نوسانات ارزی به مثابه مخدر در بازار ضایعات فلزی عمل کرده است
سرگیجه قیمتی بازار ضایعات
بازار ضایعات فلزات تحت‌تاثیر عوامل داخلی و خارجی بسیاری است که تغییر قیمت مواد اولیه محصولات فلزی یکی از مولفه‌‌‌هایی است که قیمت ضایعات مربوط به آن ماده اولیه را دچار نوسان می‌کند. به عنوان مثال افزایش قیمت سنگ‌آهن در بازار جهانی، ناگزیر قیمت آهن قراضه را نیز صعودی خواهد کرد.
علاوه بر قیمت ماده اولیه، بهای سایر مواد اولیه مرتبط با آن محصول نیز در نوسان قیمت ضایعات موثر است. به عبارت بهتر برای تبدیل سنگ‌آهن به آهن و تولید انواع محصولات فلزی نیاز به کک یا فروآلیاژها است، نوسان قیمت این عناصر نیز بر قیمت آهن تاثیر گذاشته و به تبع آن، قیمت ضایعات آهن و ضایعات فلزی افزایش یا کاهش می‌‌‌یابد. عرضه و تقاضا نیز فاکتور مهمی در تعیین قیمت در هر بازاری به حساب می‌‌‌آید و در خصوص انواع ضایعات نیز این عامل تاثیرگذار است. به عنوان مثال در صورت برق‌‌‌رسانی برای سطح وسیعی از کشور نیاز به سیم و کابل‌‌‌های مسی فراوانی است که فرآیند برق‌‌‌رسانی با آنها انجام می‌شود. از این رو کارخانه‌‌‌های ذوب مس به مس بیشتری نیاز دارند تا بتوانند تقاضای ایجاد شده در بازار را تامین کنند. این کارخانه‌‌‌ها برای تامین مس موردنیاز خود، علاوه بر سنگ مس نیاز به بازیافت ضایعات مس نیز دارند و به همین منظور، قیمت ضایعات مس افزایشی می‌شود.
تاثیر تصمیم دولت‌‌‌ها بر بازار ضایعات
قیمت بسیاری از مواد اولیه به دلیل تغییر در اوضاع سیاسی کشورهایی که بخش عمده تولید آن ماده اولیه را به عهده دارند، تغییر می‌کند. مثال واضح این موضوع جنگ روسیه و اوکراین است که باعث ایجاد نوسانات قیمت نفت و غلات در جهان شد. از طرف دیگر برخی کشورها به دلیل تغییر سیاست‌‌‌های اقتصادی، باعث افزایش یا کاهش قیمت در بازار جهانی می‌‌‌شوند. در مورد ایران، یکی از اصلی‌‌‌ترین عوامل سیاسی تاثیرگذار بر قیمت ضایعات در سال ۱۴۰۱، مسائل پیرامون توافق‌نامه برجام بود که این توافق‌نامه اگر به نتیجه می‌‌‌رسید قیمت دلار و بسیاری از محصولات فلزی نیز تحت‌تاثیر آن قرار می‌‌‌گرفت و از این رو قیمت ضایعات نیز به تبع آن با تعدیل مواجه می‌‌‌شد.
نرخ ارز به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت ضایعات دارد. زمانی که قیمت دلار افزایشی می‌شود، قیمت تمام مواد اولیه و تمام محصولات نیز بالا می‌رود. از تیر آهن و میلگرد گرفته تا محصولات نهایی تحت‌تاثیر این نوسان نرخ ارز قرار می‌‌‌گیرند. از این رو قیمت انواع ضایعات از جمله ضایعات آهن، مس، آلومینیوم، سرب و روی نیز افزایش می‌‌‌یابد. چراکه قیمت خرید این فلزات بالاتر بوده و به تبع آن، قیمت ضایعات آنها نیز افزایش می‌‌‌یابد. از طرف دیگر افزایش نرخ ارز اثرات روانی نیز بر بازار دارد و باعث می‌شود قیمت‌ها صرفا به دلیل التهاب بازار و هیجانی شدن خریدار، بالا یا پایین رود و به همین دلیل، قیمت ضایعات نوسانات بیشتر از حد طبیعی خود را تجربه می‌کند.
آسیب‌‌‌های پساافزایش نرخ دلار بر بازار ضایعات
مدیر بنگاه ضایعاتی برادران حیرتی در گفت‌‌‌وگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: افزایش بی‌‌‌رویه قیمت دلار تاثیر عجیبی در معاملات انواع ضایعات همچون مس، آلومینیوم، سرب و روی در بازار گذاشته و سیستم داخلی اقتصادی کشور در این حوزه به نوعی مرده و ورشکسته است، از طرفی افزایش نرخ ارز می‌تواند در نقش محرک و مواد مخدر برای بازار ظاهر شود و موجب شادابی بازار می‌شود و جان دوباره به معاملات می‌‌‌بخشد، اما به مرور زمان که قدرت نرخ دلار کم می‌شود و تاثیر محرک نیز کاهش می‌‌‌یابد آثار مخرب ظاهر می‌‌‌شوند. عملا نرخ ۴۴هزار تومانی دلار دیگر محرک بازار شناخته نمی‌شود و اثرات مخرب درجا خود را نشان می‌دهند.
