بورس بین‌الملل به‌عنوان موتور منفصل ارزی به بازار سرمایه اضافه میشود
ضلع ششم بازار سرمایه
این بورس می‌تواند در مناطق آزاد به‌عنوان موتور منفصل ششم برای بازار سرمایه ایفای نقش کند. این بورس که در منطقه آزاد کیش مستقر خواهد شد، با هدف ایجاد بستری جدید از دادوستدهای بین‌المللی تاسیس میشود و به دنبال بهره‌گیری از مکانیزم‌های جهانی بوده تا به تامین مالی‌های ارزی بپردازد. چندی پیش مرتضی بانک، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی درباره تاسیس بورس بین‌المللی گفته بود: تمام افراد خارجی و ایرانی مقیم در خارج از کشور می‌توانند در این بازار با استفاده از ارز بین‌المللی سهام بخرند. با استفاده از این بازار روند جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی تقویت میشود. او افزود: سامانه جداگانه‌ای برای انجام معاملات در بورس بین‌المللی تاسیس خواهد شد که تمام تسویه حساب‌ها، زبان و قوانین آن مرتبط با اصول بین‌المللی است. کشور ما درحال حاضر در سخت‌ترین شرایط تحریم قرار دارد و در چنین شرایطی ایجاد بورس بین‌الملل آن هم با دامنه فعالیت بین‌المللی، همچون پارادوکس به شمار می‌رود. این پارادوکس را اگرچه هم اکنون نمی‌توان حل کرد اما بررسی بیشتر آن بسیار ارزشمند است. ایده تشکیل بورس بین‌الملل به دوران پسابرجام بر‌می‌گردد. که آن زمان قرار بر این بود که این بازار به‌عنوان یک موتور محرک قدرتمند برای بازار سرمایه با محوریت تامین مالی ارزی و حتی معاملات کالایی در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی مورد توجه قرار بگیرد. اما پس از آن شرایط متفاوت شد. البته این انتقاد وارد است که فرآیند اجرایی این قبیل ایده‌ها زمانبر است و از چابکی کافی برخوردار نیست. اما برجسته شدن این رویکرد در شرایط پیچیده فعلی به معنی این است که انتظار تغییر فاز بنیادین روابط اقتصادی ایران و سایر کشورها وجود دارد و این انتظار باعث شده از هم اکنون زیرساخت‌های مورد نیاز آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد حتی اگر این روند زمانبر باشد. از این رو «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با دکتر احمد جمالی، معاون اقتصادی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی به جزئیات راه‌اندازی بورس بین‌الملل پرداخت. در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ماهیت اصلی بورس بین‌الملل
دکتر جمالی ماهیت بورس بین‌الملل را بین‌المللی خواند و گفت: علاوه بر اینکه کمک‌کننده به اقتصاد کشور است نقطه اتصال ما به بازارهای جهانی محسوب میشود که سازوکار مخصوص خود را دارد. بورس‌هایی که اکنون در داخل کشور به فعالیت می‌پردازند، درواقع از نظر تامین مالی و سرمایه‌گذاری، پاسخ‌دهنده بخشی از نیازهای داخلی هستند اما بورس بین‌الملل کانالی برای جذب منابع خارجی مورد نیاز پروژه‌های داخلی در نظر گرفته شده است. در عین حال که بنگاه‌های داخلی نیز می‌توانند همچون بورس داخلی در صورت رعایت استانداردهای بین‌المللی سهام خود را در آن عرضه کنند.
مقصود بنیادین از راه‌اندازی این بورس
وی افزود: در چارچوب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری و صنعتی، این اجازه داده شده که نهادهای پولی و مالی در این‌گونه مناطق راه‌اندازی شوند. از جمله این نهادها می‌توان به بانک برون‌مرزی، بورس بین‌الملل و سایر نهادهای مالی و پولی که متناسب با فعالیت‌های مناطق آزاد باشند، اشاره کرد. یکی از نهادهای مالی که بسیار به آن توجه شده و چند سال پیش از سوی هیات دولت مصوبه‌ای برای آن تصویب شد، درخصوص تاسیس بورس بین‌الملل در مناطق آزاد به‌عنوان یک نهاد مالی بود. بعد از ابلاغ مصوبه دولت و طی بررسی‌های انجام شده، قرار بر این شد که کیش به‌عنوان محل استقرار بورس درنظر گرفته شود. اگرچه پیش از مصوبه دولت مقرر بود راه‌اندازی مرکز مالی بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد شکل بگیرد که دربرگیرنده همه نهادهای مرتبط با حوزه مالی باشد. از جمله این نهادها می‌توان بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صرافی‌ها، بیمه‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بورس را نام برد. این ایده که بسیار کلان است درصورت تحقق قادر است تمام فعالیت‌های پولی و مالی در مناطق آزاد را شکل دهد. احمد جمالی ادامه داد: درواقع بورس بین‌الملل یکی از زیرمجموعه‌های این طرح کلان است که اکنون در دستور کار قرار گرفته یکی از گام‌های این طرح عظیم است. از این رو اندیشه بورس بین‌الملل مد نظر قرار گرفت و بر همین مبنا طی دو سال گذشته فعالیت‌های مختلفی در راستای راه‌اندازی آن انجام شد. اساسنامه اولیه و برنامه عملیاتی کسب و کار آن تهیه شد. مجموعه الزامات مورد نیاز برای طرح موضوع در شورای عالی بورس، ظرف دو سال گذشته توسط شورای راهبردی که برای این بورس شکل گرفته بود، آماده‌سازی شد. تنها یک مورد باقی مانده بود که براساس ماده پنجم مصوبه دولت لازم بود ترکیب سهامداران بورس بین‌الملل مشخص شود. هیات موسس این بورس به‌صورت ترکیب سهامداران داخلی و خارجی خواهد بود که به میزان حداقل ۴۰ درصد از سهام آن می‌تواند در اختیار خارجی‌ها بسته به میزان درخواست و تمایل آنها قرار گیرد و بقیه آن می‌تواند در اختیار سهامداران داخلی قرار گیرد.
