آشنایی با اثر لیندی و ارتباط آن با آینده بیت‌کوین
به‌‌‌‌‌‌طورکلی، نظریه اثر لیندی بیان می‌کند اگر چیزی یا ایده‌‌‌‌‌‌ای فناناپذیر بتواند برای مدتی طولانی ارزشمند تلقی شود، به احتمال بسیار زیاد در آینده نیز بادوام و ارزشمند باقی خواهد ماند؛ چراکه دیگر طول عمر و به‌‌‌‌‌‌اصطلاح پیری در روند ارزشمندی آن اثرگذار نخواهد بود. در این مطلب، قصد داریم بررسی کنیم که آیا بیت‌کوین هم در این چارچوب قرار می‌گیرد یا خیر. برای این منظور، ابتدا تاریخچه‌‌‌‌‌‌ای از تئوری لیندی ارائه و سپس به برخی از معیارهایی اشاره می‌کنیم که در ماندگاری ارزش و اهمیت بیت‌کوین نقش موثری ایفا می‌کنند. در پایان نیز به‌‌‌‌‌‌سراغ انتقاداتی خواهیم رفت که در نفی پیروی بیت‌کوین از اثر لیندی مطرح شده‌اند؛ پس توصیه می‌کنیم تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
اثر لیندی (Lindy Effect) چیست؟
براساس تئوری اثر لیندی که در بعضی از منابع از آن با نام قانون لیندی نیز یادشده است، هرچه عمر چیزی نابودنشدنی مثل فناوری یا ایده بیشتر باشد، احتمال دوام‌‌‌‌‌‌آوردن آن در آینده نیز بیشتر خواهد بود. درحقیقت، اثر لیندی می‌گوید چیزی که مدت زیادی عمر کرده باشد، در آینده هم بیشتر عمر خواهد کرد. منظور از طول عمر در اثر لیندی ویژگی‌هایی مانند تغییرناپذیری، کهنه‌‌‌‌‌‌نشدن، رقیب‌‌‌‌‌‌نداشتن و بخت بیشتر برای تداوم حیات در آینده است.
اثر لیندی در طبیعت بشر ریشه دارد. ما انسان‌‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌‌طور طبیعی و ذاتی به چیزهایی اعتماد می‌کنیم که زمان طولانی‌‌‌‌‌‌تری وجود داشته‌‌‌‌‌‌اند. به‌عنوان مثال، هنگامی‌‌‌‌‌‌که در اوایل قرن بیستم برادران رایت اولین هواپیما را ساختند و به پرواز درآوردند، مردم آن زمان آنها را دیوانه می‌‌‌‌‌‌پنداشتند؛ این در حالی است که سفر هوایی امروزه برای ما امری بدیهی تلقی می‌شود. همین پدیده درباره فناوری‌هایی مانند تلفن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌همراه و رایانه هم صدق می‌کند و شاید درباره بیت‌کوین هم درست باشد.
ارتباط میان بیت‌کوین و اثر لیندی
اکنون که با مفهوم و اساس اثر لیندی آشنا شدیم، می‌توانیم ارتباط آن را با بیت‌کوین بهتر درک کنیم. اولین بلاک بیت‌کوین در ۳ژانویه۲۰۰۹ به بلاک‌چین اضافه شد، بنابراین می‌توانیم بگوییم عمر بیت‌کوین بیش از ۱۳سال‌است. همان‌طور‌‌‌‌‌‌که گفتیم، براساس اثر لیندی هرچه مدت‌‌‌‌‌‌زمانی‌که چیزی وجود داشته یا استفاده شده‌است، بیشتر باشد، احتمالا امید به زندگی بیشتری خواهد داشت. با درک این موضوع، آیا می‌توانیم بگوییم اثر لیندی درباره بیت‌کوین هم صادق است؟ آیا بیت‌کوین که تا به این اندازه دوام آورده است، طبق تعریف اثر لیندی، از این به‌‌‌‌‌‌بعد هم دوام خواهد آورد؟ برای پاسخ به این پرسش، ابتدا بهتر است به دو پارامتر نرخ هش بیت‌کوین و نرخ رشد کاربران این شبکه نگاهی بیندازیم.
