بازی انتظار در خاورمیانه
آتشبس یا آخرالزمان؟
اکونومیست سه‌شنبه ۲۰ اوت در گزارشی تحلیلی از آینده تنش در خاورمیانه می‌نویسد: سخت بود که طنین ناامیدی آنتونی بلینکن در سفر به خاورمیانه را تشخیص ندهیم. وزیر خارجه آمریکا نهمین سفر خود به منطقه را از زمان آغاز جنگ در غزه بیش از ۱۰ ماه پیش انجام داد. او تاکید کرد که آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس «لحظه‌ای تعیین‌کننده» است که «احتمالا بهترین و شاید آخرین فرصت» برای دستیابی به آتشبس و آزادی گروگانها است. با این حال هنوز توافقی حاصل نشده است. در بحبوحه سفر بلینکن، ایران تهدید دیگری مبنی بر حمله مستقیم به اسرائیل صادر کرد که «باید منتظر حملات حساب‌شده و دقیق بود.»
اما به نظر می‌رسد تهران هنوز در مورد جدول زمانی خود برای پاسخ به اسرائیل به جمع‌بندی نرسیده است. تهران تاکید کرده که «زمان به نفع ماست و ممکن است دوره انتظار برای این پاسخ طولانی باشد.» ماه‌‌‌هاست که دولت بایدن، همراه با مصر و قطر که مستقیما با حماس در تماس هستند، تلاش میکنند تا طرف‌‌‌ها را به سمت توافق آتشبس سوق دهند. در ۱۶ اوت آنها یک «پیشنهاد پل‌زنی» ارائه کردند. این اساسا نسخه دقیق‌‌‌تری از چارچوب توافقی است که در ماه مه توسط اسرائیل پیشنهاد شد و هنوز به تصویب کابینه این رژیم نرسیده است. این توافق ابتدا توقف ۶هفته‌ای درگیری در غزه را در نظر می‌گیرد که طی آن تعدادی از گروگان‌های اسرائیلی در ازای تعداد بسیار بیشتری از فلسطینیان آزاد می‌شوند. در جریان آتشبس، مذاکرات بیشتری درباره آتشبس کامل و خروج نیروهای اسرائیلی از غزه انجام خواهد شد.
مرحله سومی نیز وجود دارد که شامل طرح‌‌‌هایی برای بازسازی منطقه ویران شده است، اما تعداد کمی از آنها به آینده‌‌‌ای دور بر‌می‌گردد. در ۱۹ اوت بلینکن به مدت سه ساعت با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل صحبت کرد. پس از آن، وزیر امور خارجه به خبرنگاران گفت که نخست وزیر اسرائیل «تایید کرده است که اسرائیل پیشنهاد پل‌زنی را می‌‌‌پذیرد.» نتانیاهو پا را فراتر گذاشت و گفت که بسیار از درکی که ایالات متحده برای منافع امنیتی حیاتی ما نشان داده است، قدردانی میکند. او به هیچ نوعی از آتشبس اشاره‌ای نکرد. نتانیاهو ممکن است پیشنهاد آمریکا را به طور خصوصی پذیرفته باشد، اما در ملأ عام هنوز تمایلی به مخالفت با احزاب راست افراطی در ائتلاف خود که سرنوشت سیاسی او را کنترل میکنند، ندارد.
آنها قاطعانه با پایان دادن به جنگ در حالی که حماس هنوز بخش‌هایی از غزه را تحت کنترل دارد، مخالف هستند و تهدید کرده‌اند که در صورت دستیابی به چنین توافقی، دولت را سرنگون خواهند کرد. مقامات ارشد نهاد امنیتی اسرائیل که از این توافق حمایت میکنند، از اینکه نتانیاهو ماموریت تیم مذاکره‌کننده اسرائیل را محدود کرده است، شکایت کرده‌اند. او در ۲۰ اوت به یک گروه راست‌‌‌گرا به نمایندگی از خانواده‌‌‌های سربازان اسرائیلی قول داد که اسرائیل در مکان‌‌‌های کلیدی در غزه باقی بماند. اگر درست باشد، این احتمال هر معامله‌ای را از بین می‌برد.
