الجزیره گزارش داد
موازنه ناکارآمد «اردن» بین ایران و اسرائیل
از ۷ اکتبر، تظاهرات در اردن کاهش یافته است. این در حالی است که حملات اسرائیل به غزه باعث کشته شدن بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی شده است. تحلیلگران می‌گویند که پادشاهی هاشمی تلاش کرده که ایالات متحده و اسرائیل را برای آتشبس و افزایش کمک‌های ورودی به غزه تحت فشار قرار دهد، اما این تلاش‌ها تاثیر چندانی نداشته است. یک حادثه در روزهای اخیر خشم مردم را بیشتر کرده است.
یک موضوع اصولی
شنبه شب ۱۳ آوریل، نیروی هوایی سلطنتی اردن برای رهگیری و هدف‌گیری ده‌ها پهپاد ایرانی که بر فراز خاک اردن در حرکت به سمت اسرائیل پرواز می‌کردند، اقدام کرد. ایران در تلافی تهاجم اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد به سوی اسرائیل شلیک کرد. سردار سرتیپ محمدرضا زاهدی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به همراه سایر فرماندهان در این حمله ترور شدند.
دولت اردن گفت که از مرزهای ملی خود دفاع می‌کند. ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن گفت: خطر حتمی سقوط هواپیماهای بدون سرنشین یا موشک در اردن وجود داشت و نیروهای مسلح اردن به شیوه مناسب با این خطر برخورد کردند. ما به کسی اجازه نخواهیم داد که امنیت اردن و اردنیها را به خطر بیندازد... این یک موضوع اصولی است و اینها اقداماتی است که ما در گذشته انجام داده‌ایم. ما دیروز آنها را رهگیری کردیم و در آینده خواهیم کرد، چه منبع تهدید اسرائیل باشد، چه ایران و چه هر عنصر دیگری.
اردنیها همدردی شدیدی با فلسطینی‌ها دارند. حدود دو میلیون پناهنده فلسطینی در اردن زندگی می‌کنند. بخش قابل‌توجهی از جمعیت اردن اصالتا فلسطینی هستند و اردنی‌‌های بومی همبستگی شدیدی با فلسطین دارند. برخی از حساب‌‌های کاربری در شبکههای اجتماعی ملک عبدالله اردن را به دلیل نقش کشورش در هدف‌گیری پهپادهای ایران «خائن» میدانند. اقدامات اردن نیز در ابتدا باعث خشم ایران شد. یک رسانه ایرانی در ۱۳ آوریل گفت: نیروهای مسلح ایران تهدید کردهاند که اگر اردن در عملیات نظامی ایران علیه اسرائیل مداخله کند، می‌تواند هدف آینده باشد.
ولی نصر، استاد روابط بین‌الملل و مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جان هاپکینز در آمریکا، به الجزیره گفت: ایرانی‌ها در واقع به شدت به دنبال اردنیها و شاه و خانواده‌اش رفتند. دو طرف به سرعت شکاف به وجود آمده را پر کردند. صفدی در تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت که اسرائیل از حریم هوایی اردن استفاده نخواهد کرد.
روز یکشنبه [۱۴ آوریل] سپاه پاسداران، اردن را به عنوان یک هدف بالقوه اعلام کرد زیرا پادشاهی هاشمی را در همکاری با اسرائیل می‌‌دید، اما روز دوشنبه [۱۵ آوریل]، وزارت امور خارجه ایران تنش به وجود آمده را مدیریت کرد و روابط را دیپلماتیک خواند.
یوم گفت: در واقع این حادثه می‌تواند به گرم شدن روابط اردن و ایران منجر شود. این دو در گذشته در مورد عادی‌سازی بحث کردهاند و نصر نیز معتقد است این حادثه ممکن است به عنوان یک عامل تسریع‌کننده عمل کرده باشد. او گفت: «فکر می‌‌کنم اردنیها، مانند سعودی‌‌ها، به این نتیجه خواهند رسید که در نهایت داشتن روابط صفر با ایران واقعا از منافع آنها دفاع نمی‌‌کند.»
نقطه تنگنای اردن
یوم گفت: «اردن ممکن است [در صورت وقوع یک جنگ گسترده‌‌تر] آسیب‌‌های جانبی متحمل شود. این کشور می‌تواند تخریب فیزیکی و همچنین آسیب اقتصادی ناشی از، از دست دادن درآمدهای گردشگری و جریان‌‌های تجاری بالقوه متحمل شود.» در ساعات اولیه ۱۹ آوریل، مقامات آمریکایی مدعی شدند که حمله‌ای در داخل ایران توسط اسرائیل انجام شده است. صدای انفجارها در اصفهان شنیده شد و مقامات ایرانی گفتند که سه پهپاد سرنگون شده است، اما هیچ تاییدی مبنی بر حمله خارجی بودن آن صورت ندادند و تنها اعلام کردند که تحقیقات در این زمینه آغاز خواهد شد. اسرائیل مسوولیت آن را بر عهده نگرفت.
صفدی در همان روز در شبکههای اجتماعی نوشت: «ما نسبت به تشدید تنش در منطقه هشدار می‌دهیم. ما تمام اقداماتی را که تهدیدی برای کشاندن منطقه به جنگ است، محکوم می‌‌کنیم... تلافی‌‌های اسرائیل و ایران باید پایان یابد... تمرکز جهان باید بر پایان دادن به تجاوز فاجعه‌‌بار به غزه باقی بماند. اما برای دولت اردن، تلاش‌ها برای رسیدن به نوعی آرامش در منطقه نتیجه چندانی نداشته است.»
