کاهش تعهدات هسته‌ای برای حفظ برجام
اقدام ایران به واقع آخرین تلاش ممکن برای حفظ برجام است. هدف اصلی این اقدام، فشار روی طرف‌های باقی‌مانده در برجام یعنی روسیه، چین و به‌ویژه اروپا است که یک سازوکار مالی و تجاری کارآمد برای رفع محدودیت‌های تحریم‌های جاری علیه ایران پیدا کنند. این اقدام همچنین یک هشدار دیپلماتیک به آمریکا است که سیاست «فشار حداکثری»اش منجر به تغییر تصمیم استراتژیک ایران در «مقاومت» در برابر اقدامات تحریک‌آمیز کاخ سفید نخواهد شد و اینکه ایران اهرم‌هایی برای مقابله با سیاست‌های آمریکا در اختیار دارد. البته اقدامات عملی ایران در این مرحله معتدل‌تر از راهکارهایی بود که وزیر خارجه ایران در سفر ماه گذشته‌اش به نیویورک به آنها اشاره کرد. اظهارات محمدجواد ظریف به منظور مخاطب قرار دادن افکار عمومی خارجی و داخلی ایران و فراهم کردن زمینه‌های لازم برای اعلام تصمیم ایران صورت گرفت.
حضور رسانه‌ای ظریف که شامل گفت‌وگو با شبکه‌های متفاوت خبری از جمله فاکس‌نیوز و همچنین الجزیره بود بیشتر با هدف هشدار به آمریکایی‌ها و دشمنان منطقه‌ای ایران بود که سیاست‌های جبرآمیز دولت ترامپ به‌طور اجتناب‌ناپذیر با واکنش منفی روبه‌رو شده و خطراتی برای امنیت منطقه‌ای و جهانی به همراه خواهد داشت. از جمله تاثیرات مخرب این سیاست می‌توان به افزایش ناامنی در منطقه، شامل منازعات فرقه‌ای و سیل پناهندگان به غرب و همچنین تاثیرات منفی بر بازار انرژی بین‌المللی اشاره کرد. ظریف همچنین افکار داخلی ایران را مخاطب قرار داد و خواهان انسجام بیشتر بین جریان‌های سیاسی و نهادهای تصمیم‌گیر در داخل کشور شد. پیام آشکار او این بود که مقاومت در برابر شرایط آمریکا ضروری است. چون انگیزه اصلی آمریکا از به اصطلاح دستیابی به یک توافق «بهتر»، تغییر سیاست منطقه‌ای و موشکی ایران با هدف تضعیف قوه بازدارندگی کشور است.
هرچند اقدامات ضدایرانی در واشنگتن با تکیه بر ابزارهای لابی رژیم‌های اسرائیل و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس افزایش یافته، اما مشروعیت تلاش‌های مشاوران ترامپ برای بزرگ جلوه دادن تهدیدات ایران با بدبینی قابل‌توجه نخبگان سیاست خارجی مواجه می‌شود. همچنین دولت‌های اروپایی با سیاست‌های دولت ترامپ در خروج یکجانبه از برجام و تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران معترض هستند. روسیه، چین، ترکیه و هند هم از سیاست‌های دولت ترامپ انتقاد کرده‌اند که منجر به تضعیف تلاش‌های چندجانبه‌گرا برای منع اشاعه هسته‌ای و فشار به جامعه بین‌المللی می‌شود. در مصاحبه با فاکس‌نیوز، ظریف خواهان عدم تاثیرپذیری آمریکا از دیدگاه رئیس مشاوران ترامپ [جان بولتون] شد و به نوعی به رئیس‌جمهور این کشور هشدار داد که وارد یک جنگ ناخواسته با ایران نشود. در مصاحبه با الجزیره، ظریف افکار عمومی منطقه را مخاطب قرار داد و اظهار کرد که سرنوشت ایران و منطقه به هم پیوسته است و اینکه ایران در هر شرایطی خواهان صلح و گفت‌وگو با کشورهای منطقه است. او تحریم‌های آمریکا را غیرقانونی و نوعی از «تروریسم اقتصادی» توصیف کرد که منافع منطقه‌ای را تامین نمی‌کند و فقط در راستای پیشبرد سیاست‌های اسرائیل و شرکایش در تیم «بی»، شامل ولیعهدهای عربستان سعودی و امارات‌متحده‌عربی [بن سلمان و بن زاید] است. وزیر امور خارجه ایران با شناخت و آگاهی از حساسیت منطقه‌ای نسبت به هرگونه تصور بسته شدن تنگه هرمز، اظهار کرد که ایران امنیت این تنگه را تهدید نمی‌کند، اما مطمئنا به هرگونه تجاوز نظامی آمریکا پاسخ خواهد داد.
