاص حقیقی و برای اشخاص حقیقی ارسال می‌شود. دسته دوم تحت عنوان بارهای فول‌تراک یا FTL) Full Truck Load) است. در این مدل حجم بار و وزن بارها به‌‌‌گونه‌‌‌ای است که یک ناوگان را به صورت کامل پر می‌کنند. بار FTL با اصطلاحاتی نظیر بار کامل و دربستی هم شناخته می‌شود و بخش بزرگی از جابه‌‌‌جایی بار در کشور را به خود تخصیص می‌دهد. در این مدل از سفارش، بارگیری صرفا یک‌بار انجام می‌شود و بار در مقصد تحویل داده می‌شود. در نتیجه زمان ارسال بار سریع‌‌‌تر و ریسک آسیب دیدن به بارها (به دلیل تعداد کم بارگیری و جابه‌‌‌جایی ناوگان) کم است. دسته سوم بارها تحت عنوان LTL مخفف واژگان انگلیسی Less Than Truck  است. این مدل بار در ایران با عناوینی نظیر بار غیردربستی یا کنارباری نیز شناخته می‌شود. این مدل باری شامل خرده‌‌‌بارهای سنگین و حجیمی است که الزاما یک ناوگان را به صورت کامل پر نمی‌‌‌کند. تجسم کنید که یک شرکت برای ارسال چند بسته بار و سفارش نیاز دارد تا بارهای سنگینی مثلا ۳۰۰ کیلوگرم را به شهر دیگری برای مشتریانش ارسال کند. گزینه‌‌‌های مرسوم پیش رو در حال حاضر ارسال توسط یک ناوگان دربست (مثلا گرفتن یک نیسان بار دربست) یا ارسال به صورت LTL توسط باربری‌‌‌هاست.

در استاندارد جهانی بار LTL شامل بارهایی با محدوده وزنی ۶۸ کیلوگرم تا ۸/ ۶تن است و سهمی کمتر از ۱۰‌درصد بازار جابه‌‌‌جایی را به خود اختصاص داده است. به عنوان مثال بازار LTL در آمریکا و اروپا حدود ۵ تا ۷‌درصد بازار جابه‌‌‌جایی جاده‌‌‌ای را شامل می‌شود و بازیگران بزرگی نظیر شرکت Yellow در آمریکا به‌‌‌صورت تخصصی به ارائه خدمات جابه‌‌‌جایی بار LTL می‌‌‌پردازند. این شرکت‌ها برخلاف شرکت‌های سنتی، دارای انبارها و مراکز پردازشی هستند که با بهره‌‌‌گیری از الگوریتم‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی ترکیب بهینه بارها و جابه‌‌‌جایی آنها را انجام می‌دهند. همچنین علاوه بر شرکت‌های تخصصی در حوزه‌ LTL، شرکت‌های پستی و کوریر نظیر DHL نیز به ارائه خدمات جابه‌‌‌جایی بار LTL می‌‌‌پردازند. در ایران و بر اساس تحلیل‌‌‌های شرکت مشاوره مدیریتی ایلیا بازار بالقوه بارهای LTL حدود ۱۴۰ میلیون تن در سال است که از این مقدار بیش از ۲۵ میلیون تن به صورت بالفعل سالانه جابه‌‌‌جا می‌شود. این بارها عمدتا توسط باربری‌‌‌ها و به شکل سنتی جابه‌‌‌جا می‌شود. از طرف دیگر دریافت و تحویل بارها عمدتا به‌‌‌صورت «درب‌‌‌به‌‌‌درب» صورت نمی‌گیرد، بلکه لازم است تا مشتریان بارها را خودشان برای انبارهای باربری ارسال کنند و در مقصد از انبار تحویل بگیرند.

علاوه بر بازیگران سنتی، بازیگران مدرن نیز در حوزه خرده‌‌‌بار سنگین و حجیم فعالیت می‌کنند. هرچند که این بازیگران در بین مشتریان و مصرف‌کنندگان عمدتا به عنوان شرکت‌های کوریر و جابه‌‌‌جایی بسته کوچک شناخته می‌‌‌شوند. این در حالی است که مجموعه‌‌‌های مدرن امکان ارائه خدمات جابه‌‌‌جایی LTL به صورت غیرسنتی را دارند. به‌‌‌عنوان نمونه یکی از خدمات ویژه قابل ارائه در این دسته عبارت است از ارائه خدمات LTL به صورت «درب‌‌‌به‌‌‌درب» یا امکان پیگیری لحظه‌‌‌ای سفارش یا خدمات بیمه متنوع برای جبران زیان‌‌‌ها یا آسیب‌‌‌های احتمالی.

