احتمال باج گیری بایدن از ریاض
دولت بایدن دیگر دربست در اختیار ریاض نیست. شاهزاده سعودی که انتظار نشستن بر تخت پادشاهی را می کشد نگران ادامه روابط با ایالات متحده است و در عین حال به نظر می رسد که دموکرات ها قرار است پا روی سنت های دوران ترامپ بگذارند و در همین ابتدای کار سنگ هایشان را با سعودی ها واکنده اند. کاخ سفید اعلام کرده که به زودی گزارش سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده را در خصوص قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار به زودی منتشر می شود.
به نظر می رسد تجدیدنظر بایدن در مورد روابط واشنگتن و ریاض با انتشار این پرونده کلید خواهد خورد. در خبرآنلاین با جعفر قنادباشی کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم:
گزارش قتل خاشقچی که در آن احتمالا به دخالت دولت سعودی و بن سلمان اشاراتی دارد، پس از بیش از دو سال منتشر می شود. در شرایط فعلی اهمیت انتشار پرونده این قتل چه اهمیتی دارد؟
اهمیت انتشار این پرونده در این است که چگونگی روابط میان ایالات متحده و عربستان سعودی را تحت شعاع قرار می دهد. عربستان کشوری نفتی و مهم در خاورمیانه است. از سوی دیگر این کشور یکی از مهم ترین خریداران سلاح هم هست. روابط واشنگتن با این کشور در مقایسه با دیگر کشورهای عربی در منطقه، به ویژه در زمینه های اقتصادی پر اهمیت به شمار می رود. این بحران به وجود آمده اما می تواند بر این روابط تاثیراتی بگذارد. البته باید منتظر ماند و دید که دموکرات ها تا کجا حاضرند در این تغییر سیاست خود پیش بروند. آیا آنها قرار است موضوع را با گفتگو با بن سلمان حل و فصل کرده یا از آن چشم پوشی کنند یا به خاطر اتهاماتی که متوجه ولیعهد عربستان است، با دیگر شاهزادگان این کشور بر سر میز مذاکره در مورد آینده عربستان بنشینند.
از دوران کلینتون آمریکا تاکید داشت تا نوعی از دموکراسی در عربستان شکل بگیرد و تحولاتی در زمینه نحوه کشورداری و رفتارهای حاکمان اتفاق بیفتد. چرا که فشارهای سیاسی بر روی واشنگتن به خاطر حمایت عربستان از تروریسم و ... رو به افزایش بود. در دوران بوش هم سیاست خاورمیانه بزرگ مطرح شد که باز بخشی از آن به این برمی گشت که حاکمان کشورهای اسلامی دموکراسی را حاکم کنند. این طرح البته پیش نرفت. در دوران ترامپ همه این مسائل کنار رفت و ما شاهد حمایت همه جانبه او از سیاست های ریاض و دیکتاتوری حاکم بر این کشور بودیم.
حالا با رفتن ترامپ آمریکایی ها دو برنامه در پیش دارند. اول اینکه می خواهد هر چه سریع تر از خاورمیانه بروند و تمرکز خود را بر روی شرق اسیا بگذارند. مساله دوم هم مرتبط با همین موضوع عربستان است. این کشور در نخستین قدم ها از جنگ یمن عقب نشینی و ارسال سلاح را متوقف کرد. اما باید ببینیم که در رابطه با پرونده خاشقچی چطور عمل خواهد کرد.
پیشبینی شما از اینکه پس از انتشار این پرونده رفتار دو طرف چگونه می تواند باشد، چیست؟
در کنار اینکه یکی از مسائل مورد بحث، رویگردانی دموکرات ها از روابط نزدیک با سعودی هاست، این احتمال هم وجود دارد که ایالات متحده بخواهد از ریاض باج گیری کند. این اتفاق می تواند باعث این شود که آمریکا پول بیشتری از عربستان بگیرد تا بر روی اشتباهات بن سلمان سرپوش بگذارد. بعید نیست که مطرح کردن موضوع انتشار گزارش از پرونده خاشقچی، به خاطر باج خواه باشد. به همین خاطر است که باید ببینیم چه مسائلی مطرح خواهد شد.