برای اسرائیل یک مساله مهم، حضور نیروهایش در کریدور «فیلادلفیا» است، نواری در امتداد مرز غزه و مصر. نتانیاهو مدعی است که این امر برای جلوگیری از قاچاق تسلیحات که به حماس اجازه می‌‌‌دهد پس از آتشبس دوباره مسلح شود، حیاتی است. ژنرال‌های اسرائیلی با این نظر مخالف هستند. آنها ادعا میکنند که همراه با مصر می‌توانند یک مکانیزم نظارتی برای مرز ایجاد کنند که نیازی به حضور نیرو نداشته باشد. پیشنهاد پل‌زنی آمریکا احتمالا منعکس‌کننده الزام اسرائیل به عقبنشینی است، اما حق نظارت را حفظ میکند. با این حال، مشخص نیست که آیا این امر نتانیاهو را راضی خواهد کرد یا خیر؟ یکی دیگر از موارد چالش‌برانگیز، الزام اسرائیل برای جلوگیری از بازگشت اعضای مسلح حماس به شمال غزه است.
حتی با فرض اینکه اسرائیل واقعا طرح آمریکا را پذیرفته باشد، حماس هنوز باید متقاعد شود. این گروه استدلال میکند که مشتاق توافق است، اما تاکنون پیشنهاد آمریکا را رد کرده و معتقد است که توافق شامل شرایط جدیدی است که اسرائیل تعیین کرده است و آتشبس کامل یا عقبنشینی اسرائیل پس از آتشبس اولیه را تضمین نمی‌‌‌کند. بدون این تضمین‌‌‌ها، یحیی سنوار رهبر حماس در غزه، تمایلی به آزاد کردن گروگانها که تعداد آنها رو به کاهش است، ندارد. تصور می‌شود که تنها چند ۱۰ نفر هنوز زنده باشند. آنها آخرین ابزارهای چانه‌زنی او هستند. سیاست داخلی حماس نیز مذاکرات را با مشکل مواجه میکند.
در ۶ اوت، سنوار بهعنوان رهبر سیاسی موقت جنبش، پس از ترور سلف خود اسماعیل هنیه در ایران منصوب شد. سنوار به عنوان یک شخصیت سازش‌ناپذیر که طراح عملیات حماس علیه اسرائیل در ۷ اکتبر است، در مورد اینکه آیا حماس با هر توافقی موافقت میکند یا خیر، حرف آخر را خواهد زد. اعتقاد بر این است که او در اعماق شبکه‌های تونلی حماس پنهان شده است. ارتباط با او ممکن است روزها طول بکشد. رهبران حماس در خارج از غزه صلاحیت تصمیم‌گیری در مذاکرات را ندارند. خلیل الحیه مذاکره‌کننده اصلی در قاهره و دوحه است. او مسوول امور مالی و امور زندانیان در داخل حماس است و نفوذ زیادی در لیست زندانیانی دارد که حماس می‌خواهد در ازای گروگان‌های اسرائیلی آزاد شوند.
این اختلافات موافقت حماس را در مورد توافق پیشنهادی دشوارتر میکند. بلینکن که سفر خود را از اسرائیل تا مصر و قطر ادامه داده، امیدوار است که میانجی‌‌‌ها بتوانند حماس را متقاعد کنند تا توافق را بپذیرد. رئیس او جو بایدن مشتاق است جنگ کنونی را بهعنوان میراث اصلی دوران سیاست خارجی باقی نگذارد و کامالا هریس که اکنون نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری است، مایل است قبل از شروع کارزار انتخابات ریاست جمهوری آتشبس برقرار شود.
درحالی‌که مذاکرات به طول می‌انجامد، ایران به‌رغم تهدید به انتقام خونین، هنوز به ترور هنیه توسط اسرائیل پاسخی نداده است. حزب‌الله به رگبار روزانه موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین خود به اسرائیل ادامه داده، اما از تشدید تنش اجتناب کرده است. ایران تلاش میکند حمله‌‌‌ای را در نظر بگیرد که تاثیرگذارتر از حمله موشکی و پهپادی‌‌‌اش به اسرائیل در ماه آوریل باشد و به یک جنگ تمام‌عیار منجر نشود. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران مشتاق است که دوره ریاست‌جمهوری خود را با یک درگیری غیرضروری آغاز نکند. آتشبس در غزه ممکن است بهانه‌‌‌ای برای همه طرف‌‌‌ها برای اجتناب از جنگ منطقه‌‌‌ای فراهم کند. اسرائیل می‌تواند ادعا کند که اهداف اصلی‌‌‌اش در غزه محقق شده است، حماس می‌تواند به بقای خود ببالد و ایران و متحدانش هم می‌توانند استدلال کنند که تاکتیک‌‌‌های ارعاب‌‌‌آمیز آنها اسرائیل را مجبور به سازش کرده است. اما تصمیم نهایی همچنان بر عهده نتانیاهو و سنوار است و برای هر دو، بقای شخصی و سیاسی آنها حرف اول را می‌زند.
