تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در مهرماه ۱۴۰۱ / تداوم کاهش رشد تورم و نقدینگی

روابط عمومی بانک مرکزی : بررسی تحولات بازار بین‌بانکی در مهرماه نشانگر کاهشی نسبی در حجم معاملات به دلیل کاهش وجوه در دسترس بانک‌ها بود که از جمله دلایل آن می‌توان به تداوم فروش اوراق دولتی به بانک‌ها اشاره کرد.

بانک مرکزی گزارش «تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات این بانک در مهر ماه 1401» را منتشر کرد که حاکی از تداوم کاهش رشد تورم و نقدینگی در این ماه است.

اجرای رویکرد جدید سیاستگذاری پولی و مدیریت انتظارات تورمی از سوی بانک مرکزی، مستلزم ارائه اطلاعات درست و به‌هنگام از مجموعه تحولات اقتصاد کلان است؛ چراکه در عمل، شکل‌گیری صحیح انتظارات در فعالان اقتصادی و ایجاد شرایط بهتر برای بانک مرکزی در جهت نیل به اهداف حفظ ارزش پول ملی (کنترل تورم) و مساعدت به رشد اقتصادی، در گرو ارائه و استفاده به هنگام از اطلاعات وضعیت موجود اقتصاد خواهد بود. بر این اساس، خلاصه ای از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در راستای دستیابی به اهداف و ماموریت‌های خود در مهر ماه 1401 به شرح ذیل ارائه می‌شود.

۱- تحولات اقتصاد کلان
بررسی تحولات تورم ماهانه شاخص کل کالاها و خدمات مصرفی در سال جاری نشان می‌دهد تورم ماهانه شاخص کل مصرف‌کننده در مهر‌ماه سال جاری با 0.3 واحد درصد افزایش نسبت به ماه قبل (2.6 درصد) به 2.9 درصد رسید. تورم‌های نقطه به نقطه و دوازده‌ماهه شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مهر‌ماه سال جاری نیز به‌ترتیب ارقام 44.7 و 39.6 درصد را ثبت کرد که نسبت به شهریورماه سال جاری به ترتیب معادل 0.2 و 0.1 واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. 

بررسی تورم ماهانه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی به تفکیک گروه‌های اختصاصی "کالا" و "خدمت" در مهرماه نشان می‌دهد تورم ماهانه گروه‌ اختصاصی "کالا" با 0.3 واحد درصد کاهش نسبت به ماه گذشته به 1.6 درصد رسید. در مقابل تورم ماهانه گروه‌ اختصاصی "خدمت" در این مقطع با 1.4 واحد درصد افزایش نسبت به ماه گذشته به رقم 5.2 درصد رسید. بررسی تحولات تورم ماهانه گروه کالا به تفکیک "خوراکی‌ها" و "غیرخوراکی‌ها" موید کاهش تورم ماهانه اقلام خوراکی در مهرماه 1401 نسبت به ماه قبل از آن است. 

به طوریکه شاخص بهای خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها (با ضریب اهمیت 25.5 درصد) با 0.9 واحد درصد کاهش نسبت به شهریور و ثبت تورم ماهانه 1.2 درصدی، سهمی معادل 0.4 واحد درصد را از تورم ماهانه شاخص کل (2.9 درصد) در مهرماه سال جاری به خود اختصاص داده است. بررسی بیشتر تحولات شاخص خدمت  نیز حاکی از آن است که افزایش تورم ماهانه این گروه عمدتاً متاثر از تحولات شاخص‌های خدمت در گروه" مسکن و خدمات ساختمانی" و "تحصیل"  بوده است؛ به طوری که سهم این دو گروه‌ از تورم ماهیانه خدمت در مهر‌ماه سال جاری (5.2 درصد) به ترتیب 4.4 و 0.6 واحد درصد بوده است.

در حوزه تجارت خارجی با توجه به اخبار منتشره از سوی گمرک ج.ا.ایران، طی هفت ماهه سال 1401 ارزش صادرات گمرکی برابر با 28.4 میلیارد دلار بود که حاکی از افزایش حدوداً 5.6 درصدی آن در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰ است. ارزش واردات گمرکی نیز در این دوره معادل 31.7 میلیارد دلار گزارش شده است که موید افزایش حدوداً 14.4 درصدی آن نسبت به دوره مشابه سال قبل است. 

مطابق با اطلاعات مندرج در سامانه معاملات الکترونیکی ارز، بررسی تحولات بازار ارز حاکی از آن است که در مهر ماه متوسط نرخ فروش دلار در بازار حواله حدود 271.9 هزار ریال بود که نسبت به شهریور ماه معادل 1.3 درصد افزایش نشان می‌دهد. در بخش اسکناس نیز متوسط نرخ فروش دلار در این ماه حدود 287.3 هزار ریال بود که حاکی از افزایش 1.3 درصدی آن در مقایسه با شهریور ماه است. 