عربستان بابت انتشار این اسناد آشفته شده است. برخی رسانه ها از تماسهای ریاض به واشنگتن خبر داده اند و این نشان می دهد که آنها اصلا مایل نیستند که این بحث دوباره باز شود. واکنش آنها را چطور ارزیابی می کنید؟
عربستان سعودی در ماه های آخر حضور ترامپ در کاخ سفید هزینه زیادی کرد که بتواند او را در مقام ریاست جمهوری آمریکا نگه دارد. حتی در روزی که به کنگره آمریکا حمله شد برخی رسانه ها نوشتند که عناصری از عربستان هم حضور داشته اند. همه این سرمایه گذاری ها با شکست بزرگی رو به رو شد و بالاخره بایدن انتخاب شد. اما مهم تر از این انتخاب شدن، باز شدن پرونده هایی مانند خاشقچی است. سعودی ها در زمانی که دست به اقداماتی مانند قتل یک روزنامه نگار در کنسولگری کشورشان می زدند، حمایت ترامپ را به طور تمام و کمال داشته اند. حالا ریاض به یکباره حمایت جدی و بزرگی را از دست داده است. اما با همه اینها هنوز بن سلمان تلاش می کند تا بایدن را وادار کند که رفتاری مشابه با ترامپ را در پیش بگیرد و دست از حمایت از او نکشد.
در این مسیر تل آویو هم با ریاض همراه شده است. آنها هم ترجیح می دادند ترامپ در کاخ سفید بماند چرا که او حامی بزرگ آنها هم بود. هر دو اینها حالا تمام تلاش خود را به کار می بندند تا بایدن را وادار کنند که سیاست هایی را به کار ببندد که مطابق میلشان باشد. از آن طرف هم به نظر نمی رسد که ایالات متحده به دنبال تغییرات بسیار اساسی در عربستان باشد، چون نمی تواند تاوان آن را بپردازد. واشنگتن تا حدی که بتواند چهره خود را به خاطر حمایت از برخی از جنایات عربستان ترمیم کند و باجی بگیرد پیش خواهد رفت.
نوع روابط میان ریاض و عربستان بعد از انتشار این گزارش به کدام سمت خواهد رفت؟
به نظر می رسد در حال حاضر برخی از مهره های عربستان در واشنگتن در حال مذاکره با تیم تازه کاخ سفید باشند تا بتوانند به نوعی تعامل با امریکا برسند. سعودی ها همه مشاورانشان را به کار بسته اند تا از این مخمصه جان سالم به در ببرند و بر روی مسائلی از این دست سرپوش بگذارند. سیاستی که عربستان در قبال بایدن در پیش خواهد گرفت محافظه کارانه خواهد بود. اما به طور کلی ریاض در حالت متزلزلی قرار دارد.
در داخل عربستان مردم به خاطر وضعیت اقتصادی ناراضی هستند، بابت جنگ با یمن که شکست بزرگی بود، عصبانی هستند و آسیب پذیری خاندان آل سعود بالاست. از سوی دیگر در منطقه و میان کشورهای خاورمیانه عربستان همواره مانند برادر بزرگتر بوده و همین وضعیت هم به خاطر شگست سیاست ها و جنگ یمن از دست رفته. بنابراین چالش های دولت ریاض جدی هستند.بنابراین به نظر می رسد که سعودی ها موضع ضعیف تری را در رابطه با ایالات متحده تجربه کنند. البته انتظار نمی رود که واشنگتن قید رابطه با ریاض را بزند و اوضاع به سمت روابط خصمانه برود. بلکه تنها از آن حمایت همه جانبه دست می کشد.
یک موضوع دیگر وضعیت بن سلمان است. ناظران معتقدند او مستقیما باعث شکست های عربستان بوده و همچنین در قتل جمال خاشقچی دست داشته. او به طور غیر قانونی و بدون تناسب با عرف سعی کرد همه قدرت را تصرف کند. شاهزادگان را به زندان انداخت یا تحت تعقیب قرار داد ولیعهد و وزیر دفاع شد و تصمیم گیری ها را مستقیما در حالیکه پدرش هنوز زنده است بر عهده گرفت.
اما در صورتی که حمایت واشنگتن از بن سلمان گرفته شود، وضعیت می تواند برای او برگردد. در خاندان سعودی نارضایتی های زیادی وجود دارد. چرا که ملک سلمان جانشین اصلی سلطنت را کنار زد و پسر خودش را ولیعهد کرد و این شاهزاده ها از بن سلمان عصبانی هستند و می گویند ولیعهدی او غیرقانونی است. به نظر می رسد که انتشار این گزارش می تواند باعث کاهش حمایت واشنگتن از شخص بن سلمان شود که باعث کاهش روند قدرت گیری او و آغاز شتاب برای تضعیق قدرت این خاندان در عربستان شود.
گفته می شود که شاهزادگان ناراضی عربستان حتی برای انتخاب بایدن، هزینه های زیادی کرده اند. در چنین شرایطی بن سلمان به سمت نتانیاهو رفته. چرا که او هم نگران عملکرد دولت بایدن است و هر دو اینها می خواهند که موقعیت فعلی خود را حفظ کنند. حالا باید دید که آیا صهیونیست ها به کمک ریاض می شتابند و از این روند جلوگیری می کنند یا مخالفان بن سلمان در ریاض پررنگ تر شده و رابطه واشنگتن با این کشور وارد دوران سرد خود می شود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