مرتضی حیرتی افزود: تولیدکننده‌‌‌ها در صنایع فلزی مختلف همچون مس، آلومینیوم و سرب و روی مشتریان اصلی بازار ضایعات هستند که نوسانات ارزی به شدت میزان تولید و فعالیت‌‌‌های آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با افت قیمت دلار نرخ مواد اولیه که تحت‌تاثیر دو مولفه قیمت جهانی فلزات اساسی و نرخ ارز است نیز کاهشی می‌شود و چرخ تولید کارخانه‌‌‌ها سریع‌‌‌تر می‌‌‌چرخد و در واقع تولید با رونق مواجه می‌شود که در این شرایط میزان ضایعات تولید شده در چرخه تولید قرار می‌گیرد و به نوعی با افت قیمت دلار رکود در بازار ضایعات حاکم می‌شود و با جهش نرخ ارز این چرخه به صورت معکوس عمل می‌کند.
وی در ادامه تاکید کرد: دلار در این مملکت به مثابه مواد مخدر و محرک عمل می‌کند که با هر تنش در قیمت آن همه صنعت و تولید به طور کلی تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌گیرند. عوامل دیگری به جز موضوع دلار، در بازار ضایعات و صنعت دخیل هستند و به عبارت بهتر زیرساخت‌‌‌ها در این حوزه روبه راه نیستند و در وهله اول باید زیرساخت‌‌‌ها را سامان بخشید. به جز یکی دو مورد شرکت و تولیدی که از رانت استفاده می‌کنند سایر واحدهای تولید به دلیل بی‌‌‌اطمینانی به شرایط موجود اقتصاد حاضر به پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری بلندمدت در بخش زیرساخت‌‌‌ها نیستند و همه صنعتگران به بالا و پایین شدن قیمت دلار چشم دوخته‌‌‌اند و بدون در نظر گرفتن سایر شرایط کسب و کار خود را با نوسانات ارزی وفق می‌دهند.
ریال از دلار جا می‌‌‌ماند
مدیر بنگاه ضایعاتی برادران حیرتی ابراز کرد: پول رایج مملکت ریال است اما افت و خیز دلار اذهان عمومی و جو کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و میزان معاملات را تعیین می‌کند. این در حالی است که زمانی که دلار مسیر افزایشی را طی می‌کند ریال با ریزش شدید همراه می‌شود و در این بین تولید در تنگنای سخت‌‌‌تری قرار می‌گیرد و تولیدکننده و کارگر تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌گیرند. تکرار این چرخه در یک جا گریبان‌‌‌گیر بازار ضایعات و بنگاهدار می‌شود. به صورت کلی افزایش نرخ ارز در بلندمدت آسیب جدی به تولید و صنعت وارد می‌کند.
وی یادآور شد: نزدیک به چهار دهه است که تمام امور کشور بر اساس دلار ارزیابی می‌شود و نخبگان اقتصادی کشور در این مدت درصدد نبودند که در رابطه با نرخ برابری ریال با دلار راهکاری ارائه دهند و تلاشی صورت نگرفته تا نرخ ریال در مقابل قیمت ارز افت نکند و همگام با هم پیش روند. به صورت کلی افزایش قیمت دلار شور و اشتیاقی به بازار تزریق می‌کند که در صورت افت و رکود تمام سودها و شوق ایجاد شده از بین می‌رود و در بلندمدت آسیب جدی به روند صنعت و تولید می‌‌‌رساند و دست نخبه‌‌‌های اقتصادی و کارشناسان خبره در ساماندهی بازار کوتاه است و در این میان عده‌‌‌ای از رانت دلار نیمایی و آزاد در حال استفاده کردن هستند.
بازار به تثبیت قیمت محتاج است
حیرتی عنوان کرد: طی دو ماه گذشته به دلیل تثبیت نسبی نرخ ارز بازار ضایعات با یک رکود طولانی مواجه بود که با جهش قیمت دلار، بازار از این وضعیت خارج شد و کارخانه‌‌‌دارها شروع به فروش ضایعات خود کردند و معاملات جان گرفته بود که با افت مجدد قیمت دلار بازار ضایعات دوباره با بحران مواجه می‌شود و با ادامه روند کاهش قیمت ارز تعدادی از واحدهای ضایعاتی باید تعطیل شوند. این موضوع در مس بیشتر نمود دارد، چراکه فلز سرخ نسبت به آلومینیوم و سرب و روی گران‌‌‌تر بوده و بازار مس بیشتر از سایر فلزات تحت‌تاثیر نوسانات ارزی قرار می‌گیرد. پیش‌بینی‌‌‌ها حاکی از آن است که در ادامه نرخ دلار افزایش یابد و معاملات و خرید و فروش‌های بازار ضایعات نیز رونق یابد و قیمت فلزهای اساسی نیز روند افزایشی به خود بگیرند که این موضوع در بلندمدت اتفاق خواهد افتاد و باید منتظر کسب و کارها در سال جدید میلادی بود.
وی در پایان گفت: برای آینده نیز انتظار می‌رود که سیستمی روی کار آید تا توان تثبیت و تعدیل نرخ ارز را داشته باشد تا کارخانه‌‌‌دار و تولیدکننده بتواند حداقل برای سه ماه زیرساخت تامین کند و بی‌‌‌اعتمادی از سطح بازار از بین رود و شفافیت جایگزین آن شود. افراد باتدبیر و کارشناس روی کار بیایند، در حال حاضر افزایش قیمت دلار دغدغه تولیدکننده و بنگاهدار نیست بلکه بی‌‌‌ثباتی نرخ ارز واحدهای صنعتی را در تنگنا قرار داده است چراکه امکان برنامه‌‌‌ریزی حتی برای کوتاه‌مدت نیز مقدور نیست.