نرخ هش بیت‌کوین
تضمین ایمنی شبکه بیت‌کوین سیستم استخراج مبتنی‌‌‌‌‌‌بر اثبات کار آن است. بدین‌‌‌‌‌‌ترتیب، امنیت کل شبکه هم به‌‌‌‌‌‌واسطه نرخ هش تولیدشده ماینرها محاسبه می‌شود. نرخ هش بیت‌کوین در طول عمرش به‌‌‌‌‌‌صورت تصاعدی افزایش یافته‌است. در سال ۲۰۲۰ البته مدتی هم این روند نزولی بوده که به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دلیل تصویب قانون ممنوعیت استخراج بیت‌کوین در چین اتفاق افتاد.
علاوه‌‌‌‌‌‌بر افزایش نرخ هش (امنیت) شبکه بیت‌کوین، با گذشت زمان نرخ توزیع استخراج هم رشد چشمگیری کرده‌است. در سال‌های ابتدایی پیدایش بیت‌کوین، تعداد ماینرها و کشورهایی که در استخراج مشارکت می‌کردند، بسیار اندک بود؛ اما امروزه، هزاران ماینر از سرتاسر جهان در ایجاد نرخ هش بیت‌کوین دخیل هستند؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم امنیت این شبکه هم در طول زمان غیرمتمرکزتر و قدرتمندتر شده‌است. علاوه‌‌‌‌‌‌بر‌‌‌‌‌‌این، موسسه‌‌‌‌‌‌های بزرگ و حتی کشورهایی همچون السالوادور در حال پذیرفتن این ارز دیجیتال و ورود به فضای استخراج بیت‌کوین هستند. بر همین اساس، با قاطعیت می‌توان گفت که شبکه بیت‌کوین در آینده نیز باز‌‌‌‌‌‌هم به رشدش ادامه خواهد داد.
نرخ رشد کاربران بیت‌کوین
نرخ رشد هر فناوری به توانایی آن در دستیابی به اثر شبکه (Network Effect) گره خورده است. اثر شبکه بیان می‌کند که ارزش یا کاربرد کالا یا خدمات با افزایش تعداد کاربرانش بیشتر می‌شود. اثر شبکه معمولا پدیده‌‌‌‌‌‌ای مثبت تلقی می‌شود؛ زیرا با افزایش تعداد کاربران شبکه ارزش محصول نیز افزایش می‌یابد و در‌‌‌‌‌‌نتیجه، هر کاربر ارزش بیشتری از محصول استفاده‌‌‌‌‌‌شده دریافت می‌کند. برای نشان‌‌‌‌‌‌دادن قدرت اثر شبکه می‌توانیم نگاهی به فیس‌بوک بیندازیم. تعداد حساب‌های کاربری این شبکه از زمان آغاز به‌کار در سال۲۰۰۴ تاکنون، به نزدیک ۳میلیارد حساب در سرتاسر جهان رسیده است.
اکنون تصور کنید که از اولین کاربران شبکه فیس‌بوک بودید. در آن زمان، فقط می‌توانستید با تعداد اندکی از کاربران دیگر تعامل داشته باشید؛ بنابراین ارزش شبکه چندان زیاد نبود. باوجوداین، اکنون این میزان را با امروز مقایسه کنید که هر کاربر فیس‌بوک می‌تواند به حدود ۳میلیارد کاربر دیگر در سرتاسر جهان دسترسی فوری داشته باشد. فیس‌بوک ارزش عظیم شبکه را به ما نشان می‌دهد. حالا بیایید نرخ رشد کاربران بیت‌کوین را با استناد به تعداد آدرس‌‌‌‌‌‌های کیف‌پول بررسی کنیم تا مشخص شود که آیا شاهد اثر شبکه قدرتمندی در این دارایی دیجیتال هستیم یا خیر. در‌‌‌‌‌‌حال‌‌‌‌‌‌حاضر، تعداد کاربران بیت‌کوین بیش از ۸۰میلیون نفر هستند و می‌توانیم بگوییم اثر شبکه بیت‌کوین از ابتدا تا به‌‌‌‌‌‌امروز رشد درخورتوجهی کرده‌است.