کرتیس ریان، نویسنده سه کتاب درباره اردن، به الجزیره گفت: ناامیدی قابل‌توجهی از سوی متحدانی مانند ایالات متحده برای دفاع از امنیت ملی اردن وجود دارد؛ از طریق ناکام ماندن آتشبس، ناتوانی در جلوگیری از تشدید تنش در منطقه و عدم‌دریافت کمک بیشتر به فلسطینی‌هایی که در رنج هستند. خوزه چیرو مارتینز، کارشناس اردن در دانشگاه یورک در بریتانیا، گفت: «پادشاه اردن، نتانیاهو را یک همکار غیرممکن می‌‌بیند.»
مشکلات داخلی
یوم گفت: «فکر می‌‌کنم اکثر اردنیها از اینکه پادشاهی در آتش متقابل درگیری‌‌های منطقهای گرفتار شده است ناراحت هستند.» یک محقق اردنی که تظاهرات را زیر نظر داشت و خواست نامش فاش نشود، گفت که اکثر مردم با توجه به روابط امنیتی نزدیک با ایالات متحده و اسرائیل، از واکنش امان نسبت به ایران تعجب نکردند.
برخی حتی شروع به فروش قطعات موشک در یک بازار آنلاین کردهاند. در حالی که برخی در رسانه‌های اجتماعی از دولت انتقاد کردند، بیشتر ناامیدی‌ها به جای دیگری هدایت شد. یوم گفت: معترضان از دولت به دلیل همکاری با آمریکا و اسرائیل در سرنگونی موشک‌‌ها و پهپادهای ایرانی انتقاد کردند.
اما به طور علنی، بیشتر آنها دولت نتانیاهو را مقصر میدانند، زیرا اسرائیل بازیگری است که کنسولگری ایران در دمشق را بمباران کرده است و در غزه نسل کشی به راه انداخته است. با این حال، وضعیت داخلی اردن، سلطنت را در معرض خطر قرار خواهد داد. حتی قبل از ۱۶ مهر، این کشور در مرزها و در داخل با چالش‌های متعددی مواجه بود.
ابراهیم سیف، کارشناس ارشد موسسه خاورمیانه و وزیر سابق اردن، به الجزیره گفت، اقتصاد که در طول همه‌گیری کووید-۱۹ دچار فروپاشی بزرگی شد و به آرامی در حال بازگشت بود، از جنگ اخیر «به شدت» ضربه خورد. وی با اشاره به گردشگری و ابهام پیرامون بخش خصوصی گفت: «ما شاهد کاهش شدید در برخی از فعالیت‌های اقتصادی بوده‌ایم که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اردن تاثیر می‌گذارد.» اکنون می‌توانید تهدیدها را به قطع [بودجه برای] آنروا [آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک] اضافه کنید که به حداقل یک میلیون نفر در اردن خدمات می‌دهد. همه اینها منجر به فشار زیادی بر اقتصاد اردن شده است. اکنون همه نگاه‌ها به رفح در غزه خواهد بود، جایی که ساکنان می‌ترسند حمله زمینی ارتش اسرائیل قریب الوقوع باشد.
اگر این اتفاق بیفتد، معترضان می‌توانند دوباره به خیابان‌ها بروند. در حالی که معترضان روز جمعه در همبستگی با مردم و مقاومت غزه به طور مسالمت آمیزی در مقابل سفارت اسرائیل به خیابان‌ها آمدند، انرژی تظاهرات، به‌ویژه در ماه رمضان، فروکش کرد، هرچند که هنوز هم تقریبا هر روز صدها نفر در اطراف سفارت اسرائیل تظاهرات می‌کنند. سرکوب‌‌ها و دستگیری‌‌های خشونت‌‌آمیز گهگاهی، همراه با آنچه برخی تحلیلگران آن را خستگی یا ناامیدی اعتراضی می‌‌خوانند، ممکن است آنها را دلسرد کرده باشد.
«به طور معمول، اگر اعتراضات داخلی باشد، پادشاه یک نخست‌وزیر را جایگزین می‌کند. اما او این بار نمی‌تواند چیزی به معترضان ارائه دهد. زمانی که [سلطنت] چیزی برای ارائه ندارد، زمانی است که شروع به دستگیری مردم می‌کنند.» نیروهای امنیتی اردن در مدیریت اعتراضات تجربه دارند. استفاده از دستگیری‌ها و خشونت‌های گاه به گاه، اثرات برخی از تظاهرات‌های گذشته را از بین برده است و هر چه تظاهرات دامنه دارتر ادامه یابد، نیروهای امنیتی امیدوارند که شرکت‌کنندگان امید خود را از دست داده و به خانه‌های خود بازگردند. به گفته تحلیلگران و ناظران، این اتفاق شروع شده است. یوم گفت: خستگی از اعتراضات به وجود آمده است، زیرا مقامات برای ماه‌‌ها بسیج مردمی بی‌‌امان را تحمل کردهاند. بسیاری از فعالان با احساس ناامیدی عمیق از اینکه اقدامات آنها تغییری در وضعیت ایجاد نخواهد کرد، استعفا داده‌اند.
