یک رسانه عربی جزئیات طرح بورل را اعلام کرد
پاسخ ایران به پالس اروپا
لغو تحریم برخی موسسات اقتصادی سپاه
کمتر از یک هفته پیش بود که جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقاله‌‌ای که در فایننشال تایمز منتشر شد از کفایت مذاکرات خبر داد و گفت که متن پیشنهادی روی میز است و طرفین باید روی آن توافق کنند. روز گذشته نیز رسانه عربی العربی الجدید در گزارشی به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات، جزئیات تازه‌‌ای درخصوص پیشنهاد مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا به ایران منتشر کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از العربی الجدید، این منابع می‌‌گویند: «مسوولان ایرانی معتقدند که طرح اروپایی چیز مهم و بزرگی به پیشنویس توافقی که در مارس گذشته مطرح شده اضافه نکرده و پیشنهاد کنونی به طور کافی سه مطالبه اصلی تهران را برآورده نمیکند.»
این منابع درخصوص مطالبات تهران تاکید کردند که ایران خواهان گسترش چارچوب رفع تحریم‌ها، دادن ضمانتهای کافی و همچنین اعلان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر بستن پرونده مربوط به اختلافات میان تهران و آژانس است؛ اختلافاتی که به سه سایت هستهای ایران مربوط می‌شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این مدعی شده بود که ایران در آنها فعالیت هستهای اعلام نشده دارد. همچنین منابع نزدیک به مذاکرات هستهای اعلام کردند که پیشنهاد جدید بورل رفع تحریم‌های بخشی از موسسات و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نه همه آنها را شامل می‌شود و جوبایدن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز متعهد می‌شود که دولتش به توافق احترام بگذارد. این در حالی است که به نظر می‌رسد قرارگاه خاتم و بنیاد تعاون سپاه که حذف آنها از فهرست تحریم‌های آمریکا برای ایران بسیار اهمیت دارد، در دستورکار قرار ندارد.
از آنجا که در گزارش العربی الجدید به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات آمده که ایران خواهان گسترش چارچوب رفع تحریم‌هاست این‌گونه برمی‌‌آید که طرح اروپایی، شرکت‌های مهم ایرانی را شامل نمی‌شود. جوزپ بورل سه‌شنبه هفته گذشته اعلام کرد که پیشنویس جدیدی درخصوص برنامه هستهای ایران ارائه داده و از طرف‌‌های شرکت‌کننده در مذاکرات خواسته است که این پیشنویس را قبول کنند تا مانع بروز «بحران خطرناک» شوند. به گزارش «ایسنا»، وی در مقاله‌‌ای که در فایننشال تایمز منتشر شد نوشت که این پیشنویس «ایده‌آل نیست» اما به نظر من به عنوان واسطه در این مذاکرات « این بهترین توافق ممکن است.» بورل بدون پرداختن به جزئیات تاکید کرد که پیشنهاد مطرح شده به تمام امور اساسی می‌‌پردازد و راه‌حل‌‌هایی را شامل می‌شود که تمام طرف‌‌ها با دشواری به آنها دست یافتند.
امیرعبداللهیان به بورل چه گفت؟
منابع العربی الجدید ادعا کردند که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه گذشته در تماس تلفنی با جوزپ‌بورل ملاحظات ایران درخصوص این پیشنهاد را به وی ابلاغ کرده و گفته است که ایران به طور کلی مخالفت‌‌هایی با طرح دارد اما تاکنون به طور رسمی مخالفت خود را اعلام نکرده است. این منابع در ادامه تاکید کردند که امیرعبداللهیان به بورل گفته است که ایران از پیشنهادها و ایده‌‌هایی که در راستای تکمیل مذاکرات و رسیدن به توافق هستند، استقبال می‌کند و همزمان خواستار انجام مباحثات بیشتر درخصوص پیشنهادهای اروپایی و همچنین پیشنهادهای تهران برای رسیدن به راه‌حل‌‌های مشترک است.