در بازار مسکن و بر اساس اطلاعات اخذ شده از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده در شهر تهران طی مهرماه 1401 نسبت به ماه قبل 1.2درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل نیز 38.2 درصد افزایش را تجربه کرد. در بازار سهام نیز شاخص کل بورس اوراق بهادار در روز پایانی مهرماه 3.4 درصد نسبت به روز پایانی ماه قبل کاهش یافت. لازم به ذکر است سیاست‌گذار پولی با رصد مستمر تحولات قیمت دارایی ها و توجه به دلالت های آن بر تغییر سطح انتظارات تورمی، عنداللزوم اقدامات سیاستی مناسب را در دستور کار قرار خواهد داد. 

بررسی تحولات بازار بین‌بانکی در مهرماه نشانگر کاهشی نسبی در حجم معاملات به دلیل کاهش وجوه در دسترس بانک‌ها بود که از جمله دلایل آن می‌توان به تداوم فروش اوراق دولتی به بانک‌ها اشاره کرد. این درحالی است که بررسی تغییرات نرخ سود بازار بین‌بانکی گویای تداوم ثبات نرخ مذکور و قرار داشتن آن در محدوده دالان از پیش تعیین شده است. 

در مهرماه سال ۱۴۰۱، متوسط ماهانه نرخ بازده اوراق مالی اسلامی دولتی با سررسید یک، دو و سه ساله به‌ترتیب با ۱.۰۷ ، ۰.۷۵ و ۱.۱۳ واحد درصد افزایش نسبت به ماه قبل به ۲۲.۶۳ ، ۲۳.۲۵ و ۲۳.۵۰ درصد رسیده است. همچنین شیب منحنی بازده اوراق خزانه در مهرماه نسبت به شهریورماه و مرداد ماه تندتر شده و این منحنی نسبت به دو ماه گذشته در سطح بالاتری قرار گرفته است.

حجم نقدینگی در پایان مهرماه سال ۱۴۰۱ معادل ۵۶۷۶۹.۷ هزار میلیارد ریال بوده است که به ترتیب ۱۷.۵ و ۳۴.۳ درصد نسبت به پایان سال و پایان مهر ماه سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. رشد متغیر مذکور در هفت ماهه نخست سال قبل و دوازده ماهه منتهی به مهر ماه سال ۱۴۰۰ به ترتیب معادل ۲۱.۶ و ۴۲.۸ درصد بوده است. لازم به ذکر است که بخشی از رشد نقدینگی در مهر ماه سال ۱۴۰۰ (معادل ۲.۳ واحد درصد از رشد هفت ماهه و ۲.۷ واحد درصد از رشد دوازده ماهه) مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهراقتصاد به اطلاعات خلاصه دفتر کل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (بواسطه ادغام) بوده است.

حجم پایه پولی در پایان مهرماه سال ۱۴۰۱ (معادل ۷۱۲۹.۳ هزار میلیارد ریال) نسبت به پایان سال ۱۴۰۰، رشدی معادل ۱۸.۰ درصد داشته است. همچنین، نرخ رشد دوازده‌ماهه پایه پولی با ۱.۹ واحد درصد کاهش نسبت به رشد دوره مشابه سال قبل (۳۶.۴ درصد) به ۳۴.۵ درصد در پایان مهر‌ماه سال ۱۴۰۱ رسید.

۲- اقدامات بانک مرکزی 

- در مهر‌ماه ۱۴۰۱ با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین‌بانکی ریالی، بانک مرکزی در تعامل با بانک‌ها اقدامات اعتباری زیر را انجام داد: 
- انجام عملیات بازار باز با موضع توافق بازخرید طی چهار مرتبه حراج به‌ترتیب به ارزش 673.7، 674.0، 685 و 684.9 هزار میلیارد ریال مجموعاً به ارزش معاملاتی 2717.6 هزار میلیارد ریال در قالب توافق بازخرید با سررسید 7 روزه (مانده توافق بازخرید از محل عملیات بازار باز در پایان مهرماه معادل 684.9 هزار میلیارد ریال بوده است).

- استفاده بانک‌ها از اعتبارگیری قاعده‌مند در نرخ سقف دالان برای رفع نیازهای نقدینگی طی 17 روز کاری جمعاً به ارزش معاملاتی 325.2 هزار میلیارد ریال (مانده اعتبارگیری قاعده‌مند در پایان مهرماه 59.3 هزار میلیارد ریال بوده است). 

- در مهر‌ماه سال جاری، طی برگزاری چهار مرحله حراج و یک مرحله پذیره‌نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی، جمعاً مبلغ 27.6 هزار میلیارد ریال اوراق توسط ایستگاه معاملاتی بانک مرکزی به فروش رسید که از این مبلغ، 23 هزار میلیارد ریال آن در پذیره نویسی و 4.6 هزار میلیارد آن در حراج تماماً توسط سایر سرمایه‌گذاران خریداری شد.