اصلاح شاخص ارزی تکمیل نشد
شناسایی انواع تقاضاهای دلار
روز پنج‌شنبه دلار ۱۰۰ تومان کاهش پیدا کرده بود. همسو با رشد قیمتی دلار، سکه تمام بهار آزادی ۱۰۰ هزارتومان به ارزش خود افزود و به بهای ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسید. به گفته فعالان، آنچه موجب افزایش قیمت سکه در شرایط کنونی شده است، بیشتر رشد قیمت دلار است و افزایش نرخ ارز خود بیشتر از فشار۴ نوع تقاضا تاثیر می‌گیرد. نگرانی نسبت به ارزش ریال، ورود تقاضای آتی و عقب افتاده به بازار، تقاضاهای آربیتراژی و حمله‌های سفته‌بازانه از جمله متغیرهای تقاضا هستند که در هفته‌های اخیر بازار ارز را تحت فشار خود قرار داده‌اند.
نگرانی نسبت به ارزش ریال
به گفته فعالان، برخی از افراد نسبت به حفظ ارزش پول خود نگران شده‌اند و سعی می‌کنند با ورود به بازاری مانند دلار، خیال خود از بابت این مساله راحت کنند. در واقع، یکی از فشارهایی که در روزهای اخیر به نرخ ارز وارد شده است، مربوط به همین نوع تقاضاهاست؛ مردمی نگران که با اضطراب و هیجان به دنبال خرید ارزهایی چون دلار و یورو هستند. آنها رشد اخیر قیمت‌ها را دیده‌اند و در هراس هستند که ارز از این بیشتر گران شود. عده‌ای باور دارند، شکسته شدن مرز ۲۰ هزارتومانی در ورود این تقاضا به بازار اثرداشته است و گروهی اذعان دارند که بالا رفتن سرعت رشد شاخص ارزی موجب ورود تقاضای نگران به بازار شده است. به گفته یکی از بازیگران باتجربه ارزی، مردم تجارب زیادی در ۱۰سال اخیر نسبت به نوسانات ارزی داشته‌اند و از دست رفتن مرتب ارزش پول موجب شده است که حتی نوساناتی محدودتر از قبل نیز آنها را نگران کند.
تقاضای پیشینی و تقاضای پسینی
بخش دوم از تقاضا که در هفته‌های اخیر به بازار رجوع کرده است، مربوط به افراد و فعالانی است که در آینده نزدیک نیاز به تهیه ارز داشته‌اند، ولی به دلیل هراس از رشد بیشتر قیمت‌ها، تصمیم گرفته‌اند زودتر ارز موردنیاز خود را تهیه کنند. حتی این روزها دانشجویانی در بازار دیده شده‌اند که تصمیم به مهاجرت دارند و عنوان می‌کنند که بهتر است همین الان ارز مورد نیاز آتی خود را تهیه کنند تا اینکه چند ماه بعد با نرخ‌های بالاتر توان خرید کمتری داشته باشند. در کنار این، فعالان و کارشناسان رسمی عنوان می‌کنند که تجارت در ماه‌های ابتدایی سال خوابیده بود و در هفته‌های اخیر تقاضای عقب‌افتاده نیز به بازار وارد شده است. حتی بیان می‌شود که در بخش غیررسمی به دلیل بسته بودن مرزها، برخی از قاچاقچیان نمی‌توانستند کالا خریداری و به کشور وارد کنند؛ با این حال با بهبود اوضاع مرزها، آنها هم فعالیت خود را از سر گرفته‌اند و مسلما برای فعالیت خود نیاز به تهیه ارز دارند.