مذاکرات در وین؟
این منابع همچنین تاکید کردند که پیشنهاد انجام دیدار میان علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز مطرح شده است. این در حالی است که روز گذشته یک عضو هیات‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت که احتمالا به زودی دور جدید مذاکرات در وین برگزار خواهد شد. یعقوب رضازاده در گفت‌وگو با «ایسنا» اظهار کرد: «در چند روز گذشته اعضای کمیسیون امنیت ملی جلساتی با آقای باقری رئیس تیم مذاکره‌کننده هستهای داشتند. طبق مباحث مطرح شده با توجه به تلاش‌‌های طرف‌‌های اروپایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام، احتمالا در روزهای آینده دور جدید مذاکرات برگزار خواهد شد.» رضازاده درباره مکان مذاکرات گفت: «احتمالا در وین برگزار خواهد شد. البته ما پیشنهاد کردیم مذاکرات در خاک کشور ما باشد ولی در نهایت مکان قطعی مذاکرات بعد از توافق طرفین مشخص می‌شود.»
پیشنهادهای جدید تهران
به گزارش العربی الجدید، این منابع در بخش دیگری خاطرنشان کردند که وزیر خارجه ایران نیز پیشنهادهای جدیدی درخصوص مسائل مورد اختلاف به بورل داده است. در این گزارش آمده است: «به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک شاهد توافقی نباشیم و باید تا ماه سپتامبر و قبل از نشست شورای حکام آژانس در آن ماه منتظر بمانیم و ببینیم که چه اتفاقی رخ می‌دهد.» منابع العربی الجدید در پایان تاکید کردند: «تماس‌‌های علنی و غیرعلنی قطر و عمان با دو طرف ایرانی و آمریکایی به منظور نزدیک کردن رویکردهایشان ادامه دارد و تحرکات جدیدی درخصوص تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن در حال انجام است.» حال با توجه به اینکه طرح اروپایی خیلی به مذاق ایران خوش نیامده و ظاهرا طرف غربی نیز به دنبال این است که به نوعی تهران مخالفت خود را با طرح بورل اعلام کرده و مقصر شکست مذاکرات تلقی شود اکنون این پرسش مهم مطرح می‌شود که ایران باید چه سیاستی را دنبال کند که بتواند طرح بروکسل-واشنگتن برای مقصرنمایی تهران را خنثی کند.
ایران نباید از مذاکرات عقب‌‌نشینی کند
دکتر رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «ایران نباید از مذاکرات عقب‌‌نشینی کند تا متهم به کنار کشیدن از میز مذاکرات نشود.»به گفته این کارشناس، ایران باید مشارکت فعالانه داشته باشد؛ یعنی در این مقطع، ایران باید متنی که اتحادیه اروپا پیشنهاد داده را بخواند و نظر خود را به صورت کارشناسی و دقیق در مورد هر یک از پیشنهادها بدهد تا این تصور به وجود نیاید که ایران متن را نخوانده رد کرده است. وی افزود: «در عین حال لازم است که دلایل رد پیشنهادهای طرح اروپا در رسانه‌‌ها منتشر شود و متقابلا ایران پیشنهادهای خود را مطرح کند تا افکار عمومی ایران بدانند که دلایل تهران برای موافقت یا عدم‌موافقت با این پیشنهادها چیست.» قهرمانپور می‌‌گوید: «در سطح جهانی نیز همین رویه جواب می‌دهد یعنی ایران باید پاسخ‌‌های مستدل با جزئیات را در رسانه‌‌های بین‌المللی منتشر کند و بگوید که چه پیشنهاد متقابلی دارد.»
تهران و واشنگتن به نقطه تعادل نرسیده‌اند
این پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل با اشاره به مجموعه تحولاتی که در یک سال گذشته چه در ایران و چه در آمریکا اتفاق افتاده گفت: «مجموعه این تحولات، شرایط را به سمتی هدایت کرده که دو طرف با وجود اینکه احساس می‌کنند به برجام احتیاج دارند و باید آن را احیا کنند اما در عین حال معتقد هستند هزینه‌‌ای که قرار است بابت احیای برجام بپردازند از سود و فایده حاصل از احیای آن کمتر است. به همین دلیل ما به نقطه بهینه‌‌ای که دو طرف احساس کنند میان آن چیزی که می‌دهند و آنچه می‌‌گیرند نوعی تعادل برقرار است، هنوز نرسیده‌‌ایم.»
