فعالان حوزه پتروشیمی پایین‌دست چه می‌گویند؟
جای خالی نوآوری در زنجیره ارزش
در سال‌های اخیر بارها و بارها به اهمیت زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی و توجه به صنایع تکمیلی پلاستیک و محصولات شیمیایی، مواد اولیه پیشرفته‌تر، محصولات میانی و افزودنی‌ها و حتی تولید کودهای پیشرفته اشاره کردیم و هنوز هم باید اهمیت و ارزش‌آفرینی آن را برای فعالان اقتصادی و تصمیم‌سازان صنعتی در کشور گوشزد کرد. البته این حوزه‌های سرمایه‌گذاری به خودی خود اما و اگرها و مشکلات بسیاری را در بر دارند اما میانبر موفقیت در این صنایع توجه به نوآوری و استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیانی است که می‌توانند سرعت رشد در این حوزه مهم را افزایش دهند.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»؛ دکتر سعید ترکمان رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلیمر ایران ضمن اشاره به محدودیت‌های آماری موجود در صنعت پلیمر و پلاستیک ایران عنوان کرد: هم‌اکنون تعداد پروانه‌های ثبت شده در فاز تولید انواع مصنوعات پلیمری در کشور رقمی نزدیک به ۸ هزار و ۸۰۰واحد است آن‌هم در شرایطی که برآورد‌ها از فعالیت نزدیک به ۱۰ هزار واحد صنفی (تولیدی) در این حوزه مهم کالایی حکایت دارد. در برابر این آمارها شاهد هستیم که در سامانه بهین‌یاب که به‌منظور رصد فعالیت‌ها و حمایت‌های جانبی از این صنعت ایجاد شده؛ اطلاعات نزدیک به ۲هزار و ۸۰۰ واحد به ثبت رسیده است. از سوی دیگر بنا بر آمار منتشر شده براساس مجوزهای اعطایی؛ ظرفیت تولید در صنایع تکمیلی صنعت پتروشیمی باید رقمی نزدیک به ۱۵ میلیون تن در سال باشد ولی براساس آمارهای موجود میزان معاملات پلیمرها در بورس‌کالا حداکثر نزدیک به ۶/ ۳ میلیون تن بوده است.
موارد فوق همگی نشان‌دهنده آن است که به‌روزرسانی آمارها یک نیاز مهم در صنعت پلیمرها به‌شمار می‌رود آن هم در شرایطی که می‌توان عنوان کرد نزدیک به ۴ برابر تولید واقعی در کشور، ظرفیت نصب‌شده بلااستفاده وجود دارد یا مجوز آغاز فعالیت دریافت کرده‌اند. ترکمان در ادامه صحبت‌های خود به ظرفیت‌های تولیدی پلیمرها در صنایع بزرگ بالادستی اشاره و عنوان کرد: هم‌اکنون ظرفیت اسمی تولید در صنایع بالادستی پلیمری رقمی نزدیک به ۲/ ۸ میلیون تن است آن‌هم در شرایطی که میزان واقعی حجم تولید ۸/ ۷ میلیون تن محاسبه می‌شود. درخصوص فروش در بورس‌کالا نیز همان‌گونه که عنوان شد رقمی نزدیک به ۶/ ۳ میلیون تن در بهترین شرایط آن ارزیابی شده که به معنی وجود ظرفیت مهمی برای تقویت حجم تولید در صنایع تکمیلی پتروشیمی است. از سوی دیگر محاسبات موجود نشان می‌دهد که نزدیک به ۴ درصد تولید ناخالص داخلی در کشور به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در صنعت پلاستیک رقم می‌خورد و این نرخ تولید با احتساب اشتغال‌زایی گسترده آن در کنار بررسی‌های میدانی انجمن ملی پلیمر ایران، نشان می‌دهد که نزدیک به ۵۰۰ هزار شغل به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به صنعت پلاستیک و پلیمر در کشور وابسته است.
وی در ادامه به مقایسه صنعت پلیمر ایران و ترکیه پرداخت و گفت: میانگین سرمایه‌گذاری سالانه در صنعت پلیمر ترکیه رقمی نزدیک به ۳/ ۱ میلیارد دلار در سال است که بخش اعظم آن به تجهیزات و ماشین‌آلات باز می‌گردد. البته این نرخ در کشور ما ۳۰۰ میلیون دلار است که به وضوح نیاز بیشتر به سرمایه‌گذاری‌ها را نشان می‌دهد. این درحالی است که اغلب شرکت‌های بزرگ پتروشیمی در کشور جزو ۵۰۰ شرکت برتر قرار دارند. تجمیع موارد فوق می‌تواند این ذهنیت را برجسته سازد که تقویت شناخت مزیت‌های موجود در صنعت پتروشیمی و صنایع تکمیلی آن می‌تواند به‌عنوان یک سکوی پرتاب برای صنعت پلیمر در کشور به‌شمار رود.