تقاضای همسایه‌ها
بخش سومی از تقاضا که قیمت دلار را متاثر می‌کند، مربوط به آربیتراژ ارز است. در کانال‌های اطلاع‌رسانی معامله‌گران مرتب عنوان می‌شود که ارزش دلار در دبی یا استانبول بیشتر از ایران است. چنین متغیری دو اثر می‌تواند بر بازار داشته باشد. یا اینکه به‌صورت روانی باعث بالا آمدن قیمت‌ها در بازار داخلی شود یا اینکه واقعا موجب شود که عده‌ای دلار را از بازار ارزان‌تر به سوی بازار کشورهای همسایه یادشده ببرند و از فاصله قیمتی بین دو بازار کسب سود کنند. به‌عنوان مثال همین دیروز ارزش حواله درهم دبی حدود ۶ هزار و ۲۵۰ تومان بود که با این سطح قیمتی ارزش دلار در بازار داخلی می‌توانست نزدیک به ۲۲ هزار و ۹۵۰ تومان باشد، حال آنکه در محدوده ۲۲ هزار و ۶۰۰ تومانی بود. این فاصله می‌تواند انگیزه روانی یا واقعی برای رشد قیمت‌ها در بازار داخلی ایجاد کند. بازارساز برای کاهش این فاصله باید ابزارهای خود را در سمت حواله تقویت کند، چراکه به‌نظر می‌رسد به‌رغم افزایش تقاضا برای اسکناس، تا این لحظه بازارساز برای تامین آن مشکلی نداشته است. در واقع در خیابان فردوسی، اکثر افراد با هر قیمتی توانسته‌اند ارز مورد نیاز خود را تهیه کنند و مشکلی در این زمینه وجود نداشته است، ولی به‌نظر می‌رسد در زمینه حواله دریافت ارز به این راحتی‌ها نیست و همین موضوع است که قیمت‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. قوی بودن عرضه بازارساز در سمت معاملات نقدی از روی رفتار صرافی‌های منتخب نیز تا حدی در هفته‌های گذشته مشهود بود.
به‌عنوان مثال، دو هفته پیش، بازارساز در بازار تهران حاضر بود نزدیک به ۲ هزار تومان زیر قیمت بازار اقدام به فروش دلار کند. البته خیلی زود متوجه شد که این نوع عرضه تنها یک نوع خاص دیگری از تقاضا را به بازار اضافه می‌کند و در نتیجه از ابتدای هفته گذشته کمی سیاست عرضه خود را بهبود بخشید تا تقاضای کاذب ورودی به بازار کاهش یابد. بازارساز در هفته گذشته قیمت دلار را نزدیک به ۱۷ درصد افزایش داد تا مانع از آن شود که عده‌ای برای تهیه ارز ارزان، به سوی صرافی‌ها با افراد متفرقه بروند و در ازای دادن هزینه‌ای، از مدارک آنها برای دریافت ارز صرافی‌های منتخب استفاده کنند.
تقاضای نوسان‌گیران
تقاضای نوع چهارم که قیمت دلار و سایر انواع ارز را متاثر می‌کند، مربوط به فعالیت‌های نوسان‌گیران و دلالان است. در زمانی که نوسانات قیمتی دلار بالا می‌رود، ریسک خرید و فروش برای نوسان‌گیران و معامله‌گران بزرگ نیز افزایش می‌یابد. در این میان عده‌ای سعی می‌کنند با ایجاد هیجان در اتاق‌های معاملاتی به‌طور موقت جهت قیمت‌های بازار را تحت‌تاثیر قرار دهند. در این معاملات، زمانی که یک معامله‌گر بزرگ خالی‌فروشی قابل‌توجهی را صورت دهد، ولی برخلاف انتظار او قیمت در جهت افزایشی قرار بگیرد، ناچار است که ارز زیادی را از بازار تهیه کند و به مشتری تحویل دهد که همین امر نیز فشار بیشتری را به قیمت وارد می‌کند.
چرا این تقاضاها در بازار ایجاد شده‌اند؟
به‌نظر می‌رسد، تقاضاهای یادشده در هفته‌های اخیر زمینه‌ساز تقویت قیمت دلار شدند، ولی مساله مهم‌تر آن است که بدانیم این تقاضاها به این دلیل ایجاد شده‌اند که نگرانی‌هایی نسبت به شرایط اقتصاد کلان وجود دارد و بالا رفتن انتظارات تورمی یا افزایش نقدینگی خود را به‌صورت انواع تقاضاهای جدید در بازار ارز نشان داده‌اند. در چنین وضعیتی بازارساز در کنار سیاست‌های کوتاه‌مدت برای مدیریت نرخ ارز، لازم است که مدیریت انتظارات تورمی و جلوگیری از خلق بیشتر پول را در دستور کار خود قرار دهد، چراکه بهبود آنها، در نهایت به آرامش میان مدت بازارها منجر خواهد شد. فروش اوراق مصون از تورم و تامین کسری بودجه از هر راهی جز خلق پول، از نکاتی هستند که برخی کارشناسان به سیاست‌گذار گوشزد می‌کنند، هرچند که نیاز است جنبه‌های مختلف هر راه‌حل و پیشنهادی در شرایط کنونی به دقت سنجیده شود که در نهایت منجر به توازن تمام بازارها شود.