ابزارهای مورد معامله در این بورس
جمالی به موضوع ترکیب سهامداری داخلی و خارجی بورس بین‌الملل اشاره کرد و گفت: این مساله مورد توجه سازمان بورس قرار داشته و برای آنکه موضوع در شورای عالی بورس طرح شود مقرر شد که در کمیته راهبردی بورس بین‌الملل ترکیب سهامداری هم تعیین شود. درحال حاضر سازمان بورس و اوراق بهادار با کلیت موضوع موافقت کرده و همه مدارک و مستندات مورد نیاز برای طرح موضوع در شورای عالی بورس تهیه شده است. اکنون درحال رایزنی برای شناخت ترکیب مناسب سهامداران هستیم. براین اساس انتظار داریم در حدود دو ماه آینده یعنی آبان قادر باشیم این امر را به‌صورت عملیاتی آغاز کنیم.
معاون اقتصادی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد اصول اصلی کار را براین دانست که پس از مشخص شدن ترکیب سهامداران، و هیات موسس و براساس پتانسیل‌های داخلی و بین‌المللی و توان سهامداران ابزارهای مالی را که بتوانند در بورس بین‌الملل مورد دادوستد قرار بگیرند طراحی و اجرا کنیم. براین اساس راه‌اندازی بورس ششم که بین‌المللی است در چندین فاز اجرایی خواهد شد که در فاز اول به تامین مالی ارزی از طریق انتشار اوراق و صندوق‌های ارزی خواهیم پرداخت. شاید بتوان گفت بورس بین‌الملل از نظر ابزارهای مالی که قرار است در آن مورد دادوستد قرار بگیرد کارکردی شبیه بورس اوراق بهادار تهران داشته باشد. البته سرمایه آن ارزی است ضمن آنکه سهامی که مورد مبادله قرار می‌گیرد نیز بر مبنای ارز خواهد بود. به همین دلیل است که جنبه بین‌المللی بورس پررنگ‌تر خواهد بود و در گام‌های بعدی عموم ابزارهای مالی که در سایر بورس‌های بین‌الملل دنیا قابلیت معامله دارند، به فراخور این بورس به کارگرفته خواهند شد و قابلیت عرضه توسط این نهاد را خواهند داشت. بنابراین سرمایه اولیه آن ارزی و به میزان ۳۰ میلیون دلار پیش‌بینی شده است. در اینجا لازم است که به دو نکته توجه شود، ابتدای امر شرکت بورس بین‌الملل است که سرمایه آن ارزی است و دیگر اینکه معاملاتی که در بستر این بورس انجام میشود بر مبنای ارز خواهد بود.
وی در پایان صحبت‌های خود گفت: در چارچوب این موارد نخستین اقدام بورس این است که از این راه بتوان ابزارهای تامین مالی ارزی را در این بستر راه‌اندازی کرد و از این درگاه قادر به جذب سرمایه‌های خارجی شویم. گام‌های بعدی که در دستور کار قرار دارد این است که در صورت مبادرت شرکت‌ها به همسان‌سازی صورت‌های مالی خود با استانداردهای IFRS، پذیرش سهام این شرکت‌ها در بورس بین‌الملل مدنظر قرار دارد تا ناشران بتوانند سهام خود را به شکل ارزی منتشر کنند و سرمایه‌گذاران خارجی قادر به مشارکت در این روش تامین مالی برای بنگاه‌ها باشند. به دنبال این هستیم که به تدریج توسعه این بورس را رقم بزنیم و مانند سایر بورس‌هایی که اکنون در کشور فعال هستند دامنه فعالیت آن را گسترده‌تر کنیم.