آیا اثر لیندی الزاما به معنای ماندگاری بیت‌کوین است؟
با تمام آنچه تاکنون گفتیم، هنوز نقدهایی در زمینه صحت پدیده اثر لیندی درباره بیت‌کوین وجود دارد. بسیاری از طرفداران دوآتشه بیت‌کوین از اثر لیندی به‌عنوان مدرکی مهم از پایداری ارزش بیت‌کوین یاد می‌کنند؛ اما این افراد برخی نکات را درنظر نمی‌گیرند. به‌عنوان مثال، عمر بیت‌کوین پربار، اما نسبتا کوتاه است و تنها حدود یک دهه از اوج‌‌‌‌‌‌گیری این ارز دیجیتال می‌گذرد که نمی‌تواند زمان کافی برای اثبات اثر لیندی باشد. کافی است این یک دهه عمر ارزش بیت‌کوین (طلای دیجیتال) را با فلز طلا مقایسه کنید که قرن‌‌‌‌‌‌هاست ارزشمند و گرانبها تلقی می‌شود. اگرچه بیت‌کوین درمقایسه با بسیاری از کوین‌‌‌‌‌‌های جدیدتر بیشتر عمر کرده‌است اما برای اثبات این ادعا که بیت‌کوین می‌تواند از پی تغییرات جامعه جان سالم به‌‌‌‌‌‌در ببرد، ۱۳ سال‌چندان کافی به‌‌‌‌‌‌نظر نمی‌رسد.
همچنین این گفته که بیت‌کوین تا همیشه گل سرسبد تمام ارزهای دیجیتال خواهد بود، نمی‌تواند کاملا درست باشد. در اغلب مواقع، افراد در پذیرش فناوری‌ها و دارایی‌های دیجیتال جدید محتاطانه و محافظه‌‌‌‌‌‌کارانه عمل می‌کنند. معمولا اکثر افراد منتظر می‌‌‌‌‌‌مانند تا کاربران دیگر باگ‌‌‌‌‌‌ها و مشکلات سیستم‌‌‌‌‌‌های جدید را شناسایی کنند و پس از اطمینان از ایمنی کامل این شبکه‌‌‌‌‌‌ها، وارد آنها می‌شوند. با این فرض، احتمال ایمنی ارزهای دیجیتال قدیمی‌‌‌‌‌‌تر بیشتر است؛ اما این موضوع به‌‌‌‌‌‌معنای نبود توانایی در دارایی‌های جدیدتر برای به‌‌‌‌‌‌دست‌‌‌‌‌‌آوردن اثر شبکه قدرتمند نیست.
نکته دیگر اینکه پیشگام‌‌‌‌‌‌بودن در بازار الزاما مساوی با شکست‌‌‌‌‌‌ناپذیربودن نیست. نمونه‌‌‌‌‌‌های تاریخی زیادی در دنیای فناوری وجود دارد که نشان می‌دهد تا زمانی‌که فناوری مزیت رقابتی ویژه‌‌‌‌‌‌ای نداشته باشد، اول‌‌‌‌‌‌بودن به‌‌‌‌‌‌معنای دوام‌‌‌‌‌‌آوردن نیست. شبکه پیام‌رسان یاهو یا گوشی‌های تلفن نوکیا ازجمله مثال‌‌‌‌‌‌های بارز شکست‌‌‌‌‌‌خورده بازار هستند که در ابتدا، گوی سبقت را از رقبا ربودند؛ اما در ادامه نتوانستند برتری خود را حفظ کنند.
ناگفته نماند که طرفداران متعصب بیت‌کوین ادعا می‌کنند در بدترین حالت، ارزش بیت‌کوین به‌‌‌‌‌‌خاطر کارمزد تراکنش آن حفظ می‌شود. نباید فراموش کنیم که بانک‌ها احتمالا کارمزد بیشتری از تراکنش‌ها کسر می‌کنند؛ اما تاریخ نشان می‌دهد که حتی احتمال ورشکست‌‌‌‌‌‌شدن بانک‌های ۲۰۰ساله هم صفر نیست، همچنین انرژی مصرفی برای استخراج بیت‌کوین در عمل از بین می‌رود و نمی‌تواند به ارزش ذاتی آن چیزی اضافه کند. در پایان، باید دوباره یادآوری کنیم که قدمت هم نمی‌تواند ارزش چیزی را اثبات کند. در این حالت، پول فیات بسیار قدیمی‌‌‌‌‌‌تر از بیت‌کوین است و باید بخت ارزهای فیات را در رقابت با بیت‌کوین برای ادامه حیات بسیار بیشتر بدانیم.
