در انتظار بهبود بورس
ارزش معاملات روزانه در واکنش به نبض کند انتظارات تورمی و نوسانات اندک دلار آزاد در مرز ۴۸هزار‌‌‌‌‌‌‌تومان شاهد پسرفتی معنادار در محدوده یک‌هزارو نهصد میلیاردتومان در روز بود؛ البته بهنظر می‌رسد که هنوز برای قضاوت درباره اثر‌‌‌‌‌‌‌گذاری تمام و کمال متغیرهای مذکور بازار سهام زود است اما بر اساس آنچه در بازار سهام می‌گذرد می‌توان تا حدودی اینطور استنباط کرد که با عنایت به نبود محرک‌های قدرتمند و پیش‌برنده در جهت هدایت بازار به سمت سطوح قیمتی بالاتر، شرایط کنونی حداقل تا پایان شهریور پابرجا باشد.
آنچه مشخص است اینکه رفت و برگشت‌‌‌‌‌‌‌های اخبار گوناگون از توافق‌های بین‌المللی، امید به رفع تحریم‌ها در کوتاهمدت را کاهش‌داده و همین مساله در کنار چشمانداز مبهم دلار بر ابهامات بازارسهام افزوده است. بررسی‌‌‌‌‌‌‌های آماری نیز از این موضوع مهم حکایت می‌کند.
همزمان با روند نزولی بازار سهام، معاملات سهام صنایع موسوم به برجامی (نظیر خودروسازان و بانک‌ها) نیز طی آن کج‌دار و مریز حرکت کرده‌است. البته در روزهایی که اخباری مبتنی بر گشایش‌های بین‌المللی منتشر شده‌است سهام مذکور سمت و سوی افزایشی به خود گرفته‌‌‌‌‌‌‌اند، بااین‌حال در اغلب روزها این دسته از سهام نیز با کاهش تقاضا مواجه بوده‌‌‌‌‌‌‌اند. در بررسی متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سهام می‌توان به این نکته اشاره کرد که در بین عوامل اثرگذار نقش دلار در جهت‌‌‌‌‌‌‌دهی به معاملات سهامی بیش از عوامل دیگر مشهود بوده‌است. به این ترتیب می‌توان دریافت که همزمان با این مهم کمرنگ‌‌‌‌‌‌‌شدن انتظارات تورمی نسبت به ابتدای سال‌توانسته کلیت فضای بورس را تحت‌تاثیر قرار دهد. این نکته از آن جهت قابل‌اهمیت است که برای دومین سال‌پیاپی عملکرد فصلی و ماهانه شرکت‌های بورسی نتوانست بر جذابیت بازار بیفزاید. یکی از مواردی که به رشد نماگر‌‌‌‌‌‌‌های اصلی بازار کمک می‌کند انتشار گزارش ماهانه شرکت‌ها است. با توجه به اینکه بنگاه‌ها گزارش‌های نسبتا خوبی را در فصل بهار منتشر کرده‌اند، به‌نظرمی‌رسید این موضوع در تابستان و در جذب پول اثرگذار باشد و شاهد رشد قابل‌توجهی در این‌خصوص باشیم. اما این سناریو تا واپسین روز مرداد تحقق نیافت، از این‌رو برخی از گمانه‌زنی‌‌‌‌‌‌‌ها تحولات بین‌المللی را مهم‌تر از این متغیرذکر می‌کنند.