هرچند تحریم کردن ایران یک تاریخ طولانی و طرفدارانی در ساختار قدرت آمریکا دارد، اما منتقدان آمریکایی ترامپ معتقدند که سیاست‌های جاری دولت وی نه منجر به «تسلیم» و نه فروپاشی «رژیم» در ایران می‌شود. از یک دیدگاه ایرانی، استفاده از واژه «فشار حداکثری» به نوعی تداعی‌کننده سیاست «محور شرارت» جرج دبلیو بوش است که منجر به هیچ‌گونه تغییری در سیاست‌های منطقه‌ای و ساختار سیاسی ایران نشد و نهایتا شکست خورد. اکنون دولت ایران با اتصال موضوع تحریم‌ها به موضوع امنیت ملی و ضرورت مواجهه با «تهدید بزرگ‌تر» بی‌ثباتی و فروپاشی کشور، توانسته منطق مقاومت در برابر سیاست‌های ترامپ را در سیاست داخلی خود تقویت کند. به‌ویژه که پشت صحنه سیاست ترامپ و مشاورانش، اسرائیل و رژیم‌های اقتدارگرای سعودی و امارات قرار دارند که این خود به منطق بحث آمریکا در ضرورت مقابله با ایران صدمه بیشتری می‌زند. چون در داخل ایران معنای ناخوشایندی دارد. مقامات ایران اعلام کردند که از ۸ مه ۲۰۱۹ چند محدودیت برنامه هسته‌ای خود را در چارچوب توافق هسته‌ای اجرا نمی‌کنند. این تصمیم به منظور مقابله با جبهه «فشار حداکثری» آمریکا و در قدم اول با یک اقدام «نرم» دیپلماتیک براساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام [توقف فروش ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین] گرفته شده است. با این اقدام، ایران امیدوار است که اعضای باقی‌مانده در برجام، به‌ویژه کشورهای اروپایی، موضوع را جدی‌تر گرفته و به‌دنبال یافتن یک سازوکار قابل اعتماد مالی برای رونق تجارت با ایران باشند. اگر این اقدام ظرف دو ماه انجام نشود، ایران قدم دوم را بر می‌دارد که شامل غنی‌سازی اورانیوم فراتر از ۶/ ۳ درصد و طراحی مجدد نیروگاه آب سنگین اراک خواهد بود که قادر به تولید پلوتونیوم، یعنی یک سوخت بالقوه دیگر برای تسلیحات هسته‌ای است.
اگر این اقدامات نتایج مثبتی برای ایران در بر نداشته باشد، یک واکنش «سخت» می‌تواند شامل خروج کامل از برجام، یا تلاش برای کاهش صدور نفت سعودی از طریق دریای سرخ یا متوقف کردن و بازرسی نفتکش‌های سعودی و اماراتی در خلیج‌فارس باشد. این اقدام منجر به افزایش قیمت نفت می‌شود، یعنی وضعیتی که دولت ترامپ به دلایل انتخاباتی خواهان پرهیز از آن بوده است. بهره‌گیری از ابزارهای نفوذ منطقه‌ای همواره جایگاه ویژه‌ای در استراتژی دفاعی ایران برای دفع تهدیدات داشته است. با این وجود، دولت میانه‌روی ایران، همچنان خواهان یافتن راه‌حل‌های دیپلماتیک برای تنش‌های منطقه‌ای در فرصتی مناسب است. تاکنون کشورهای اروپایی هیچ‌گونه اقدام عملی و متناسبی در جهت از بین بردن محدودیت‌های تحریم‌ها از خود نشان نداده‌اند. دولت ترامپ هم هیچ‌گونه تمایلی به تعامل با ایران از زاویه «برابر سیاسی» نشان نداده است. اما با اقدامات جدید ایران، اوضاع ممکن است تغییر کند.
ایران فرانت
ارسال نظر