همچنین مهدی صادقی‌نیارکی، سرپرست معاونت امور صنایع وزارت صمت ضمن توجه به اهمیت نوآوری در صنایع مختلف از بهبود رتبه ایران در طبقه‌بندی‌های جهانی خبر داد و عنوان کرد: شاخص نوآوری ایران در سال ۲۰۱۷ در رتبه ۷۵ در جهان قرار داشت که این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۶۱ ارتقا یافته و ایران در بین کشورهای منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) در رتبه دوم قرار دارد. وی افزایش تولید ناخالص داخلی در کشورهای مختلف را دلیل مهمی برای رشد سرمایه‌گذاری‌ها در تحقیق و توسعه و نوآوری بیان کرد و عنوان داشت: با رشد این بخش شاهد افزایش تولید ناخالص داخلی در کشورها هستیم. وی میزان اشتغال‌زایی در صنایع تکمیلی را ۷۸ برابر صنایع بالادستی پتروشیمی دانست و عنوان کرد: ارزش‌افزایی در صنایع میان‌دستی محصولات پتروشیمی ۹/ ۱ برابر صنایع بالادستی است و این رقم در صنایع پایین‌دستی ۱۵ برابر صنایع بالادستی ارزش افزوده دارد. در سال ۲۰۱۷ نیز ۳/ ۸ درصد از کل تولید ناخالص داخلی در جهان در زنجیره تولید صنایع پتروشیمی به‌دست آمده است.
وی در ادامه به راهکارهایی برای رونق تولید و تقویت زنجیره ارزش در صنایع پلاستیک و پلیمر اشاره داشت و عنوان کرد: ارتقای کارآمدی در سازوکارهای حاکم بر زنجیره تامین و تولید محصولات پلاستیکی، توسعه فضای تولید و تنوع در ترکیب تولیدات پتروشیمی، تکمیل طرح‌های بالادستی تامین‌کننده خوراک صنایع پلاستیک و پلیمرها، تحریک تقاضا برای مواد (اولیه) و محصولات پلاستیکی و استفاده از ظرفیت بازارهای صادراتی و در نهایت بهره‌مندی از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در طراحی و تولید محصولات نوآورانه مواردی است که به رونق تولید با تکیه بر فناوری‌های نوین و نوآوری در صنعت پلاستیک و پلیمرها منتهی خواهد شد. صادقی‌نیارکی همچنین درخصوص فعالیت‌های وزارت صمت در حوزه نوآوری عنوان کرد: تفاهم‌نامه‌های بسیاری با سایر ارگان‌های ذی‌ربط منعقد شده یا در دست اقدام است که از آن‌جمله می‌توان به انعقاد یک تفاهم همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در حوزه ماشین‌آلات اشاره کرد. هم‌اکنون به تولید ماشین‌آلات یا قطعات در داخل کشور نیاز داریم و ساخت کارخانه را در دستور کار قرار داده‌ایم. هفته گذشته نیز تفاهم‌نامه مشابهی با جهاددانشگاهی منعقد شد. همچنین به‌منظور رونق تولید و استفاده بیشتر از ظرفیت‌های داخلی در ساخت ماشین‌آلات؛ میزهای ساخت داخل برگزار می‌شود یعنی با معرفی شرکت‌های دخیل به یکدیگر، تلاش داریم تا حداکثر نیاز واحدهای صنعتی با محوریت ماشین‌آلات از توانمندی‌های داخلی تامین شود. وی در ادامه عنوان کرد: خروجی این فعالیت‌ها تاکنون به ثبت ۲/ ۱ میلیارد یورو قرارداد ساخت داخلی منجر شده و واحدهای صنعتی از این مسیر مورد حمایت جدی قرار گرفته‌اند و البته عقد قرارداد تضمین خرید نیز اجرایی شده است. وی به تلاش برای ایجاد محیط کسب‌وکار جدید و حمایت‌های تعرفه‌ای و همچنین توجه به نگاه ایده‌محور و هم‌افزایی ارکان مختلف صنعتی در کشور نیز اشاره داشت. موارد فوق در دومین همایش نوآوری در صنعت پلاستیک ایران مطرح شد و بسیاری از کارشناسان این حوزه به بررسی جوانب مختلف نوآوری در این صنعت پرداختند.
