نقدینگی در زندان بازارها

 قدرت محرک‌‌‌‌‌ها و ریسک‌های تاثیرگذار بر بازار سهام در این روزها به‌گونه‌ای نیست که بتواند جهت‌‌‌‌‌دهی خاصی در جهت مثبت و منفی به بازار سهام دهد و همین موضوع موجبات افت‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌خیز قیمت سهام مختلف را در یک دامنه محدود فراهم کرده‌است. بازار سهام بعد از تجربه رشد قیمت‌ها که تا میانه‌‌‌‌‌های اردیبهشت نیز ادامه داشت، گرفتار اصلاح قیمت‌ها شد. بعد از متعادل‌‌‌‌‌شدن بازار اما در یک ماه گذشته، بازار سهام نتوانسته روند خاصی را شکل دهد و همین موضوع موجب کلافگی و سردرگمی برخی از معامله‌گران در بازار سهام شده‌است. از ابتدای اسفند تا میانه‌‌‌‌‌های اردیبهشت شاهد ورود ۲۱‌هزار‌میلیارد‌تومان پول حقیقی به بازار سهام بودیم که بخشی از این پول‌‌‌‌‌ها در جریان ریزش قیمت‌ها از بازار سهام خارج شد. حال برخی از تحلیلگران ادعا می‌کنند که بازارساز به‌دنبال حبس موقت نقدینگی در بازارهای مختلف و به طرق گوناگون است که در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

هدایت نقدینگی به بازارهای مختلف

بعد از ورود شاخص‌کل بورس تهران به کانال ۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار‌واحدی در ۱۶اردیبهشت سال‌جاری، فشار فروش موجود در بازار سهام، نماگر‌‌‌‌‌های بازار سهام را به کانال‌های پایین‌تری هدایت کرد. بخشی از این فشار فروش، به دلیل شناسایی سود از سوی سرمایه‌‌‌‌‌گذاران بود و لزوم استراحت و تنفس قیمتی در بازار سهام، بعد از تجربه رشد نفسگیر قیمت‌ها در سه ماه قبل از آن، به‌وضوح احساس می‌شد. از سوی برخی از سهامداران نیز قسمتی از این فشار عرضه در کلیت بازار سهام، به دخالت بازارساز در روند صعودی بازار سهام تعبیر شد و برخی مدعی بودند که افزایش عرضه‌ها در بازار سرمایه به‌صورت تصنعی شکل‌گرفته‌است تا بازار را از ادامه حرکت به سمت ارتفاعات بالاتر بازدارد. از روز ۱۷ اردیبهشت که شاهد عقب‌‌‌‌‌نشینی شاخص‌های سهامی بودیم، تا پایان معاملات روز شنبه هفته‌جاری، مجموعا ۱۹‌هزار و ۵۷‌میلیارد‌تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شده‌است که برخی عنوان می‌کنند بخشی از پول‌های حقیقی خارج‌‌‌‌‌شده از بازار سهام، با هدایت دولت به بازار خودرو منتقل شده‌است. به گفته مدیر سامانه یکپارچه تخصیص خودرو درطرح یکپارچه تخصیص خودرو که ثبت‌‌‌‌‌نام آن از ۳الی ۱۰خردادماه انجام شد، حدود یک‌میلیون نفر ثبت‌‌‌‌‌نام کردند که با فرض بلوکه‌‌‌‌‌شدن ۱۰۰‌میلیون‌تومان در حساب وکالتی این افراد، تقریبا ۱۰۰‌هزار‌میلیارد‌تومان پول سرگردان در این طرح بلوکه‌ شده‌است.