از سوی دیگر، از منظر این دیدگاه با گشایش‌های بین‌المللی، بازار سهام وضعیت متزلزلی را به نظاره خواهد نشست، اما این در حالی است که تجربه نشان می‌دهد قدرتمندترین روندهای صعودی در بازار سهام ایران همزمان با دوره‌‌‌‌‌‌‌هایی بوده که طی آن ارزش‌ریال کاهش و جهش سودآوری ریالی صادرکنندگان شکل‌‌‌‌‌‌‌گرفته است، اگرچه در کوتاهمدت خوش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های بین‌المللی به دلیل آنکه می‌تواند شوک ارزی به بازار وارد کند بازار سهام را متاثر می‌سازد اما ذکر این موضوع ضرورت دارد که در مواجهه با چنین رویکردی در سطح بین‌المللی بدون‌شک همه بازارهای دارایی واکنشی کاهشی نشان خواهند داد و روند فوق صرفا گریبان‌گیر بازار سهام نخواهد بود، به‌همین‌دلیل «بورس‌هراسی» بر پایه این امر نمی‌تواند بر اساس منطق باشد. اکنون نیز که بازار به لحاظ ارزش‌گذاری سهام در وضعیت متعادلی به‌سر می‌‌‌‌‌‌‌برد، می‌توان بیان کرد تحولات هسته‌‌‌‌‌‌‌ای کشور نباید نگرانی عمده‌ای را متوجه کلیت بازار سازد.
روند بازار سهام نیز نشان‌داده بازار مذکور متاثر از عوامل متعدد و گوناگونی است. قرمزپوشی حداکثری تالارشیشه‌ای به روشنی نشان می‌دهد، چگونه سناریوهای اقتصادی، سیاسی و حتی اجتماعی بخش‌های متفاوتی از بازار سهام را متاثر ساخته است. قدر مسلم در چنین فضایی که ساختارهای اقتصادی و سیاسی کشور دستخوش تغییرات احتمالی هستند بازارهای دارایی با چشمانداز روشنی روبه‌رو نخواهند بود. ورود پول به بازارهای دارایی عموما تحت شرایط خاصی صورت می‌پذیرد. این موضوع از این جهت قابل‌اهمیت است که موضوع میزان ریسک‌پذیری بازارها دروازه ورود پول به آنها است.
هرچه بازارها ریسک‌های متنوعی را در خود جای دهند به‌‌‌‌‌‌‌معنای کاهش جذب نقدینگی و حرکت به سمت بهره‌‌‌‌‌‌‌وری کمتر است. در واکاوی این مساله کافی است به نسبت قیمت به سود (P/ E) بازار در روزهای اوج که به بیش از ۱۱ واحد رسیده بود، نگاهی بیندازیم. با توجه به اینکه بهطور تاریخی، این نسبت در حدود ۸ بوده‌است، عدد ۱۱ می‌توانست جهش‌های دیگری را رقم بزند اما به مرور و با افزایش ریسک‌های سیستماتیک بازار، رشد سودآوری و P/ E بازار به‌صورت پلکانی کاهش یافت. این در حالی است که از منظر تکنیکال نسبت قیمت به سود (P/ E) بازار از پتانسیل بالایی برای برای فتح سطوح تاریخی برخوردار بود، به همین‌دلیل است که همزمان با فرارسیدن تابستان، تحلیلگران بارها بر این نکته تاکید کردند که در صورت ثبات شرایط متغیرهای پر ریسک، چشمانداز بورس تا پایان شهریور بر مدار نوسانی و منفی خواهد چرخید، به‌ویژه اینکه ریسک‌های داخلی در حوزه نرخ‌‌‌‌‌‌‌گذاری به‌عنوان عامل اصلی و محدود‌‌‌‌‌‌‌کننده سود‌‌‌‌‌‌‌دهی شرکت‌ها به کرات همراه با مصائب ارز چند نرخی به‌عنوان مهم‌ترین مانع سیاستی، حاشیه سود صنایع و شرکت‌های سهامی را بهطور جدی تهدید کرده‌است. با این اوصاف این شرایط قابل‌تغییر است.
اکنون بهنظر می‌رسد صنایع بزرگ و دلاری بورس مستعد بهبود سودآوری و کسب بازدهی در افق میان‌مدت و بلندمدت هستند. در این میان اگر برخی از گره‌های همیشگی بازار از جمله مساله عرضه و قیمت‌گذاری خودرو در بورس‌‌‌‌‌‌‌کالا و فعل و انفعالات این بخش باز شود، شاید بتوان شاهد بازگشت پول به بازار سهام بود.