نکته مهم در خصوص وضعیت بازار LTL این است که مشتریان شناخت کافی از مزایا و ویژگی‌‌‌های ارسال کالا به صورت LTL ندارند. در واقع مهم‌ترین ویژگی این نوع از جابه‌‌‌جایی این است که مشتریان به اندازه مقدار پرکردن فضای ناوگان هزینه پرداخت می‌کنند و مدل‌‌‌های LTL عمدتا به نسبت مدل FTL ارزان‌‌‌تر هستند. از طرف دیگر به دلیل تعدد دفعات بارگیری و جابه‌‌‌جایی بین ناوگان‌‌‌های حمل، ریسک آسیب رسیدن به محصولات و همچنین مدت زمان ارسال سفارش طولانی‌‌‌تر خواهد شد. همچنین برخی از کالاها به دلایل مختلف نظیر شرایط قرنطینه یا ویژگی بار، قابلیت ارسال به صورت LTL را ندارند. به‌رغم تمام این موارد برای مشتریان با حجم ارسال بار کم (مثلا زیر ۱۰ پالت) گزینه ارسال به صورت LTL می‌تواند بهترین گزینه باشد.

به تحلیل شرکت مشاوره مدیریت ایلیا، بازار LTL در ایران به‌خصوص برای ظهور بازیگران مدرن، با فرصت‌‌‌ها و تهدیدهای زیر روبه‌رو است:

۱) به دلیل افزایش میزان فروش اینترنتی و همچنین کاهش قدرت خرید افراد و مجموعه‌‌‌ها، انتظار می‌رود که مدل ارسال بار به صورت LTL با استقبال بیشتری مواجه شود.

۲) گستردگی جغرافیای ایران و حجم بالای جابه‌‌‌جایی کالا به صورت جاده‌‌‌ای، امکان تجمیع ارسال‌ها برای مقاصد مختلف و شهرهای گوناگون را فراهم می‌کند و این موضوع می‌تواند منجر به افزایش ارسال کالا به صورت LTL شود.

۳) سیستم فعلی در باربری‌‌‌ها به صورت سنتی و با الگوهای قدیمی در بخش جابه‌‌‌جایی خرده‌‌‌بار فعالیت می‌کند که بهره‌‌‌وری و خدمات پشتیبانی پایینی را برای خلق تجربه مطلوب مشتریان به دنبال دارد. به نظر می‌رسد در این فضا ظرفیت خوبی برای فعالیت جدی‌‌‌تر بازیگران مدرن وجود خواهد داشت.علاوه بر فرصت‌‌‌های فوق در خصوص بازار‌ LTL، چالش‌‌‌ها و تهدیدهای جدی پیش‌روی بازیگران تازه‌وارد خواهد بود. مواردی نظیر:

۱) فرآیند فعلی جابه‌‌‌جایی خرده‌‌‌بار در کشور در گذر زمان تبدیل به یک عادت مشخص شده است و مشتریان در این حوزه احساس نیاز ملموس به خدمات ویژه و دریافت ویژگی‌‌‌های منحصر‌‌‌به‌‌‌فرد ندارند. تغییر این عادت زمان‌بر خواهد بود و نیازمند ایجاد حس نیاز واقعی در مشتریان است.

۲) مفهوم LTL به تعبیر علمی، استاندارد و بین‌‌‌المللی، میان بازیگران و مشتریان ایرانی جا نیفتاده است و فعالیت سالیان دراز باربری‌‌‌ها به شکل سنتی در این فضا شکل‌‌‌دهنده اصلی تجربیات مشتریان بوده است.

۳) در ایران با مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی، به دلایل گوناگون از جمله ارزانی سوخت و در دسترس بودن حجم بالای رانندگان مستقل، هنوز ارسال کالا با ناوگان کوچک‌تر و به صورت FTL نسبت به ارسال کالا به صورت LTL می‌تواند صرفه اقتصادی داشته باشد.

۴) در شرایط فعلی ارسال بار با ذی‌نفعان متفاوتی همراه است. در بسیاری موارد ارسال‌‌‌کننده کالا تصمیم‌گیر نهایی در خصوص سیستم لجستیک و نوع ناوگان و ارسال بار است در حالی که تحویل‌‌‌گیرنده کالا (مشتری) پرداخت‌‌‌کننده هزینه است. این امر باعث ایجاد تفاوت‌‌‌های معنادار و تضاد انگیزه برای انتخاب باربری و سیستم ناوگان حمل خواهد شد. به عنوان یک مثال ساده ارسال‌‌‌کننده ترجیح می‌دهد که روش کم‌دردسر برای خودش را انتخاب کند و توجه به هزینه در اولویت پایین‌‌‌تر قرار خواهد گرفت. در مجموع به نظر می‌رسد پتانسیل فعالیت در حوزه LTL در بازار ایران با رشد همراه باشد، ولی کماکان تا آینده نزدیک، باربری‌‌‌ها نقش جدی در این بازار ایفا خواهند کرد. بازیگران مدرن با فعالیت‌‌‌های بازاریابی و طراحی خدمات منحصربه‌‌‌فرد (Service Design) قابلیت کسب سهم بازار با شیب ملایم را خواهند داشت. این درحالی است که با اهمیت پیدا کردن موضوعات بهره‌‌‌وری و تجربه مشتریان، در آینده با افق دورتر انتظار می‌رود سهم بازار بازیگران مدرن به شکل معناداری افزایش یابد.

اخبار مرتبط