پروژه عادی‌سازی به قفقاز رسید
ترکیه و ارمنستان در مسیر آشتی
«بارین کایا اوغلو» در گزارش ۳۰سپتامبر در المانیتور نوشت، فراتر از مزایای کوتاه‌مدت و میان‌مدت ژئوپلیتیک، روابط بهتر با ارمنستان می‌تواند پرستیژ جهانی آنکارا را تقویت کند. منابع ترکیه‌ای که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت کردند، عادی‌سازی جاری را «یک فرصت تاریخی و یک بار در زندگی» توصیف کردند. بخش عمده‌ای از انگیزه برای مذاکرات عادی‌سازی از برنامه اصلاحات داخلی نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و تمایل او برای خارج کردن ارمنستان از حوزه نفوذ روسیه و به سمت غرب برمی‌خیزد. دولت اردوغان معتقد است که روابط بهتر با ارمنستان به اندازه تامین نیازهای آذربایجان -احتمالا نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای ترکیه- و همچنین منافع ژئوپلیتیکش اهمیت دارد. دیگر نفع ژئوپلیتیک آنکارا ایجاد یک به اصطلاح «دالان زنگزور» است که سرزمین اصلی آذربایجان را به منطقه خود در نخجوان که محصور در خشکی بین ارمنستان، ترکیه و ایران است، وصل می‌کند.
دالان زنگزور
این کریدور مسیر زمینی کوتاه‌تر و امن‌تری را از ترکیه به آذربایجان باز می‌کند؛ زیرا دولت ترکیه به دنبال تعمیق روابط تجاری و سیاسی خود با آذربایجان و جمهوری‌های ترک‌نشین آسیای مرکزی است. آنکارا و باکو هر دو در تلاش هستند تا ارمنستان را وادار کنند که این دالان را باز کند. آنکارا همچنین ممکن است بخواهد با ارمنستان به‌گونه‌ای بازی کند تا دخالت روسیه، ایران و حتی غرب در قفقاز جنوبی را محدود کند. در حالی که حمله روسیه به اوکراین نفوذ این کشور را محدود کرده است، اما ایران مساله دیگری است. در طول و پس از جنگ۲۰۲۰ بین آذربایجان و ارمنستان، ایران به‌دلیل نگرانی از اینکه یک آذربایجان قوی‌تر ممکن است احساسات تجزیه‌طلبانه را در میان اقلیت آذربایجانی تهران تحریک کند، در کنار آذربایجان قرار نگرفت.
تهران با پروژه‌های دالان زنگزور مخالفت کرده است؛ زیرا نگران است که این پروژه ارتباط زمینی تهران به روسیه از طریق ارمنستان و گرجستان را مسدود کند. ترکیه همچنین نمی‌خواهد فرانسه یا ایالات متحده در مناقشه ارمنستان و آذربایجان به جایگاهی دست یابند. آنکارا می‌خواهد رد پای واشنگتن در قفقاز را به‌دلیل اقدام نظامی آمریکا در عراق و سوریه که چشم‌انداز امنیتی آنکارا را بدتر کرده است، محدود کند. چندین منبع بوروکراتیک ترکیه به المانیتور بر نیاز حیاتی برای بازسازی روابط ترکیه با ارمنستان تاکید کردند. از سال۲۰۲۱، اردوغان از طریق یکی از قابل اعتمادترین چهره‌های سیاست خارجی خود، سردار کیلیچ، سفیر سابق ترکیه در ایالات متحده، مذاکرات را با پاشینیان آغاز کرد؛ به‌گونه‌ای‌که در ژوئن گذشته، اردوغان برای اولین‌بار پاشینیان را به مراسم سوگند خود دعوت کرد.
قره‌باغ خالی از سکنه شد
«برنارد اسمیت» هم در گزارش الجزیره در ۳۰سپتامبر نوشت، دولت ارمنستان گفت که از زمان حمله آذربایجان و دستور خلع سلاح گروه‌های جنگجو در منطقه قره‌باغ، مهاجرت ارمنی‌ها تقریبا منطقه قره‌باغ را خالی از سکنه کرده است. نازلی باغداساریان، سخنگوی مطبوعاتی نخست‌وزیر ارمنستان، روز شنبه گفت که ۱۰۰هزار و ۴۱۷نفر از قره‌باغ وارد ارمنستان شده‌اند. این منطقه پیش از بازپس‌گیری توسط آذربایجان حدود ۱۲۰هزار نفر جمعیت داشت. باغداساریان گفت که از هفته گذشته در مجموع ۲۱هزار و ۴۳خودرو از پل هاکاری که ارمنستان را به قره‌باغ کوهستانی متصل می‌کند، عبور کرده‌اند. عده‌ای روزها صف کشیدند؛ زیرا جاده کوهستانی پرپیچ و خم که تنها مسیر ارمنستان است، مسدود شده است. اسامه بن‌جاوید، خبرنگار دیگر الجزیره هم در گزارشی نوشت: «[در قره‌باغ] ما شاهد صحنه‌هایی از سکوت وهم‌انگیز، خیابان‌های خالی، مغازه‌های خالی و خانه‌های خالی هستیم. تنها بخشی از جمعیت در این منطقه محصور باقی مانده است؛ جایی که به مردم اطمینان داده شده است که با کنترل این مناطق مورد آزار و اذیت نیروهای آذربایجانی قرار نخواهند گرفت.»