کارشناس مسائل بین‌الملل درباره تغییر شرایط و تحولات پیش‌‌آمده توضیح داد: «هم تهران و هم واشنگتن به برجام احتیاج دارند اما ارزش استراتژیک برجام برای هر دو طرف در قیاس با گذشته کمتر شده است. به عبارت دیگر ایران و آمریکا احساس می‌کنند هزینه زیادی که قرار است بابت احیای برجام بپردازند با امتیازی که قرار است بگیرند برابری نمیکند. از این رو به‌رغم تلاش‌‌های دیپلماتیک اروپا یا قطر در هیچ یک از طرفین علاقه جدی به احیای برجام دیده نمی‌شود.» قهرمانپور ادامه داد: «از یکسو آمریکا احساس می‌کند ضرورتی ندارد به ایران امتیاز بیشتری بدهد و از سوی دیگر ایران احساس می‌کند در موقعیتی است که اگر برجام را نیز احیا کند به جز فروش نفت امتیاز دیگری نصیب آن نخواهد شد و ممکن است حتی دوباره انتقادات داخلی درخصوص این توافق مطرح شود.»
ایران با پیشنهاد بورل موافقت نمیکند
قهرمانپور در ادامه با بیان اینکه از ابتدا مشخص بود که ایران با پیشنهاد بورل که تفاوت اساسی با پیشنهاد آمریکا ندارد، موافقت نخواهد کرد، توضیح داد: «در پیشنهاد بورل آمده که آمریکا تعدادی از نهادها و موسسات مربوط به سپاه پاسداران را حذف کند که معنای ضمنی آن این است که پیشنهاد قبلی آمریکا مبنی بر اینکه واشنگتن می‌تواند بعد از انتخابات کنگره در مورد برداشتن سپاه از فهرست FTO انعطاف به خرج دهد درست نیست و با این پیشنهاد فعلی، مساله خارج کردن سپاه از فهرست تروریستی وزارت خارجه آمریکا دیگر پایان یافته تلقی شده و سپاه در این فهرست باقی می‌‌ماند. اگر این تعبیر درست باشد طبیعی است که ایران پیشنهاد قبلی آمریکا را قانع‌‌کننده‌‌تر می‌‌بیند.» این کارشناس در نهایت در خصوص شرایط داخلی آمریکا نیز گفت: «هر چه به انتخابات کنگره نزدیک‌‌تر می‌‌شویم فشار روی دولت جو بایدن و رقابت بین دموکرات‌‌ها و جمهوری‌خواهان افزایش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی قدرت ریسک بایدن کاهش پیدا می‌کند و به نظر می‌رسد پیشنهاد اخیر اتحادیه اروپا بیش از آنکه چرخش به سمت ایران باشد بیشتر تلاش کرده تا فشارهای داخلی بر بایدن را کاهش دهد.»
چالش ایران و غرب در فاز جدید
با توجه به طرح پیشنهادی اروپا در قالب مقاله جوزپ بورل و انتشار جزئیات جدید از آن به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات در العربی الجدید مبنی بر اینکه در این طرح به سه مطالبه اصلی تهران یعنی گسترش چارچوب رفع تحریم‌ها، دادن ضمانتهای کافی و همچنین اعلان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر بستن پرونده مربوط به اختلافات میان تهران و آژانس به درستی پرداخته نشده است، احتمالا چالش میان ایران و غرب وارد فاز جدیدی خواهد شد. هرچند باتوجه به اینکه آمریکا و اروپا در تلاش هستند تا با فضاسازی و فشار بر ایران، تهران را مقصر شکست احتمالی مذاکرات جلوه دهند، مقامات کشورمان باید در این برهه حساس به گونه‌‌ای عمل کنند که بازی غرب خنثی شود. البته تا اجلاس سپتامبر شورای حکام احتمالا این بازی ادامه خواهد داشت.