تورم و اقدامات موقتی دولت

آتش انتظارات تورمی در اقتصاد کشور موجب افزایش سهم پول از نقدینگی شده‌است و این پول سرگردان همه‌روزه در حال سرک کشیدن به بازارهای مختلف دارایی است تا در اندیشه کسب سود اسمی و حفظ ارزش پول به مقابله با تورم مزمن موجود در اقتصاد کشور بپردازد. به بیانی ساده‌‌‌‌‌تر، به دلیل تورم موجود در اقتصاد کشور، سهم سپرده‌‌‌‌‌های بانکی بلندمدت از نقدینگی کمتر شده‌است و مردم عادی در حال تبدیل سپرده‌‌‌‌‌ها به‌حساب‌های جاری و پول نقد هستند. به موازات کاهش سهم شبه‌پول از نقدینگی، بر سهم پول افزوده شده‌است و نسبت پول به شبه‌پول را بر اساس آخرین گزارش بانک‌مرکزی به سطوحی رسانده که در یک دهه‌اخیر بی‌‌‌‌‌سابقه بوده‌است. پول نقد برای حفظ ارزش خود، به بازارهای دارایی حمله‌‌‌‌‌ور می‌شود، گاهی موجبات رشد افسارگسیخته قیمت‌ها در بازار مسکن و اجاره را فراهم می‌کند، گاه آتش را در بازار خودرو شعله‌‌‌‌‌ور می‌کند و برخی مواقع نیز شاهد قدرت‌‌‌‌‌نمایی این پول در بازار ارز و سکه و طلا نیز هستیم. اگر با عینک تیزبینی به اقدامات دولت در ماه‌های اخیر نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که به‌رغم کاهش نرخ رشد نقدینگی، نرخ رشد پایه‌پولی به ارقام بالایی رسیده‌است. به‌نظر می‌رسد تیم اقتصادی دولت راه‌حل عقلایی و بلندمدتی برای حل این مشکل ندارد و به‌جای چاره‌‌‌‌‌جویی و اجرای اصلاحات ریشه‌‌‌‌‌ای و ساختاری، به‌دنبال سرکوب قیمت‌ها در بازارهای مختلف و همچنین هدایت مقطعی پول سیال و سرگردان موجود در اقتصاد است.

به بیانی ساده‌‌‌‌‌تر، قوه عاقله تیم اقتصادی دولت سعی در هدایت و حبس موقت نقدینگی در بازارهای مختلف برای کنترل تورم دارد که مطمئنا اثرات و نتایج اقدامات این‌چنینی دائمی نخواهد بود و صرفا برای بازه زمانی کوتاه‌‌‌‌‌مدت کارگشا و راهگشا خواهد بود.

لزوم توجه به نقش بورس

طبیعتا کنترل تورم و شیفت‌‌‌‌‌دادن این پارامتر اقتصادی به سطوح و کانال‌های پایین‌تر نیازمند انجام اصلاحات ساختاری مستمر و بازنگری در روابط کشور در سطح بین‌الملل است که این موضوع نیز ریشه در سیاست‌های خارجی کشور دارد. به هر روی با توجه به آنچه گفته شد، ضروری است که بازارساز باید از نقش بی‌‌‌‌‌بدیل بازار سهام در هضم و حبس نقدینگی موجود در اقتصاد کشور بهره ببرد و سفته‌‌‌‌‌بازی را به این بازار منتقل کند.

فعالیت سفته‌‌‌‌‌بازان در بازارهایی مانند خودرو و مسکن که به‌صورت مستقیم با معیشت و رفاه خانوار ارتباط دارند، موجب خواهد شد که اوضاع برای خانوارها روزبه‌روز بغرنج‌‌‌‌‌تر و جانفرساتر از شرایط فعلی شود. به‌علاوه رشد قیمت‌ها در بازار دلار و سکه وطلا نیز به قیمت‌های نسبی در سایر بازارها سیگنال صعود خواهد داد، بنابراین انتقال سفته‌‌‌‌‌بازی و هدایت نقدینگی به بازار سهام، علاوه‌بر اینکه به قیمت‌های سایر بازارها خط نخواهد داد، موجب خواهد شد که شرکت‌ها از رونق بازار ثانویه بورس برای تامین مالی فعالیت‌‌‌‌‌های تولیدی خود از طریق عرضه اولیه شرکت‌های زیرمجموعه در بازار اولیه و همچنین افزایش سرمایه‌ها، استفاده کنند که این موضوع برای اقتصاد کشور یک بازی دو سر برد خواهد بود.